Sveitarstjórnarmál - 01.03.1997, Blaðsíða 58

UMHVERFISMAL
Meðhöndlun grænmetis- og ávaxta-
úrgangs frá höfuðborgarsvæðinu
Harpa Birgisdóttir, nemi í umhverfisverkfrœði
I grein þessari er fjallað um verkefni sem
undirrituð vann fyrir tilstuðlan Sorpu bs. sum-
arið 1996. Verkefnið var hluti af námi í um-
hverfisverkfræði við Danntarks Tekniske
Universitet og unnið undir leiðsögn Jens
Christians Tjell, dósents í efnaverkfræði við
Institut for Miljóteknologi. DTU. Tilgangur
verkefnisins var að athuga ntöguleika á með-
höndlun grænmetis- og ávaxtaúrgangs sem
fellur til frá verslunum og innflutningi á höf-
uðborgarsvæðinu. Astæður fyrir sérstökum áhuga á at-
hugun á úrbótum í nteðhöndlun grænmetis- og ávaxtaúr-
gangs voru m.a. þær að álitið var að slíkur úrgangur félli
til í miklu ntagni á höfðuðborgarsvæðinu, úrganginn
mætti auðveldlega flokka frá öðrum úrgangi og miklir
möguleikar væru á endurvinnslu hans í stað urðunar á
sorphaugum eins og tíðkast hefur hingað til. Niðurstaða
verkefnisins var að þrjár endurvinnsluaðferðir koma til
greina fyrir höfuðborgarsvæðið: þurrfóðursvinnsla í
graskögglaverksmiðju, votfóðursvinnsla í kjötmjöls-
verksmiðju og lágtæknijarðgerð í múgum. Hagkvæmni
þessara aðferða eru bomar saman í greininni.
Sérstæðar aöstæöur í fámennu og dreif-
býlu samfélagi
I áranna rás hefur reynst erfitt að koma á haldbærum
endurvinnslukerfum í fámennum og strjálbýlum samfé-
lögurn. Endurvinnsla hefur einfaldlega ekki þótt borga
sig. Astæða þess er tvíþætt. Við þessar aðstæður er ann-
ars vegar um lítið magn úrgangs að ræða og hins vegar
um lítinn markað fyrir framleiðsluvöruna. Segja má að
Islendingar hafi vanist því að líta á sig sem fámenna
þjóð með stórt landsvæði og því haft urðun alls úrgangs
á sorphaugum verið látin viðgangast.
Viðhorf stjórnvalda og almennings hafa breyst hin
síðustu ár. A höfuðborgarsvæðinu búa nú um 64% þjóð-
arinnar og kallar það á aukið landrými til sorpurðunar.
Gera má ráð fyrir áframhaldandi útþenslu byggðar,
þannig að svæði sem til skamms tíma voru utan byggðar
eru nú að verða þéttbýlissvæði. Þar sem takmarkað
byggingarland er til ráðstöfunar er mikilvægt að draga
úr urðun og auka endurvinnslu, því reynslan sýnir að
sorpurðunarstaðir eru óvinsælir í nágrenni íbúðarbyggð-
ar, jafnvel þótt unnt sé að sýna fram á óveru-
lega mengun og óþægindi. Yfirvöld á höfuð-
borgarsvæðinu, sem og víðar um landið, eru
nú orðin meðvituð unt þau vandamál sem
fylgja sífelldri aukningu á sorpmagni og þar
af leiðandi aukna þörf á skipulagningu í úr-
gangsmálum. Einnig er umhverfisvitund al-
mennings vaxandi, sem kemur t.d. fram í tíð-
ari mótmælum nágranna þegar rætt er um
staðarva! fyrir sorpurðun. Menn geta því ekki
og vilja ekki lengur nota afsökunina um fámenna þjóð
með óþrjótandi landsvæði til sorpurðunar.
Stefna stjórnvalda í úrgangsmálum er að draga úr
magni sorps til endanlegrar förgunar um 50% á tímabil-
inu 1992-2000 m.a. með aukinni endurvinnslu og minni
notkun umbúða. Umhverfisráðherra skipaði starfshóp til
þess að kanna úrgangsmyndun, sorphirðu og meðferð
spilliefna og gera framkvæmdaáætlun í umhverfis- og
þróunarmálum. Niðurstaða starfshópsins var m.a. að
vinna verði löggjöf á sviði sorpmála, en sú leið hefur
verið valin alls staðar á Norðurlöndunum að Islandi und-
anskildu. Við eigum ennþá langt í land til að ná þessum
markmiðum stjómvalda ef litið er á það magn sorps sem
urðað var á höfuðborgarsvæðinu. A fyrstu þremur árun-
um, 1992 til 1995, tókst einungis að minnka magn urð-
aðs sorps á höfuðborgarsvæðinu um tæplega 5%.
Um verkefnið
Verkefnið var unnið að frumkvæði Sorpu, en engin
lög eða reglur í landinu kveða á um að hætta skuli urðun
lífræns úrgangs (og þar með urðun grænmetis- og
ávaxtaúrgangs). Tilgangur verkefnisins var að athuga
hvort og þá hvaða aðrir möguleikar væru fyrir hendi,
sem bæði væru umhverfisvænir og fjárhagslega hag-
kvæmir. Við vinnslu verkefnisins var því lögð áhersla á
að finna einfaldar aðferðir sem krefðust lítillar fjárfest-
ingar í tækjabúnaði. Við það fæddist hugmyndin um að
nota þekktar aðferðir og aðstöðu sem fyrir hendi er á
höfuðborgarsvæðinu til endurvinnslu úrgangsins.
Þegar byrja átti á verkefninu lágu engar tölulegar upp-
lýsingar fyrir um magn, samsetningu og meðhöndlun líf-
ræns úrgangs sem fellur til frá fyrirtækjum í matvælaiðn-
aði, innflutningi og verslun í landinu. Undirrituð ákvað
5 2