Morgunblaðið - 25.03.2013, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. MARS 2013
Hitnar í kolunum Fita brennd á grilli við KR-heimilið eftir að pylsur voru grillaðar fyrir áhorfendur á leik KR og Þórs úr Þorlákshöfn í körfubolta í gær. KR sigraði 93:83.
Ómar
Í aðdraganda kosninga hafa allir
stjórnmálaflokkar lofað að taka til
hendinni og koma með einum eða öðr-
um hætti til móts við heimilin. Inni-
stæða fyrir loforðunum er mismikil.
Sumir stjórnmálaflokkar gefa fyrirheit
um hundruð milljarða niðurfærslu
íbúðaskulda, líkt og skuldirnar hverfi
með einu pennastriki án þess að nokk-
ur beri kostnaðinn eða þeir ætli að
nota sömu krónurnar oftar en einu
sinni. Ekkert af þessum góðu áformum
mun ganga upp nema stöðugleiki náist,
verðbólga lækki og ný störf á vinnu-
markaði verði til, svo raunverulegar
kjarabætur komi til almennings.
Sjálfstæðisflokkurinn mun á næsta
kjörtímabili eiga frumkvæðið að víð-
tækri þjóðarsátt þar sem stjórnvöld,
verkalýðshreyfing, atvinnurekendur
og helstu hagsmunaaðilar setjist að
sama borði og standi ekki upp frá verki
fyrr en tekist hafi að byggja undir víð-
tæka sameiginlega sátt um helstu
verkefni hins opinbera, um þróun vinnumarkaðar og samskipti við
aðrar þjóðir.
Stöðugleikasáttmáli þar sem aðilar vinnumarkaðar í samstarfi
við stjórnvöld leitast við að tryggja að kjarabætur haldist í hendur
við aukna verðmætasköpun og framleiðslu, er grunnforsenda þess
að Íslendingum takist að ná tökum á ástandinu.
Í fyrsta lagi þarf að tryggja atvinnulífinu starfsöryggi og vissu
um lagalegt og rekstrarlegt umhverfi sitt.
Í öðru lagi verður að lækka skatta að nýju og einfalda skatt-
kerfið. Mögulegt tekjutap í eitt til tvö ár mun borga sig margfalt
til baka til samfélagsins með meiri fjárfestingu og fjölgun starfa.
Hið ánægjulega við stöðu okkar Íslendinga er að framtíðin býð-
ur ótal tækifæri ef rétt er á málum haldið. Með endurskipulagn-
ingu í yfirstjórn ríkisins, markvissri framkvæmdaáætlun í sam-
göngum, nýtingu orkuauðlinda, lækkun skatta og jafnvægi í
ríkisrekstri er hægt að leggja grunninn að nýrri sókn. Þannig
tryggjum við fjárhagslegt öryggi heimilanna.
Sjálfstæðisflokkurinn setur sókn til bættra lífskjara á oddinn.
Með hófsemd í skattheimtu og réttri forgangsröðun verður unnið í
þágu heimila og fyrirtækja. Þannig er unnt að leggja grunn að
fjölbreyttu atvinnulífi, auknum kaupmætti og fjárhagslegu sjálf-
stæði heimila og íslensku þjóðarinnar.
Við megum hvergi hvika í þeirri ætlun okkar að koma Íslandi á
ný í fremstu röð í samfélagi þjóðanna. Við eigum að skapa þjóð-
arsátt um að auka lífsgæði okkar allra, skapa tækifæri, tryggja ör-
yggi og atvinnu.
Það er löngu kominn tími til að nýta tækifærin, löngu kominn
tími til aðgerða í þágu Íslendinga.
Eftir Kristján Þór
Júlíusson
» Sjálfstæðis-
flokkurinn
mun á næsta
kjörtímabili
eiga frum-
kvæðið að víð-
tækri þjóðar-
sátt.
Kristján Þór Júlíusson
Höfundur skipar 1. sæti á framboðslista Sjálfstæðisflokksins í NA-
kjördæmi.
Stöðugleiki,
atvinna og
kjarabæturÍ kringum landið hafa
byggst upp falleg kaup-
tún í nálægð við auð-
lindir til lands og sjávar.
