Prentarinn - 01.11.2006, Blaðsíða 26

Samtök bókbindara 100 ára
Fyrsta félag bókbindara, Hið
íslenska bókbindarafélag, var
stofnað 11. febrúar 1906 á heimili
Pjeturs G. Guðmundssonar að
Laugavegi 18 í Reykjavík. Stofn-
endurnir voru 13. Lúðvík Jakobs-
son var kosinn formaður, en hann
var ásamt Pjetri G. Guðmunds-
syni aðalhvatamaður að stofnun
félagsins.
Frumherjarnir
Pjetur aflaði sér upplýsinga um
verkalýðshreyfinguna í gegnum
lestur bóka og blaða og einnig hjá
norskum verkamönnum og sjó-
mönnum í hvalveiðistöð í Onund-
arfirði. Lúðvík hafði aftur á móti
kynnst verkalýðshreyfingunni í
Danmörku, en þar vann hann við
bókband um skeið og stundaði
líka siglingar á dönskum skipum
um öll heimsins höf.
Kjörin voru kröpp
Strax á fyrsta ári var óskað eftir
viðræðum við meistara og 30. júlí
þetta sumar lagði Gísli Guðmunds-
son fram tillögu á áttunda fúndi
félagsins þar sem hann skoraði á
alla bókbandssveina að vera „svo
ærukæra og drenglynda“ að vinna
ekki einn dag af næsta mánuði
(ágúst) nema samningar hefðu
tekist fyrir þann tíma. I framhaldi
af því var samþykkt tillaga frá
Guðbimi Guðbrandssyni um að
hefja verkfall 1. ágúst ef ekki
hefði samist. Verkfallið stóð í 2-3
daga, þess er ekki frekar getið í
fúndargerðum, en vitað er að
samningar tókust. Mjög líklegt er
að samið hafi verið um kauphækk-
un, fastákveðinn vinnutíma og
takmörkun á lærlingahaldi o.fl.
Árið eftir næst fram, skv. tillögu
frá Gísla Guðmundssyni, að bók-
bindarar fengju 3 daga ffí á full-
um launum. Þetta var fyrsta sum-
arfrí félagsmanna. 1909 er reynt
að lengja þetta frí í viku, en tókst
ekki. Eina breytingin sem fékkst
það ár var að kaup hækkaði í 20
kr. á viku. Vinnutíminn á þessum

Hið islenska bókbindarafélag var stofnað ll.febrúar 1906 í kvisther-
bergi á heimili Pjetars G. Guðmundssonar að Laugavegi 18. Þar stend-
ur nú hús Máls og menningar.
ámm var almennt 10 stundir á
dag og 6 daga vinnuvika.
Bókbandsstofa stofnuð
Einn merkilegur þáttur í starfi
þessa fyrsta félags var það að það
kaupir bókbandsvinnustofu Guð-
mundar Gamalíelssonar 1907 og
stofnar hlutafélagið Félagsbók-
bandið. Segja má að það sé
dálítið hliðstætt því þegar prentar-
ar stofnuðu Gutenberg 1905.
Félagið átti þó ekki aðild að þess-
um fyrirtækjarekstri nema örfáa
daga, því ekki vildu allir meðlim-
ir félagsins taka þátt f félagsstofn-
uninni. En Félagsbókbandið lifði
þó samt allt fram á okkar daga,
þó það væri í einkaeign lengst af.
Guðmundur var forstöðumaður
þess til 1918 en þá keypti það Þor-
leifur O. Gunnarsson og Gunnar
S. Þorleifsson sonur hans tók við
af honum.
Verkamannasamband
stofnað
Eðvarð Sigurðsson fv. form. Dags-
brúnar sagði í ræðu sem hann hélt
á 50 ára afmæli Samtaka bókbind-
ara 1956 „að fram að árinu 1915
hefðu það aðallega verið 3 félög
hér í Reykjavík sem komu við
sögu í samstarfi verkalýðsfélag-
anna og þessi félög vom: Dags-
brún, Prentarafélagið og Samtök
bókbindara. Öll stóðu þessi félög
að stofnun Verkamannasambands
fslands 1907, sem var fyrsta til-
raun til að stofna verkalýðssam-
band hér á landi. Það samband
lifði þó ekki nema í 2-3 ár, en var
samt inerkur áfangi í þróuninni".
1916 vom það enn þessi 3 félög
ásamt tveim öðmm nýstofnuðum,
sem gengust fyrir stofnun Alþýðu-
sambands íslands, sem hefur starf-
að fram á þennan dag. Eðvarð
Sigurðsson sagði ennfremur í
þessari ræðu sinni, að Pjetur G.
Guðmundsson hefði verið einn af
framsýnustu brautryðjendum verk
alýðshreyfingarinnar, og hann
hefði átt sæti í stjóm Alþýðusam-
bandsins í mörg ár. Pjetur var mik-
ill baráttumaður fyrir því að verka-
lýðshreyfmgin eignaðist málgagn.
Hann stóð hann að stofnun og
útgáfu Alþýðublaðsins gamla,
sem kom fyrst út 1. janúar 1906
og var fyrsti ritstjóri þess.
Atvinnuleysi
Atvinnuleysi var mjög mikið á
þessum tímum og það lamaði
baráttuhug félaganna. Margir
stofnuðu líka eigin vinnustofur.
Helsta baráttumálið var því lengst
af að vinna gegn atvinnuleysinu
og megináherslan var lögð á að
takmarka lærlingafjölda í iðninni,
en meistarar vildu ógjaman verða
af því ódýra vinnuafli. I framhaldi
af þessu lognaðist félagið út af
1911.
Nýtt félag stofnað
Nýtt félag var síðan stofnað 1915
og hét það Bókbandssveinafélag
Reykjavíkur. Enn var það Lúðvík
Jakobsson sem leiddi hópinn og
var hann kosinn formaður. Þeir
settu fram kröfur í 7 liðum, m.a.
sérstakt eftirvinnu- og helgidaga-
kaup, viku sumarffí, samnings-
kaup yrði 24 kr. á viku, einn nemi
yrði á móti hverjum 3 sveinum,
enginn nemi yrði tekinn næstu 3
ár og enginn maður fengi vinnu
nema hann væri í sveinafélaginu.
Gengið var að kröfum sveina í
öllum meginatriðum. Það var
þetta félag sem vann verkalýðs-
hreyfíngunni m.a. það gagn að
vera þátttakandi í stofnun Alþýðu-
sambands Islands 1916. Fulltrúar
26 ■ PRENTARINN