Sveitarstjórnarmál - 01.10.1999, Qupperneq 20

FJÁRMÁL
Endurskoðun á tekjustofnum
sveitarfélaga
Ingimundur Sigurpálsson, bœjarstjóri Garðabœjar
l.
Gísli Brynjólfsson skáld hafði orð
á því að það væri undarlegt að mað-
ur skuli alltaf verða að vinna sér inn
peninga, eins og maður hafí ekki
nóg annað að gera. Því er hins vegar
öðru vísi farið með hina jarðbundn-
ari sveitarstjórnarmenn; þeir gera
sér væntanlega grein fyrir því að
tryggja verður næga peninga til þess
að þeir hafí nóg að gera, og um það
snýst umræðuefni sveitarstjórnar-
manna um þessar mundir hvernig
tekjustofnum sveitarfélaga verði
sem best hagað.
Umfjöllun um tekjustofha sveitar-
félaga er gömul saga og ný. Ekki er
við öðru að búast í fjölþættu og vax-
andi samfélagi en að endurmeta
verði reglulega kosti og galla gild-
andi tekjustoftiakerfis og ekki síður
markmið og leiðir í þjónustu sveit-
arfélaganna við einstaklinga og fyr-
irtæki. Ýmsar breytingar hafa verið
gerðar á tekjustofnum sveitarfélaga
og verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga á undanfömum ámm. Þar má
m.a. nefna að í ársbyijun 1972 tók
ríkið að sér allan kostnað við lög-
gæslu og almannatryggingar og
aukinn kostnað við sjúkratrygging-
ar, en á móti kom skerðing á heild-
artekjum sveitarfélaga. Með lögum
frá 1975 vom nokkur verkefni færð
ffá ríki til sveitarfélaga og samhliða
þeim breytingum vom tekjur Jöfn-
unarsjóðs auknar nokkuð. Stórt
skref var stigið í verkaskiptingu rík-
is og sveitarfélaga með gildistöku
verkaskiptalaga í ársbyrjun 1990.
Þar var kveðið skýrar á um verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga og
tekjuöflun sveitarfélaganna en áður
hafði verið gert, og tóku sveitarfé-
lögin að sér aukin verkefhi og fengu
til þess auknar tekjur, en þær em á
núgildandi verðlagi metnar á um 1,3
milljarða króna árlega. Þá er
skemmst að minnast þeirra um-
fangsmiklu breytinga sem gerðar
vom á verkaskiptingu ríkis og sveit-
arfélaga með yfírtöku sveitarfélaga
á hlut ríkisins í rekstri gmnnskóla
haustið 1996, en samhliða því vom
sveitarfélögunum tryggðar auknar
tekjur sem ætlað var að mæta kostn-
aði við yfirtökuna.
Auk þessara breytinga á tekju-
stofnum sveitarfélaga og verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga hafa
á undanfomum ámm verið sett fjöl-
mörg lög þar sem sveitarfélögunum
em lagðar auknar skyldur og fjárút-
lát á herðar án þess að tekjur hafí
beinlínis verið tryggðar jafnhliða.
Er þar bæði um að ræða verkefni
sem sveitarfélögunum er ætlað að
leysa einum sér og eins sameiginleg
verkefni ríkis og sveitarfélaga. Má í
þvi sambandi nefna breytingar á
lögum um gmnnskóla, breytingar á
lögum um málefni fatlaðra, lög um
félagsþjónustu sveitarfélaga, lög um
virðisaukaskatt, lög um afnám að-
stöðugjalds, lög um fjármagnstekju-
skatt og raunar fjölmörg önnur sem
ekki gefst tækifæri til að rekja hér
frekar. Allar hafa þessar lagabreyt-
ingar og lagasetningar hafl í för með
sér auknar skyldur og fjárútlát án
þess að sveitarfélögunum hafí jafh-
hliða verið tryggðar nægar tekjur.
I áhugaverðri og vandaðri skýrslu
nefndar, sem stjórn sambandsins
skipaði vorið 1997 til þess að fjalla
um fjármálaleg samskipti ríkis og
sveitarfélaga á ámnum 1990-1997
1. mynd.
Mnijónir Heildartekjur ríkis og sveitarfélaga 1988-1997
króna
180.000
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
‘Heimild: Þjóðhagsstofnun
1 1 Tekjur sveitarfélaga i Tekjur ríkissjóðs

— — — —
— — .....
..... —
— — - — — —
f—- f ■ - — r- ■
r —j ~j —J
2 1 O