Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 65

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
65
Tafla I. Forgangsröðun nokkurra lœknisaðgerða í
Oregon.
Meðferð Röðun
Rótfylling tanna 371
Aðgerð vegna utanlegsþykktar 372
Aðgerðir á kjálkalið 376
Botnlangataka 377
Tafla II. Endurskoðuð forgangsröðun í Oregon.
1. Meðferð lífshættulegra sjúkdóma þar sem
meðferð bjargar lífi og fyrri heilsu er náð.
2. Fæðingarhjálp ásamt meðferð nýfæddra.
3. Meðferð bráðra lífshættulegra sjúkdóma þar
sem meðferð bjargar lífi en fyrri heilsu er ekki
náð.
4. Fyrirbyggjandi meðferð hjá börnum.
5. Meðferð langvinnra sjúkdóma sem valda
dauða, þar sem meðferð lengir og bætir líf.
6. Getnaðarvarnir.
7. Líknandi meðferð.
8. Fyrirbyggjandi tannlækningar.
9. Fyrirbyggjandi meðferð fullorðinna.
10. Meðferð bráðra sjúkdóma sem ekki valda
dauða en læknast ekki af sjálfu sér en fyrri heilsu
er náð.
11. Meðferð sjúkdóma sem ekki valda dauða þar
sem meðferð er gefin einu sinni og bætir líf.
12. Meðferð bráðra sjúkdóma sem ekki valda
dauða þar sem meðferð bætir líf en fyrri heilsu er
ekki náð.
13. Endurtekin meðferð langvinnra sjúkdóma,
sem ekki valda dauða, bæta líf en gefa skamm-
vinnan árangur.
14. Meðferð bráðra sjúkdóma sem ekki valda
dauða og lagast af sjálfu sér þar sem meðferð flýtir
fyrir bata
15. Ófrjósemisaðgerðir.
16. Fyrirbyggjandi meðferð fullorðinna þar sem
ávinningur er vafasamur.
17. Meðferð sjúkdóma þar sem lágmarks eða
engin betri lífsgæði eða lengra líf hlýst af meðferð.
Tafla III. Með sérstöku tilliti til samstöðu í þjóðfé-
laginu og vissum takmörkunum réttinda eiga þess-
ar síur að skapa grundvöll réttinda í heilbrigðis-
þjónustu Holllendinga.
Fyrsta sía Nauðsynleg meðferð
Önnur sía Virkni (effectiveness)
Þriðja sía Hagkvæmni (efficiency)
Fjórða sía Ábyrgð einstaklingsins
2. Raða greininga-meðferðarhópunum eftir
ávinningi.
3. Meta niðurstöður röðunarinnar eftir því,
hversu skynsamleg hún væri (reasonableness).
En í því mati yrði tekið tillit til áhrifa á heilsufar
almennings, kostnaðar við meðferð, fjölda sjúk-
linga, árangurs meðferðar og félagslegra afleið-
inga þess að meðhöndla eða meðhöndla ekki. Úr
þessu hefur orðið til annar listi (tafla II). Ljóst er
að þessi síðari listi er málamiðlun og niðurstaða
mikillar umræðu, hann er hinsvegar einungis að
litlu leyti byggður á tölulegum upplýsingum og
mati á ávinningi meðferðar, þó að slíkar upplýs-
ingar þyrftu ef til vill að vera grundvöllur for-
gangsröðunarinnar.
Hollendingar hafa nokkuð aðrar hugmyndir,
en þar í landi er verið að setja saman grunntrygg-
ingu, sem verður sameiginleg öllum þegnum.
Niðurstöður nefndar, sem fjallaði um þetta mál
birtust í ágúst 1990, í greinargerð: Choices in
Health Care. í þeirri skýrslu er heilbrigði skil-
greint, eins og Örn Bjarnason greindi frá (sjá
mynd á bls. 70), á þrennan hátt.
Frá sjónarhorni einstaklingsins, sjónarmiði
lækna og annars heilbrigðisstarfsfólks og frá sjón-
armiði samfélagsins og er niðurstaða þeirra að til
að gæta réttlætis eigi að nota síðast töldu skil-
greininguna (11). í>á er niðurstaða þeirra einnig
sú, að til staðar eigi að vera lögbundin grunn-
trygging fyrir alla og að ekki sé viðunandi að skera
þau réttindi niður, sem fólk hafi samkvæmt þeim
lögfesta grunni. Til að búa til slíkan grunn er
notast við það, sem nefna mætti síur (tafla III).
Fyrsta sían heldur eftir ónauðsynlegri þjón-
ustu, en nauðsynleg þjónusta er þá skilgreind,
sem þjónusta sem gerir þátttöku í samfélaginu
mögulega.
Önnur sían velur eftir árangri meðferðar og
sleppir aðeins í gegn meðferð, sem er sönnuð
áhrifarík.
Þriðja sían velur eftir kostnaði og árangri, sem
mæla má með kostnaðar- og virknigreiningu.
Loks er sía, sem skilur frá þá meðferð, sem
einstaklingar geta sjálfir staðið straum af
Grundvöllur þessarar niðurstöðu eru fjögur
atriði:
1. Nauðsynlegar lækningar eru teknar fram yfir
minna nauðsynlegar.
2. Áhrifarík meðferð er tekin fram yfir meðferð
sem ekki er eins áhrifarík.
3. Viðeigandi meðferð er tekin fram yfir minna
viðeigandi meðferð.
4. Meðferð sem einstaklingar geta ekki séð um
sjálfir er tekin fram yfir aðra.
Hér birtast raunar aftur vandamál, sem ég hef