Sveitarstjórnarmál - 01.10.1999, Blaðsíða 26

SAMSKIPTI RÍKIS OG SVEITARFÉLAGA
Sambúð ríkis og sveitarfélag
BjörgÁgústsdóttir, sveitarstjóri i Grundarfirði
Sveitarstjórnum og stjórnum
landshlutasamtaka berast gjarnan
lagafrumvörp og þingsályktunartil-
lögur, samningar og aðrir gerningar
sem varða máleíni sveitarfélaganna
og samskipti þeirra við ríkisvaldið.
Sumir sveitarstjómarmenn hafa þó
stundum á orði að slík gögn nái ekki
til þeirra fyrr en mál eru frágengin,
frumvörp orðin að lögum o.s.frv.
Þetta er reynsla undirritaðrar, m.a.
úr starfi Samtaka sveitarfélaga í
V esturlandskj ördæmi.
Sígilt umræöuefni
Um alllangt skeið hefur mönnum
orðið tíðrætt um eflingu sveitar-
stjómarstigsins með tilfærslu verk-
efna frá riki til sveitarfélaga, aukn-
um tekjustofnum sveitarfélaganna
til að standa undir fleiri verkefnum
og ennfremur að verkaskiptingu rík-
is og sveitarfélaga þurfi að einfalda.
En jafnframt því að sveitarstjóm-
armenn vilja taka að sér og fá tekjur
til frekari verkefna frá ríkinu er
mikilvægt að gæta þess að ekki halli
á sveitarfélögin í tekjutilfærslunni.
Við yfirtöku sveitarfélaganna á öll-
um rekstrarkostnaði grunnskóla árið
1996 lögðu sveitarfélögin og heild-
arsamtök þeirra mikla vinnu, tíma
og ljármagn í undirbúning og samn-
ingagerð við ríkið. Tilgangurinn var
sá að gæta hagsmuna sveitarfélag-
anna og tryggja tekjur til reksturs á
hinum nýja málaflokki.
Þó að sjaldnast séu allir sammála
um hvernig til takist við jafn um-
fangsmikið verk sem þetta er senni-
lega óhætt að telja að það hafi verið
vilji flestra ef ekki allra sveitar-
stjórnarmanna að verja þeim Qár-
munum sem þar var gert til hags-
munagæslu sveitarfélaganna.
Ný verkefni án viöbótar-
tekna
Á sama hátt hafa sveitarfélögin
feiknamikla hagsmuni af því að
fulltrúar ríkisvaldsins séu sann-
gjarnir í garð sveitarfélaganna og
virði sjálfsforræði og sjálfstæði
þeirra þegar sveitarfélögin eru ekki
til samninga um atriði sem þó snerta
þau. Hér á ég sérstaklega við störf
löggjafarvaldsins, en löggjafmn get-
ur einhliða kveðið á um skyldur
sveitarfélaganna og lagt á þau byrð-
ar, svo lengi sem ekki brýtur í bága
við hin orðfáu ákvæði stjómarskrár-
innar um sjálfstjórn sveitarfélaga.
Hið sama má og segja um fram-
kvæmdavaldið. Á hinn bóginn er
hér um að ræða samskiptamynstur
ríkis og sveitarfélaga, eiginlega
sambúð, þar sem hvor aðili um sig
er skyldur til að reyna að láta sam-
búðina ganga, í það minnsta „halda
sig á mottunni" ef ekki á illa að fara.
Því miður hefur sveitarfélögunum
oft og tíðum fundist þau fara hall-
oka í sambúðinni við ríkið og hefúr
þar oft valdið íþyngjandi löggjöf
sem leggur byrðar á sveitarfélögin,
ný verkefni eða skyldur, án þess að
sveitarfélögunum séu veittar tekjur
sem staðið geti undir framkvæmd-
inni.
Skipulags- og byggingarlög
Um áramótin 1997 og 1998 öðl-
uðust gildi ný skipulags- og bygg-
ingarlög sem mæla fyrir um stór-
auknar skyldur og kröfúr til sveitar-
stjóma og starfsmanna sveitarfélag-
anna. Sumar hverjar eru reyndar
tímabærar og ágætar en aðrar hreint
ekki og skapa sveitarfélögunum
aukna vinnu og fyrirhöfh, sem m.a.
hefur verið létt af starfsmönnum
a
ríkisins. Hið sama má segja um
reglugerðir sem síðan voru settar
með stoð í lögunum.
Ný áfengislög
Ný áfengislög öðluðust gildi 1.
júlí 1998. Samkvæmt þeim er það
nú verkefni sveitarstjóma að gefa út
vínveitingaleyfí að fengnum um-
sögnum viðkomandi lögreglustjóra,
heilbrigðisnefndar og skipulags- og
byggingarnefndar. Það er sveitar-
stjórna að ganga eftir sérstökum
rekstrartryggingum leyfishafa,
fylgjast með því að leyfishafi upp-
fylli skilyrði sem sett vom við út-
gáfú leyfisins, veita áminningar ef
út af bregður og jafnvel afturkalla
leyfi. Hér er um að ræða verkefni
sem áður voru unnin af lögreglu-
stjórum eða starfsmönnum þeirra
auk þess sem framkvæmd leyfís-
veitinganna virðist hafa þyngst með
nýju lögunum. Ég hef hins vegar
grun um að engar tekjur hafi fylgt
yfirfærslu þessa verkefnis til sveit-
arfélaganna.
Ný vinnubrögð og auknar kröfúr í
stjómsýslunni hafa leitt til þess að
stjórnsýsla og yfirstjórn margra
sveitarfélaga hefúr þanist út á und-
anfornum ámm. Sífellt eru gerðar
meiri kröfur bæði til sveitarfélaga
og ríkis, sumir kjósa að nefna það
„skriffinnsku“. Þessar kröfur stafa
ekki síður frá löggjafanum en fyrir-
mælum eða óskum framkvæmda-
valdsins.
Fleiri dæmi mætti nefna og fræði-
legar mætti fara ofan í saumana á
þeim kröfum og skyldum sem ríkis-
valdið hefur lagt sveitarfélögum á
herðar undanfarin misseri. Ófáir
sveitarstjórnarmenn kvarta undan
narti ríkisvaldsins í tekjustofna
2 1 6