Þar er uppspretta þeirr-
ar auðlegðar sem þjóðin
hefur byggt afkomu sína
á í gegnum tíðina. Sú
auðlegð hefur verið und-
irstaða blómlegs menn-
ingarlífs sem þjóðin býr
við. Sú menning verður okkur sífellt
mikilvægari enda er hún undirstaða
samfélagsins því þjóð án menningar-
arfleifðar er fátæk. Í bæjunum voru
byggð hús, sum flutt inn frá Noregi,
önnur byggð úr efni eldri húsa. Mörg
þeirra standa enn til vitnis um fortíð-
ina og stórhuga forfeður okkar. End-
urbygging gamalla húsa er því mik-
ilvæg fyrir samfélögin okkar og
menningu okkar. Fögur bæjarmynd
eflir sjálfsmynd íbúa og stolt þeirra af
fallegu og sögufrægu umhverfi. Húsin
verða einkenni bæjanna og skapa
ákveðinn brag sem er heillandi.
Og bærinn tók stakkaskiptum
Hönnuðir og handverksmenn ráða
miklu um það hvernig við njótum hins
manngerða umhverfis. Sem betur fer
hefur í vaxandi mæli verið lögð
áhersla á það að vanda gerð mann-
virkja og gerðar eru ríkari kröfur um
að byggingar fegri umhverfið, sam-
hliða því að uppfylla þarfir starfsem-
innar sem þar fer fram. Einn þáttur í
fegrun umhverfis er sú stefna sem
byggist á húsafriðun. Á áttunda ára-
tugnum var víða um land mótuð sú
stefna að hvetja til endurgerðar gam-
alla húsa. Þar má ekki síst nefna höf-
uðborgina Reykjavík en einnig Ísa-
fjörð, Akureyri, Seyðisfjörð og
Þingeyri. Á vegum ríkisins hefur verið
unnið að endurgerð fornfrægra húsa
og má þar nefna Bessastaðastofu,
Stjórnarráðshúsið við Lækjargötu og
Ráðherrabústaðinn en öll þessi hús
voru endurgerð á tíunda áratugnum.
Í Stykkishólmi var gerð húsakönn-
un árið 1978 sem lagði grunn að
stefnumótun bæjarfélagsins um end-
urgerð gömlu húsanna og ákveðinni
hverfavernd. Smátt og smátt tók bær-
inn stakkaskiptum og í dag er Stykk-
ishólmur gott dæmi um bæjarfélag
sem íbúarnir geta verið stoltir af.
Umhverfið og falleg gömul vel hirt
húsin eru bæjarprýði og draga að
gesti og eru stolt heimamanna. Og í
dag „vildu allir Lilju kveðið hafa“. En
til þess að þetta gæti orðið þurfti
stuðning við húseigendur, skýra
stefnumótun og áhuga sveitarfé-
lagsins.
Í Vesturbyggð er vinnu við húsa-
könnun um það bil lokið. Sveitarfélag-
ið hefur á síðustu árum stutt dyggi-
lega við bak þeirra íbúa sem standa í
uppgerð gamalla húsa og veitt styrki í
formi niðurfellinga á fasteignagjöld-
um. Skilyrðin eru þau að viðmiðum
Húsafriðunarnefndar sé fylgt. Sveitar-
félagið sjálft á nokkur falleg gömul
hús og um skeið hefur verið unnið að
endurgerð eins sögufrægasta húss
Patreksfjarðar, Vatneyrarbúðar. Á
síðasta ári lauk endurbyggingu Smiðj-
unnar á Bíldudal sem Vesturbyggð á
og þá stendur til að endurbyggja
Pakkhúsið á Patreksfirði þegar nægi-
legt fjármagn verður til staðar til
framkvæmdanna. Húsið er nú varð-
veitt undir bárujárni. Auk þess eru
fjölmargir íbúar sem standa í uppgerð
húsa, bæði í dreifbýli og í þorpunum.
