Vera - 01.06.1997, Blaðsíða 45

i
\
i
Fcministi fcr á bíó
Konur
í LYKILHLUTVERKI
Anna Ólafsdóttir
Björnsson
Úr myndinni Leyndarmái og Lygar. Brenda Blethyn var tilnefnd til Óskarsverölauna fyrir frábæran leik
í hlutverki einstæðu móöurinnar meö guiihjartaö.
Helstu kvikmyndir liðins árs
sýndu óvenju fjölbreyttar
kvenímyndir. I þessum pistli
verður fjallað um þrjár
myndir þar sem konur leika
lykilhlutverk: Fargo, Leynd-
armál og lygar og Brimbrot.
Aðaleikkonurnar fengu allar
Óskarstilnefningar og/eða -
verðlaun. Tvcer síðarnefndu
kvikmyndirnar voru enn-
fremur meðal belstu verð-
launamynda í Cannes á síð-
asta ári. Fargo og Leyndar-
mál og lygar eru þegar
komnar á myndbandaleigur
og Brimbrot er vcentanleg.
Ólétta löggan í Fargo
Coen-bræöur, Ethan og Joel, fara oftast ótroönar slóöir og
svo er einnig í kvikmyndinni Fargo. Frances McDormand
hreppti Óskarsverölaunin fyrir túlkun slna á Marge Gund-
erson, hálf aulalegri og afskaplega óléttri löggu, sem
reyndist eldklár þegar til átti aö taka. Styrkur Fargo er hár-
beitt og mjöggrátt gaman. Ráöabrugg bllasala um aö láta
myröa eiginkonu sína breytist I martröö og ef ekki væri
byggt á sönnum atburöum þætti atþurðarásin án efa al-
veg fráleit. Ofbeldiö I myndinni er óþarflega mikiö, en
ógeöfellt og þvl illskárra en „huggulegar" ofbeldissenur.
Hlutverk óléttu löggunnar Marge viröist I fyrstu óþarflega
kjánalegt I túlkun Francis McDormand, en hún sækir jafnt
og þétt I sig veörið og skilar I lokin mjög heilsteyptri hvers-
dagshetju. í kulda og trekki, dúöuö I úlpu og alltaf borö-
andi, færist hún nær lausn málsins og um leiö kynnast
áhorfendur lífi lögreglukonunnar sem á ekkert skylt viö llf
James Bond eöa annarra núll-núll manna.
Leyndarmál og lygar
lágstéttarmóöurinnar
Viðbrögöin viö kvikmynd Mike Leigh: Leyndarmál og lygar
(Secrets and lies) voru flest á eina lund. Þaö leiö öllum
svo dæmalaust vel eftir aö hafa séö hana. Vissulega get
ég tekiö undir aö myndin er sérlega Ijúf en of mikiö má úr
öllu gera. Boöskapurinn: „Viö erum öll svolitiö breysk en
erum samt svo ágæt“ sannfærir mig einfaldlega ekki.
Helsti styrkur myndarinnar er án efa frammistaöa leikar-
anna, ekki síst Brendu Blethyn I hlutverki einstæöu móö-
urinnar meö gullhjartað (I). Allar þessar konur meö gull-
hjörtun I kvikmyndasögunni vilja veröa heldur klisjukennd-
ar, hórur eöa herfur. Tiltölulega fersk túlkun Brendu á
þessari kvenlmynd er því guösþakkarverð.
Leyndarmál og lygar er afskaplega bresk mynd, stétta-
skiptingin er ein helsta þungamiöja myndarinnar. En fyrst
og fremst fjallar myndin um mannleg samskipti, leyndar-
mál og lygar sem eflaust finnast I öllum fjölskyldum, þótt
sumt I þessari kvikmynd sé nokkuð óvenjulegt. Einn eftir-
lætis kvikmyndagagnrýndandi minn, Linda Lopez McAlist-
er, prófessor I kvennafræöum viö Tampa-háskóla I Flór-
Ida, segir að þetta sé frekar kvikmynd til þess aö dást að
en aö líka viö. Þessi athugasemd vafðist fyrir mér I fyrstu.
Þó finnst mér Linda hafa nokkuö til slns máls. Mike Leigh
er of upptekinn af því aö skila kvikmynd meö „réttum"
boöskap um indælt samfélag breyskra kvenna og karla,
til þess aö hann sé sannfærandi. Þrátt fyrir þessa ann-
marka er myndin langt fyrir ofan meðallag.
