Sagnir - 01.06.2001, Side 56

Sagnir - 01.06.2001, Side 56
persónur leita höfundar eftir Pirandello og Beðið eftir Godot eftir Beckett. Ymsir innan leikfélagsins, einkum þó Lárus Sigurbjörnsson, voru reyndar and- snúnir því að taka þessi verk til sýningar því Iðnó væri ekki „experimental" leikhús. Magnús vildi hins- vegar að „listin“ fengi að njóta sín á kostnað „kassa- stykkjanna“ sem hann taldi einungis sett upp í atvinnubótaskyni fyrir leikara. Flestir í stjórn félags- ins munu hinsvegar hafa verið á þeirri skoðun að breyta þyrfti LR í atvinnuleikhús með fjölbreytta stefnu og leikhússbyggingu sem baráttumál. Til- raunastefnunni var þar með hafnað. Magnús hætti hjá LR upp úr þessu eftir ósætti við stjórn leikfé- lagsins en hann átti þó eftir að gera leikmyndir nokkur næstu ár fyrir félagið. Aðspurður um hvort hann hafi viljað gera Iðnó alfarið að tilraunaleikhúsi árið 1961 segir Magnús Pálsson: Svarið er sennilega nei. En þá kemur aftur að spurningunni um listrænan metnað sem oft vill þvælast fyrir í leikhúsum. Ég vildi að LR hefði listrænan metnað og hætti að fást við rusl. Ég hef aldrei séð neina skilgreiningu á hugtakinu dlraunaleikhús. Hvað er það eigin- lega? Orðið var gjarnan notað af kurteisum leikhúsmönnum sem vildu distansera sig í augum kurteisra kollega og áhorfenda frá þessu herfilega fyrirbæri sem sveif í þoku fyr- ir hugskotsssjónum þeirra sem eitthvað svart í einhverjum kjallara eða skemmu þar sem leik- myndin var einkum bara leikmunirnir. Einhverjar verulegar tilraunir í gerð leiksýn- inga komu til löngu seinna ef frá eru talin verk absúrdistanna en þau voru alltof fá til að geta verið grunnur að nokkrum leikhúsrekstri á þessum tíma...42 Magnús stofnaði Grímu ásamt Vigdísi Finnboga- dóttur, Guðmundi Steinssyni, Kristbjörgu Kjeld, Þorvarði Helgasyni og Erlingi Gíslasyni er hann fékk ekki hugmyndir sínar samþykktar í Iðnó. Leikhóp- urinn Gríma var í Tjarnarbæ með hléum frá 1961 til 1969. Þar voru frumflutt m.a. ný verk eftir Odd Björnsson, Magnús Jónsson, Birgi Engilberts og Erling E. Halldórsson. í frétt um frumflutning Grímu á Leikritinu um frjálst framtak ungra manna í veröld- inni eftir Magnús Jónsson árið 1965 sagði að leikritið verði „ekki „sýnt“ heldur „flutt": réttara væri máske að segja að það væri bæði og - leikendur lesa verkið upp af sviði en þeir eru ekki rígbundnir við bókina eða óháðir sviðinu."43 Leiklist gegn fjárhagslegum fjötrum Hvað kom til að myndlistarmaðurinn Magnús Páls- son vildi frekar reka tilraunaleikhús án leikmyndar en gera leikmyndir fyrir atvinnuleikhús? Aðspurður um hvort starf Grímu grundvallaðist of mikið á texta og of lítið á rýmis- eða sviðsetningarhugmyndum segir Magnús: Miðað við þær aðstæður og tíma sem Gríma starfaði á veit ég ekki hvort hægt hefði verið að ætlast til meiri framsækni. Tjarnarbíó varð vegna fastrar sætaskipunar ekki annað en gægjukassaleikhús þótt ekki væri þar prósen- íum. Það er ákaflega takmarkað sem hægt er að gera með rými í slíku umhverfi. Ég býst samt við að við höfum notað einhverjar innkomur úr sal og yfirleitt notað salinn heldur meira en þá tíðkaðist. Fábreytni leik- mynda stafaði af þröngum efnahag en einnig af ásetningi að því leyti að menn vildu gjarnan sýna fram á að ekki væri nauðsynlegt að hneppa leikhús í fjárhagslega fjötra vegna dýrra umgjörða leiksýninganna. Áhersla á