Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.11.2007, Blaðsíða 17

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í nóvember 2007
á það, að ef hann færi frá Rófu, væri óvíst hverjum
Ragnhildur fylgdi, sér eða Jónasi bónda, og ef hún
sliti samvistum við Jónas, myndi hún fara með meiri
fjárhlut en sex ær. Hins vegar mætti hann gjarnan
heyra fleiri skilorð sér til handa, ef nokkur væru.
Jóhann sagði það skyldi fylgja þessum kaupum, að
Elías skyldi ná ástum Snjólaugar, konu Benjamíns,
og láta skamman frest á verða. Elías kvað sér það
ekki að vanbúnaði og fannst það á að hann var fús til
fjárins og nokkurrar tilbreytni í ástum. Þeir festu nú
þessa samninga með sér með handsölum. Fór Jóhann
heimleiðis um kvöldið, og liðu nú fram stundir.
Ekki leið langt um, er þær fréttir fóru að kvisast
um sveitina, að mjög væri skipt um hug Ragnhildar
húsfreyju á Rófu í garð Elíasar vinnumanns. Heyrðu
ýmsir hana kasta orðhreytingi og ónotum til hans við
mörg tækifæri, og var það ólíkt því, sem áður var,
er hún mælti margt eftir honum og gerði veg hans
sléttan eftir mætti. En sambúð hennar og Jónasar
varð nú miklu hægari en áður.
Hitt þótti þó meiri tíðindum sæta, að allt var nú
á tjá og tundri á heimili Benjamíns og Snjólaugar.
Höfðu samfarir þeirra hjóna verið góðar til þessa
en á þeim mánuðum varð á mikil breyting til hins
verrra, því Snjólaug fráhverfðist mjög bónda sinn,
sleit rekkjuvistum við hann og flest varð þeim nú til
sundurþykkis. Fylgdi það þessum sögum, að Elías
vinnumaður væri orðinn fráhverfur Ragnhildi með
öllu, en hefði snúið ástum sínum til Snjólaugar, konu
Benjamíns, og fóru þau ekki dult með samdrátt sinn,
en Benjamín nýttist ekki af konunni.
Næsta vor skyldu þau Benjamín og Snjólaug
hjónaband sitt og fluttist hún þá að Aðalbóli í
Austurárdal, og var hún þá þunguð eftir Elías. Fæddi
hún son að ákveðnum tíma, er Jón hét og gekkst
Elías við faðerni hans.
Benjamín bjó á Rófu næstu misseri og hafði
ráðskonu, en heldur fórþáhag hans hnignandi, og árið
1838 seldi hann Jónasi Bjamasyni, sambýlismanni
sínum, sinn hluta í jörðinni og fluttist með Bergþór,
son sinn, að Þverá í Vesturhópi.
Elías Hálfdánarson fór alfarinn frá Rófu um
vorið 1836 og fluttist þá norður í Eyjafjarðarsýslu.
Hann valdi sér sex vænar ær úr búi Jónasar, eins og
samningar stóðu til, og þótti Jónasi bónda hann hafa
til þeirra unnið, eins og málum var þá komið, og
betur, er hann náði tangarhaldi á allri jörðinni. Jónas
bjó á Rófu til dánardægurs og þótti góður bóndi.
Hann andaðist árið 1858.
TÖFRAR ÆTTFRÆÐINNAR
Ættfræði töfrar marga, sem við hana taka að fást,
Ættfræðingum leikur jafnan hugur á að vita meira og
meira, og er slíkt sízt lastvert. Má og þakka hinum
fyrrum mönnum það, sem þeir hafa skráð í þeirri
grein og varðveitt þar með frá gleymsku. Þeir menn,
sem nú leggja stund á þau fræði, eru nytjamenn og því
alls góðs maklegir. En rannsóknir um ættfræði þurfa
að vera traustar. Hugkvæmi og ímyndunarafl skal þar
og til, enda má margt, sem í fyrstu var tilgáta, reist á
veikum grundvelli, eða jafnvel kölluð ímyndun ein,
síðar verða svo rökum stutt, að ekki verði um villzt.
En það tekur jafnt til ættfræðinga sem annarra
rannsóknamanna, að þeir mega ekki telja neitt víst,
sem ekki er það. Þeir mega, sem aðrir menn, telja
eitthvað líklegt eða ólíklegt, sem ekki eru fulltraust-
ar heimildir um, en þeir mega hvorki telja það
ómögulegt, sem vera má, né það fullvíst, sem um má
efast af skynsamlegu viti. Hugkvæmni er þarfaþing
í ættfræðirannsóknum, en skáldskapur einber á þar
ekki vel heima.
Ættfræði er að nokkru hagnýt grein í sögurann-
sóknum. Mikill hluti sögu Islands er tengdur við
stórættir landsins, t.d. saga þrettándu aldar við
Ásbirninga, Haukdæli, Oddaverja og Sturlunga,
fimmtándu aldar við niðja Grundar-Helgu og Einars
Eiríkssonar í Vatnsfirði. Fjölmargir viðburðir verða
ekki skýrðir, nema menn viti ættarsambönd þeirra
manna, sem við þá eru riðnir. Og því er sagnfræðingi
nauðsyn að kunna skil á ættum helztu manna þeirra
tíma. En rannsókn á þeim er honum ofraun í viðbót
við annað, sem hann þarf að rannsaka. Ættfræðingar
eru þar aðstoðarmenn hans.
Rannsókn á ættum manna, sem engin spor marka
fjölda manna framar, skiptir landssöguna litlu máli
eða engu. En marga fýsir að vita nokkuð um forfeður
sína, að tengja sig við liðna tímann að nokkru leyti.
Geta ættfræðingar einatt glatt marga með þeim hætti.
Er sú glaðning ekki óþarfari eða minna virði en t.d.
sú ánægja, sem skáld eða leikari veitir mönnum með
sínum verkum. En ættvísin mun almennt vinna annað
enn þarfara hlutverk.
Kunnugleiki manna um ætt sína og annarra mun
örva þjóðfélagskennd þeirra og ættjarðarást. Hann
mun skapa þeim ríkari skilning á því, að þeir séu
einn hlekkur í þeirri keðju, sem bindur saman fortíð
og framtíð, og að þeir séu og eigi að vera ein hinna
mörgu starfandi frumna í þjóðfélagi sínu til hagsmuna
öldum og óbomum.
Einar Arnórsson lögfrœðingur og ráðherra
f 1880 d. 1955
Arfsagnir og munnmœli
(84. bls.)
Blanda VII1940 - 1943.
Guðjón Oskar Jónsson sendi.
Fyrirsögnin er blaðsins.
http://www.ætt.is
17
aett@aett.is