Helgafell - 01.12.1955, Page 110

Dr. Ernst Thiele:
Þýzk myndlist vorra tíma
Algilt mat listaverka er ekki til. Er það hefur verið skapað, ákvarðast gild-
ismat þess þegar af sundurleitustu aðstæðum, svo sem almennri viðurkenningu
eða sterkri andúð. Að listamanninum látnum, eða oft löngu síðar, breytist
gildismatið tíðum algjörlega. Einu verki tekst að ávinna sér mikla hylli, annað
fellur í gleymsku, en vekur svo ef til vill skyndilegan áhuga manna á ný að
löngu tímabili liðnu. Því er ljóst, að það er ekki listrænt gildi verksins í sjálfu
sér, sem ákvarðar matið, heldur hin tímabundna afstaða manna til listtúlkunar
og listgæða. Þannig eiga sögulegar stórmyndir síðustu alda mjög lítinn hljóm-
grunn hjá listelskum almenningi nútímans, og sum þau verk sem listasöfn
keyptu fyrir gífurlegar upphæðir á öndverðri þessari öld væru nú varla eyris-
virði, ef þau yrðu boðin til sölu. Á svo hraðfleygri öld sem okkar verður manns-
ævin að sjálfsögðu tímabil, sem spannar meiri byltingu og hrífur menn sterk-
ar en heilt aldarskeið gat áður gert. Hið sama gildir um afstöðuna til þeirra
formbrigða, sem koma fram í myndlistinni. Hún er háð margvíslegum, tíma-
bundnum breytingum, og er sífellt sett andspænis nýjum og róttækum við-
fangsefnum.
Ætli maður samkvæmt þessu að meta hina lifandi list einhvers lands, verð-
ur að ganga að því sem gefnu, að það mat verði aldrei algilt, heldur hlýtur
það að vera háð hinni almennu afstöðu og persónulegu tímabundnu viðhorfi
skoðandans. Sé spurt um mikilvægi þýzkrar samtíðarlistar á þessum grund-
velli, getur svarið vart orðið annað en skírskotun til efnislegrar og andlegrar
stöðu hennar í þýzku meningarlífi. Um það verður aðeins sagt með ítrustu
varfærni, hvað muni lifa af þeirri list, sem nú er sköpuð, og hvort eitt eða
annað verk feli í sér það ótímabundið gildi, að það muni standast straum ár-
anna sem annað og meir en listsöguleg staðreynd.
Við skulum nú snúa okkur að málaralistinni. Áður en lengra er farið,
verður þó að minnast á ákveðna staðreynd, sem einkennir ekki aðeins að-
stöðu þýzkrar málaralistar, heldur evrópskrar málaralistar yfirleitt. Hún er sú,
að málaralist samtíðarinnar er orðin svo til óháð ákveðnum óskum eða fyrir-
sögnum, heldur er hún frjáls og án fastra tengsla við ákveðinn stað og nota-
gildi. Málari fyrri tíma skapaði ekki aðeins verk sitt af innra samstæði við
fyrirmynd sína, heldur jafnframt í nánum tengslum við þann, sem það var
málað fyrir, og með hliðsjón þess umhverfis, þar sem listaverkinu var ætlað-