texta tel ég ekki að hafi verið meiri en tíðkaðist í öðrum leikhúsum.44 Bæði atvinnuleikhúsin fóru að leyfa sér að gera tilraunir. Þjóðleikhúsið notaði til þess Litla sviðið. í maí 1966 var frum- sýnt fyrsta leikrit Birgis Engilberts, Loftbólur, á vegum Þjóðleik- hússins á Litla sviðinu í Lindarbæ en þá stóð Birgir á tvítugu og hafði samið verkið ári áður:„[L]eikmyndina gerði Birgir sjálfur en hún er aðeins þrír tröppustigar mismunandi háir, óbrotin sviðsmynd við hæfi leiksins. Loftbólur eru fjarstæðukennt verk... Söguhetjurnar eru þrír örþreyttir húsamálarar". I sýn- ingu Þjóðleikhússins 1972 á Ósigri og Hversdagsdraumi, þar sem Birgir var einnig höfundur verks og leikmyndar, voru hlutir í yfirstærð. í Þjóðviljanum segir í leikdómi: „Umgjörðin, sem höfundur hefur sjálfur smíðað af hagleik, er rökrétt framhald af [samtali persónanna um lífsgæði] mennirnir verða smærri og smærri, hlutirnir stækka og gleypa þá - það er hægt að villast í blómapotti og kafna í öskubakka...“ Hornakórallinn eftir Odd Björnsson, Leif Þórarinsson og Kristján Árnason var svo frum- sýndur á stóra sviði Þjóðleikhússins og þótti sæta tíðindum. Sigurður A. Magnússon sagði m.a. í Morgunblaðinu: „Ég held að telja megi „Hornakóralinn“ metnaðarfyllsta og kröfuharð- asta íslenzka verkefni sem hér hefur verið sett á svið.“ Sigurður sagði jafnframt: „[Fjrumleg leiktjöld Gunnars Bjarnasonar voru veigamikill þáttur í heildaráhrifum sýningarinnar...1145 Sveinn Einarsson kveðst ekki hafa viljað gera LR alfarið að tilraunaleikhúsi. Hann hafi viljað höfða til breiðari hóps áhorf- enda og byggja undir innlenda leikritun. „Ég vildi samt brjóta niður veggi í anda Brooks, líkt og Magnús. Hann var hinsvegar í hraðri þróun inn í myndlistina með sínar hugmyndir."46 Sveinn nefnir sem dæmi um sýningar í Iðnó þar sem hafi verið leitast við að brjóta niður veggi sýninguna á Yvonne Búrgundar- prinsesssu 1968 þar sem sviðsmynd Steinþórs Sigurðssonar var einföld; aðeins einn bekkur og kúlissur. Grafískar myndir tákn- uðu frumskóg sem breyttist í óargadýr. Búningar Unu Collins voru eins og stór spil úr spilastokk. í Antígónu 1969 var einnig einfaldleiki í hávegum; hringsvið þar sem mest var byggt á lýsingu.47 Leikmynd Steinþórs fékk þá umsögn að hún væri „álitleg umgjörð um leikinn.“48 Sýningin í heild fékk afar lofsamlega dóma og þótti sýna að nú væri unnt að miða hérlenda leikmenningu „við þau verk sem mestar kröfur gera“.49 Enginn er spámaður í eigin eylandi Odin-teatret kom hingað haustið 1969 ásamt Eugenio Barba á vegum LR þar sem leikið var í miðju rými í leikfimishúsi Mið- bæjarskólanum án sýnilegrar umgerðar. I Alþýðublaðinu segir Sigurður A. Magnússon að þarna sé „stefnt að því að skapa „hreina leiklist“ eða „afstrakt leiklist" að svo miklu sem slíkt er hægt þegar notazt er við orð, leiklist sem beri merkingu sína í sjálfri sér á svipaðan hátt og tónverk eða afstrakt málverk. Formið situr í fyrirrúmi því í sjálfu forminu felst endanleg merk- ing sýningarinnar."50 Jón Þórisson, leikmyndahöfundur var inntur eftir við- brögðum sínum við sýningu Odin teatret haustið 1969 og sagði hann þá að sýning Leiksmiðjunnar, Frísir kalla, í leikstjórn Eyvindar Erlendssonar og með leikmynd Magnúsar Pálssonar, sem var sviðsett í Lindarbæ í mars 1969, hafi verið fullt eins 54
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.