Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Side 23

VERÐHÆKKUN
21
Þetta mundi þykja einnkennileg
málsfærsla nú á tímum. Og eg veit
ekki, hvort lögmenn og málafærslu-
menn gætu lært slíkan málaflutning af
nokkrum öSrum en íslendingunum
fornu. En þetta þykir ef til vill ekki
t>ess vert að læra það, þykir ekki fyr-
irmynd. Það væri sjálfsagt ekki bezt
atvinna, að flytja mál á þenna hátt.
En íhugunarvert er þetta dæmi.
Einkum finst mér það merkilegt fyrir
þá sök, að þar voru það ribbaldar og
yfþgangsseggir, sem áttust við. En
jafnvel hjá þeim var sannfæringin svo
rík um það, hve ósæmilegt væri að
Ealla réttu máli; það væri vesalmenska
að vera ekki réttorður.
Mig langar til að ryfja upp með ykk-
ur söguna af Ingjáldi í Hergilsey, sem
sagt er frá í Gísla sögu Súrssonar. Oft
uefir áður verið á hana minst. En
Pað er aldrei of oft gert. Hún má
ekki gleymast.
Gísli Súrsson hafði verið dæmdur
sekur- Hann átti hvergi friðland.
nginn mátti veita honum bjargir. Og
uvinir hans sóttu fast eftir lífi hans.
, u Var t>að að Gísli flýði út í Hergilsey
! Ereiðafirði. Það er lítil ey, langt frá
andi og langt frá öðrum bygðum eyj-
urn. Þar gat Gísli leynst lengi, því að
áir komu þar; engir áttu þar leið um.
ngjaldur bóndi, er þar bjó, var fátæk-
pr ^a^ur og landseti Barkar digra.
n Börkur var höfðingi og garpur mik-
’ • Hann átti einna mestar sakir við
Is a- Gísli hafði vegið bróður hans.
Loksins kvisaðist það, hvar Gísli
v®ri mðui’kominn. Börkur gerir þá út
skip með mörgum mönnum og siglir út
1 Hergilsey. Ingjaldur sá til ferða hans
°g þekti skipið. Með kænskubragði
Sat hann komið Gísla undan, en sjálf-
ur tók hann á móti Berki, landsdrottni
sínum, og ætlaði að verjast honum
meðan hann gæti, til þess að tefja fyrir
honum, meðan Gísli væri að komast
sem lengst undan. Sagan segir frá
samtali þeirra Baékar og Ingjalds þeg-
ar þeir fundust. Börkur krafðist þess
að Ingjaldur séldi fram Gísla Súrsson,
eða segði sér til hans. “Og ert þú
mannhundur mikill,” segir hann, “er þú
hefir leynt bróðurbana mínum ok ert
þó landseti minn; værir þú ills verður
frá mér og maklegt að þú værir drep-
inn.” Ingjaldur svaraði: “Eg hefi
vond klæði, og hryggir mig ekki þótt
eg slíti þeim ekki ger. Og fyr mun eg
láta lífið en eg geri ekki Gísla alt það
gott, sem eg má, og firri hánn vand-
ræðum.”*)
Þetta svar gerði Börk ráðalausan-
Alt vald hans var þarna komið í strand.
Honum fanst hann eiga alls'kosta við
þenna fátæka landseta sinn. Og Ingj-
aldur játar það Iíka, að hann geti tek-
ið líf sitt og segist vera fús til að verða
af með það. En hitt megnaði enginn
máttur, að fá hann til að bregðast Gísla
og vinna með því níðingsverk. Bör*k-
ur átti ráð á Iífi Ingjalds og vanda-
manna hans og öllum eignum hans, en
yfir sannfæringu hans og samvizku
hafði hann ekkert að segja. Þar var
Ingjaldur algerlega óháður.
Það er gaman að horfa á þessa tvo
menn, sem standa þarna andspænis
hvor öðrum, höfðingjann ríka með
mikinn liðsafla við hlið sér, og fátæk-
linginn f tötrum sínum einan síns liðs
og stuðningslausan. En hvor var
meira virði? Hvor var sterkari? —
Börkur hefir sjálfsagt fundið talsvert
*) Tilvitnunin er gertS eftir minni.