Brimbrot
Kvikmynd Lars von Trier, Brimbrot (Breaking the Waves),
er kvikmynd sem fólk annaö hvort elskar eöa hatar. Mér
finnst hún ein áhrifamesta kvikmynd siöustu ára og varö
dálítiö vonsvikin yfir þvi aö Emily Watson skyldi ekki
hreppa Óskarinn fyrir túlkun sina á sakleysingjanum
Bess. En viö hverju er aö búast? - og Francis McDormand
var vel komin að sigrinum. Emily Watson er þekkt sviðs-
leikkona viö Royal Shakespeare Company I Londun og
þaö er því undravert hve vel henni gekk aö skila flóknu
hlutverk Bess á hvita tjaldinu. Hún segir I nýlegu viðtali að
þaö hafi veriö eins og aö fara frá Jöröinni og til Mars að
hverfa frá sviöinu og taka sér stööu fýrir framan linsuna.
Kvikmyndatakan I Brimbroti er ekki heföbundin, heldur
fylgir myndatökumaöurinn leikurunum eftir og þeir voru þvi
ekki bundnir viö aö halda sér innan tökurammans. Þetta
veitti leikurunum frelsi sem þeir notuöu óspart og gefur
myndinni mjög óvenjulegt og næstum óþægilegt yfirbragð.
Þessi aöferö er að visu ekki ný af nálinni en I Brimbroti er
gengiö lengra I slíkri myndatöku en oftast áöur.
Brimbrot er fjarri þvi aö vera Ijúf og þægileg kvikmynd.
Hún er ágeng og ofsafengin og skilur áhorfandann ekki
eftir saman. Sakleysinginn Bess býr viö strangt feöraveldi
I skoskum smábæ þar sem harðneskjuleg Kalvinstrú er
túlkuö af öldungum þorpsins. Hún er góö og guðhrædd
en jafnframt óútreiknanleg. Þaö hentar ekki í reglufestu
samfélagsins, hræöir móður hennar og espar fööurinn.
Þaö liggur alltaf í loftinu að Bess láti ekki aö stjórn þrátt
fyrir undirgefni og guösótta. Hún talar milliliöalaust við
guö og velur sér eiginmann sem fellur ekki inn I formfast
samfélag þorpsins hennar. Hann er vingjarnlegur starfs-
maöur á olíuborpalli. Vinir hans vekja andúö þorpsbúa frá
upphafi meö strákslegu framferði. Bess elskar eigimann
sinn ákaft og þaö vekur ugg og hneykslan. Móöir hennar
óttast aö hún elski of mikiö og veröi særö en fulltrúar
feöraveldisins líta hana hornauga fýrir aö vera hamingju-
söm og njóta ásta meö manni sínum. Hún fer aö hlæja
þegar hún sér manninn sinn nakinn í fyrsta sinn. Það er
ekki hugarfarið sem kalvínskt umhverfið krefst. Kynlíf er
synd. Þegar hún getur ekki lengur elskaö á sama hátt og
fýrr er hún ófær um aö bregðast „rétt" viö. Ofsafengin
viöbrögö hennar eru viöbrögð viö boöum og bönnum i
haröneskjulegu samfélagi. Túlkanir hennar á oröum og at-
höfnum annarra, einkum mannsins hennar, hrinda af
staö ógnvekjandi atburöarás.
Danski ieikstjórinn Lars von Trier hefur löngum
veriö„enfant terrible" danska kvikmyndaiönaðarins og
varla mun þessi kvikmynd draga úr því oröspori. Meö
BrimProti sýnir hann mikla dirfsku, bæöi meö vali á sögu-
efni, kvikmyndatöku og leikurum.
Emily Watson er mögnuö i hlutverki Bess. Þótt Bess i
túlkun hennar sé fórnarlamb umhverfis síns er hún sterk-
ari en allir aörir þegar upp er staöiö. Það er hún sem ræö-
ur feröinni, gallinn er hins vegar sá að kortiö sem hún kýs
aö fara eftir er hræöilega brenglaö. Sænski leikarinn
Stellan Skargard skilar erfiöu hlutverki eiginmannsins
Jan meö prýöi. Honum tekst á einkennilegan hátt að vera
mesti Ijúflingur myndarinnar og óræöur ógnvaldur. Leikar-
arnir tóku virkan þátt I gerö myndarinnar og Stellan Skars-
gard segir svo frá því: „Viö þurftum aldrei aö skapa full-
komna senu frá A til Ö. Þaö var frábært. Þannig að þótt
maöur klúöraöi upphafi senunnar gat hún orðiö að gull-
mola i lokin einmitt vegna klúöursins."
v ra 45