Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Page 126

er hennar þó einungis þörf 1 sérlegum,
þungum tilvikum. Ég tel að sjaldnast
finni gigtarsjúklingar sjálfir til þarfar
fyrir geðlæknisaðstoð eða óski eftir henni.
Fremur að þeir séu henni frábitnir og af-
staða þeirra sé afneitandi 1 þessum efnum.
Hvað sem þessu líður er mikilvægt að
a.m.k. liðagigrasjúklingar eigi kost á upp-
lýsandi viðræðum við lækna eða aðra sem
skilja andleg og líkamleg vandamál þeirra
og kunna að ræða þau og útskýra. Mikil-
vægt er og að sýna sjúklingum meS lang-
vinna sjúkdóma af þessu tagi fullkomna
hreinskilni f viStali og heiðarleika f upp-
lýsingagjöf og öSrum tjáskiptum, m.a.
lofa ekki upp f ermina á sér um árangur
meðferSar og horfur. Samt er nauðsyn-
legt að sýna þeim jákvæða bjartsýni til
örvunar en mikilvægast þó að allir sem
umgangast sjúklinginn geri sér grein fyrir
staðreyndum um persónuleika- og skap-
gerðarstatus hans.
Skólaganga og nám: Námsvanda-
mál eru að sjálfsögSu einkum meSal barna
og unglinga og því sérstakt úrlausnarefni í
æskuliðagigt. Skólaganga þeirra sjúkbnga
er enda oftast f molum. Þeir eiga erfitt
meS aS komast á miHi heimiHs og skóla
og halda ekki út venjulegan skólatfma og
stundarskrá. Skólagangan er tiSum roHn
af mislöngum vistunum á sjúkrastofnunum
eSa meðferS sem þeim er gert að sækja.
Úrlausnir eru fólgnar f aukalegri aðstoS
þeim til handa, svo sem sérlegan flutn-
ing miUi heimiUs og skóla, hvíldaraðstöSu
1 skóla, sérlegri stundarskrá með timaaf-
slætti ef þarf, og fækkun námsgreina ef 1
ljós kemur að þess er þörf. Ef þau vist-
ast á sjúkrastofnun eSa verða aS dveljast
heima þarf að tryggja þeim kennslu á
staðnum til aS þau dragist ekki aftur úr f
náminu. Enginn véfengir að nám er öll-
um börnum og unglingum hollt upp á fram-
tfðina. Þeim mun fremur er það nauSsyn-:
legt börnum og ungUngum sem vaxa úr
grasi meS fyrirsjáanlega líkamlega tak-
mörkun. Þeim er langskólanám brýn nauS-
syn með hUSsjón af vinnuhorfum sfðar
meir. Þeim mun lengra og haldbetra nám
sem þau hafa aS baki þeim mun frambærilegri
verða þau á almennum vinnumarkaði og
þeim mun minni baggi verSa þau sjálfum
sér, aðstandendum og þjósfélaginu. Jafn-
framt er nauðsynlegt aS þau einangrist
ekki frá jafnöldruin sfnum f námi, að þeim
gefist tækifæri til að fara f gegnum sama
skólakerfi með kostum þess og göllum,
kynnist félagslffi meðal heilbrigðra barna,
jafnt mótlæti sem meðlæti. Félagsleg
einangrun er hættulegt fyrirbrigSi, þó van-
heilum börnum og unglingum öðrum frem-
ur. KostnaSur sem leiSir af sérbúinni
skólagönguaðstöSu hinna tiltölulega fáu
barna og unglinga sem fylla þennan hóp
er óverulegur og skilar sér margfalt aftur.
Atvinna: Sammerkt öllum vanheilum
er að eiga erfitt meS að fá atvinnu við
hæfi og fara gigtarsjúklingar ekki varhluta
af þeim erfiSleikum. Vandamálin eru að
vfsu misjöfn eftir tegund gigtarsjúkdóms-
ins, gangi hans og horfum. Vandamál
sjúkUnga með langvinna liðagigt eru frá-
brugSin vandamálum slitgigtarsjúklinganna
varSandi vinnu. Vinnuvandamál liðagigtar-
sjúkUnga eru gjarnan á þann veg að
þeir gerast æ ófærari að stunda vinnuna
þegar frá lfður. Þeir verSa fljótt að láta
vinnuna lönd og leið nema f fáum undan-
tekningatilvikum þegar sjúkdómsgangur er
hægur eSa vinnan sérlega létt og vinnuað-
staSan góS. Þegar liSagigtarsjúklingur
kemst f atvinnuþrot er erfitt fyrir hann
að komast f aðra vinnu þar eð sjúkdómur-
inn er þá venjulega kominn á allhátt stig,
sjáanlegt stig. Finni hann starf sem
hann telur sér hentugt er líklegra en ekki
að vinnuveitandinn segi nei, takk, þvf
atvinnurekendur eru hræddir aS ráSa fóik
f vinnu sem ber utan á sér ummerki sjúk-
dóms. SHtgigtarsjúkUngar halda vinnu
lengur, eru enda hressari, hafa yfirleitt
ekki kerfiseinkenni, o.s.frv. Samt dvfnar
vinnugeta þeirra og án efa er það algengt
aS margir þeirra pfna sig til að halda
áfram óhentugum erfiSisstörfum af ótta viS
aS lenda öSrum kosti á köldum klaka.
Samtfmis aukast einkennin, þvf að álagiS
hvetur til hraSari gangs sjúkdómsins, auk-
ins slits. Stuðlar þetta að myndun vfta-
hrings þar til sjúkUngurinn er "á sfðasta
snúning" og fer ekki til vinnu meir. Þótt
myndin sé ýkt hér sýnir hún samt f gróf-
um dráttum atvinnuframvindu sHtinna
erfiSisvinnumanna hér á landi.
Fleiri atvik en sjúkdómurinn hafa áhrif
á atvinnuhorfur gigtarsjúklinga. Konum
vegnar ver en körlum, eldra fólki ver en
yngra, óskólagengnu, ófaglærSu ver en
þeim sem hafa lært og kunna eitthvaS
fyrir sér, erfiSisvinnufólki ver en þeim
sem stunda létt störf, sjúkUngum utan
Reykjavíkursvæðisins ver en þeim sem
124