Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Page 36

A natomia.
Gott er að rifja aðeins upp anatomiu
hryggjarins. Hryggjarliðir eru 33 að tölu
og 23 intervertebral diskar eru á milli
um hryggirm allan nema milli atlas og
axis. Að framan eru liðbolir með diskum
(liðþófum) á milli. Diskamir eru tvíþættir,
ytra borðið, annolus fibrosus, er mjög
sterkur concentriskur bandvefur, en innri
hlutinn, nucleus pulposus, er úr seigfljót-
andi mucopolysacchariði. Nuoleus er vel
afskorðaður 1 annulus og starfar sem
vökvafylltur púði eftir lögmálum vökva.
Nucleus tapar vatni undir þrýstingi en
bætir sér upp vatn er þrýstingi lóttir.
Er hér skýring lengdarmismunar hryggjar
að morgni og kvöldi.
Aftan úr liðbol ganga pedunculi sitt hvor-
um megin. Frá pedunculus sitt hvorum
megin, eiga upptök sfn processi articular-
es superior og inferior. Superior hluti
skarast móti inferior hluta aðliggjandi
bols. Myndast þar synovial liður með
liðpoka. Aftan úr pedunculi sitt hvorum
megin ganga siðan laminae, sem mætast
að lokum aftanvert og mynda processus
spinosus. Á hálsliðum myndast smáliðir
milli Hðbola framan við pedicuU og kall-
ast uncovertebral Uðir, taldir vera synovial
Uðir.
Hreyfingar 1 hryggsúlunni leyfa flexion
og extension. Rotation er einnig fyrir
hendi í lumbarhrygg, mun minni í hálsUð-
um og mjög litil 1 thoraxhrygg. Mesti
snúningur höfuðs fer fram um atlanto-
axiaUið.
Mjög margir, Uóknir vöðvaþræðir sjá
um hreyfingu og stöðugleika hryggjar.
Að mörgu leyti má líkja vöðvaþráðum við
stög, sem hafa því* hlutverki að gegna,
að halda margsamsettri stöng saman.
t fósturstöðu er hryggurinn C-laga. Er
einstakUngurinn lærir að standa og ganga,
myndast lordosis í hálsinum, kyphosis í
thoraxhrygg og lordosis í lumbarhrygg.
Hlutverk hryggjarins byggist mikið á jafn-
vægi er þunga er haldið uppi.
Jafnvægi skapast með jöfnu átaki hrygg-
vöðva og kviðvöðva um hryggsúluna. Ef
t.d. einstakUngur fitnar, verður hryggsúl-
an að skapa sér nýja jafnvægissteUingu.
Hin nýja stelUng getur verið ófysiologisk
og valdið hryggsUti. Dæmigert sUt er
um L5 mótin.
Hryggvöðvar eru ekki 1 sífelldri spennu
til að halda jafnvægi hryggsúlunnar.
Vöðvarnir dragast saman og slaka á vixl,
og eru þess á milU 1 algerri hvíld. Smá-
ar og stuttar skorpur af rafboðum sjást
vel í rafsjá, þegar vöðvarnir starfa. Vel
er unnt að sjá hvernig hinn standandi mað-
ur heldur jafnvægi. Hann riðar örlítið
allan tímann, rétt svo að augað festir að
sjá. Maðurinn er sem sagt ósjálfrátt að
riða um þyngdarás hryggsúlunnar. Sé
skökku jafnvægi hryggs beitt af einhverjum
sökum 1 langan tíma skapast sífelldur
vöðvasamdráttur og langvarandi vöðva-
þreyta. Af þessum sökum er nauðsyn að
leggja ríka áherzlu á gott jafnvægi og
réttan limaburð.
Mæna og mænurætur liggja 1 canaUs
spinalis aftan við Uðbol. Pedunculi og
laminae mynda boga aftan til og til hUðar
við mænu og er lokað miUi boganna með
liðböndum. Mænurætur Uggja framan við
smáUði hryggjarins í foramina. Mænan
nær niður að . Eftir L^ , tekur við
rótaknippið cauda equina. Gott er að
muna eftir legu cauda miðað við Uðþófa,
þvi að þannig má skilja, hvernig Uðþófa-
hlaup (brjósklos) úr sama þófa, getur hitt
mismunandi rastur. (3,4).
Etiologia bakverja.
A) Viscerogen
1) Meltingarfæri
2) Þvag- + kynfæri
3) Stoðkerfi (bein, vöðvar, Ugament
og Uðir)
4) Æðakerfi
B) Neurogen
1) Discogen
2) Extradural lesion önnur en diskur
3) Intradural lesion
4) System taugasjúkdómar
C) Psychogen
1) Hysterial conversion
2) Uppgerð (maUngering)
3) Neuroses
Eins og sjá má, geta ástæður verið
ýmsar fyrir bakverkjum. Stundum Uggja
orsakir beint við, en oft getur verið
erfitt að finna þær.
Skoðun og greining.
Þegar einstakUngur kemur til læknis
með bakverk, verður að fá góða sjúkra-
34