Læknablaðið - 15.09.1997, Síða 22

566
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
þurfa að framkvæma nokkur leiknipróf, eink-
um þó hæl-tágang og Rhombergsprófið, en
stundum eru þeir einnig látnir ganga afturá-
bak, hlaupa eða snúa rösklega við á göngu.
Sjúklingur með vægt slingur en nokkuð eðlilegt
göngulag getur ekki framkvæmt hæl-tágang
þótt hann geti framkvæmt hæl-hné-sköflungs-
prófið eðlilega í liggjandi stöðu. Við Rhom-
bergsprófið er sjúklingur látinn standa afslapp-
aður með fætur saman, handleggi með hliðum
og síðan látinn loka augunum. Noti hann sjón-
ina til þess að leiðrétta fyrir stöðuskynstap
verður hann óstöðugur. Stöðuviðbrögð eru
prófuð með því að ýta honum fram og síðan
aftur. Ef hann tekur nokkur skref afturábak
eða áfram við þetta eru stöðuviðbrögðin ekki í
lagi. Sjúklingur með áreynslubundna truflun á
vöðvaspennu getur stundum hlaupið nokkuð
eðlilega þótt hann eigi erfitt með að ganga og
öfugt, og hann getur átt auðveldara með að
ganga aftur á bak en áfram. Hnykilslingur
veldur örðugleikum við að snúa við eða breyta
snögglega um stefnu og sjúklingar með Parkin-
sons sjúkdóm snúa við í nokkrum litlum skref-
um. Við ennisblaðatruflun snúa sjúklingar
stundum við með því að taka nokkur skref með
öðrum fætinum á meðan hinn fóturinn er kyrr
og snýst, líkt og sirkiloddur.
d. Skoðun í liggjandi stöðu: Skoða þarf vel
vöðvamassa og vöðvaspennu, prófa kraft
hinna ýmsu vöðva og athuga sinaviðbrögð.
Vöðvaspenna eykst við efri hreyfitaugar-
skemmd og utanstrýtusjúkdóma. Við utan-
strýtusjúkdóma getur framkallast tannhjóla-
stirðleiki og sjúklingar með ennisblaðatruflun
hafa oft aukna vöðvaspennu og eiga erfitt með
að slaka á vöðvunum við prófun. Prófa þarf
stöðuskyn í útlimum og láta sjúklinga fram-
kvæma hæl-hné-sköflungsprófið. Hreyfingar
ganglima í útafliggjandi stöðu geta verið eðli-
legar, þótt veruleg göngutruflun sé til staðar.
Við það að leggjast út af eða rísa upp úr liggj-
andi stöðu kemur í ljós hvort bolvöðvar starfa
eðlilega eða hvort hraði hreyfingarinnar sé
eðlilegur. Óeðlilega lífleg sinaviðbrögð eru
merki um spastískan sjúkdóm, en dauf eða
upphafin sinaviðbrögð benda til truflunar í
úttaugum.
e. Skoðun á stoðkerfi: Mikilvægt er að skoða
líkamsbyggingu sjúklinga sem kvarta um
göngutruflanir. Erfitt getur verið að sjá göngu-
lagstruflunina á sléttu undirlagi innanhúss en
mikilvægt getur verið að sjúklingurinn sé látinn
ganga berfættur. Talsvert er algengt að sjá mis-
lengd ganglima og nauðsynlegt að tileinka sér
einfalda en örugga aðferð til að mæla slíkt, en
það verður að gerast milli fastra punkta á
beinagrind sem eru óháðir hreyfingum í liðum
eða mjaðmargrind. Athuga þarf hvort sjúk-
lingurinn hafi hryggskekkju, þar getur verið
gott að átta sig á mismun húðfellinga á hægri og
vinstri hlið. Skoða þarf mjóbakssvæðið með
tillliti til hárvaxtar, sem getur verið eina merk-
ið um meðfædda hryggklauf. Athuga þarf
hvort lendarfetta og herðakistill séu eðlileg og
mjög er mikilvægt að láta sjúkling taka út allar
hreyfingar á baki þannig að óeðlileg brot sjáist
þar sem í staðinn ætti að vera jöfn, eðlileg
sveigja. Margvíslegir stoðkerfiskvillar koma til
greina sem ástæður göngulagstruflunar og því
er góð stoðkerfisskoðun nauðsynleg. Hjá ein-
staklingum sem haltra er nauðsynlegt að mæla
bæði gildleika og lengd útlima.
Við stoðkerfisskoðun er einnig nauðsynlegt
að skoða sjúkling liggjandi, fyrst á baki og eru
þá sinaviðbrögð og sársauka-snertiskyn skoð-
uð. Pá eru könnuð viðbrögð við taugastrekki-
prófi, látið reyna á tog spjaldvöðva (piriformis-
test) og tekið á lærhnútum (á utanverðu læri).
Einnig eru könnuð viðbrögð við pressu á
mjaðmarspaða. Við skoðun sjúklings liggjandi
á maga eru könnuð eymsli á langböndum baks-
ins, eymsli við bank á hryggtinda svo og reynd
hliðarhliðrun hryggtindanna. Mikilvægt er að
gera sér grein fyrir hvort um bein-brjóskbólgur
er að ræða og í því sambandi er látið reyna á
fram-afturhliðrun hryggjarliða með sérstakri
tækni með sjúkling í hliðarlegu.
Margvísleg tækni er notuð við prófun á ber-
andi liðum neðan mjaðmargrindar eftir því
hvaða hluti innra eða ytra stoðkerfis þeirra liða
er verið að prófa. Er það utan efnis þessarar
greinar að fjalla ítarlega um þær aðferðir en
vísast í því efni til kennslubóka í bæklunar-
lækningum, giktarlækningum og í vissum til-
vikum taugalækningum.
Niðurlag
Af framangreindu má vera ljóst að truflanir
á göngulagi og líkamsstöðu eru margvíslegar
og mikilvægt að greina þær rétt, því oft má
bæta eða lækna sjúkdóminn sem liggur að baki
einkennunum. Unnt er að hjálpa stórum hluta
sjúklinga með aðgerðum, lyfjum, hjálpar- og
stoðtækjum og líkamsæfingum þar sem við á.
Kvartanir um dettni og breytingar á göngulagi