Þessar byggingar munu verða mikil
prýði fyrir samfélagið. Götumynd Pat-
reksfjarðar og Bíldudals er gömul og
heilleg og mikilvægt að vernda og
endurbyggja þau hús sem standa þar
enn í dag enda geyma þau merkilegan
kafla í sögu útgerðar og verslunar á
Íslandi.
Húsafriðunarnefnd
og Húsafriðunarsjóður
Innan vébanda Þjóðminjasafns Ís-
lands starfaði í áratugi Húsafrið-
unarnefnd sem jafnframt var stjórn
Húsafriðunarsjóðs. Í nefndinni voru
fulltrúi Arkitektafélags Íslands, fullrúi
skipaður af sveitarfélögunum í landinu
og auk þess þrír fulltrúar skipaðir af
ráðherra án tilnefningar. Er óhætt að
fullyrða að starf Húsafriðunarnefndar
hafi lyft grettistaki í varðveislu bygg-
ingararfsins. Það starf birtist m.a. í
svokölluðu húsasafni Þjóðminjasafns-
ins sem sjá má vítt um landið og fjöl-
mörgum húsum í einkaeign og op-
inberri eigu sem hafa verið endurgerð
um land allt.
Að færa gamalt hús í upprunalega
mynd er kostnaðarsamt. Allt bygging-
arefni er dýrara, nýta þarf gamalt
handbragð sem fáir kunna og bera
þarf mikla virðingu fyrir hverju skrefi
sem tekið er í ferlinu og ekki síst þarf
að vanda allan undirbúning og kanna
söguna. Það er því ekki á færi allra að
endurbyggja gömul hús og færri eru
tilbúnir að kosta til vinnu og tíma.
Opinberir aðilar hafa sjaldnast fjár-
magn til að standa myndarlega að
endurbyggingu húsa eða þá að end-
urbyggingin tekur áratugi. Húseig-
endur bæði í Vesturbyggð og Stykk-
ishólmi þar sem greinarhöfundar
þekkja vel til, hafa notið stuðnings
Húsafriðunarsjóðs við endurbyggingu
gamalla húsa. Slíkur stuðningur er
ómetanlegur við svo kostnaðarsamar
framkvæmdir.
Minjastofnun Íslands
Um síðustu áramót tóku gildi ný
lög um menningarminjar og við tók
ný stofnun, Minjastofnun Íslands.
Jafnframt voru felld úr gildi eldri lög
um húsafriðun. Hluti af mjög um-
fangsmiklu hlutverki Minjastofnunar
Íslands er að sinna húsafriðun og
reka jafnframt Húsafriðunarsjóð
ásamt öðrum mikilvægum verkefnum
sem varða menningararf okkar. Er
þar horfið til þess ráðs eins og virðist
í tísku um þessar mundir að stækka
stofnanir og fjölga verkefnum þeirra.
Ekki skal lagt mat á þá stefnu hér, en
það læðist að undirrituðum nokkur
kvíði um að torsóttara verði að sækja
stuðning til minni verkefna úti á
landsbyggðinni. Sá kvíði er til staðar
og ekki síst vegna þess að það blasir
við að enginn þeirra sem sitja í stjórn
Húsafriðunarnefndar hefur aðsetur
ofan Elliðaánna og er þá hvergi kast-
að rýrð á þekkingu og menntun þess
ágæta fólks sem í nefndinni situr.
Þess er vænst að í verki verði það
samt látið sjást að þessi breyting
verði til þess að efla enn frekar það
starf sem byggist á húsafriðun í þorp-
um og bæjum allt í kringum landið.
Sá stuðningur mun styrkja innviði og
samfélögin.
Eftir Ásthildi Sturlu-
dóttur og Sturlu
Böðvarsson
»Endurbygging gamalla
húsa er því mikilvæg
fyrir samfélögin okkar og
menningu okkar.
Sturla Böðvarsson
Ásthildur er bæjarstjóri í Vesturbyggð
og áhugamanneskja um endurbyggingu
varðveisluverðra húsa. Sturla var bæj-
arstjóri í Stykkishólmi 1974-1991 og for-
maður Þjóðminjaráðs 1994-1998 og sat í
Húsafriðunarnefnd 1987-1995.
Um mikilvægi húsafriðunar
Ásthildur Sturludóttir