Morgunblaðið - 17.10.2013, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 2013
Öryggi – Gæði - Leikgildi
Gylfaflöt 7, Grafarvogi | Sími 587 8700 | www.krumma.is
Dropinn fæst í KRUMMA
Mikið úrval lita
Frábært í barnaherbergið
Opið: mán.-fös. 8:30-18:00, lau. 11:00-16:00
FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Listaverk á opinberum stöðum eru
flestum til ánægju og yndisauka og
er fólki frjálst að njóta þeirra að
vild. Þegar teknar eru myndir af úti-
listaverkum og jafnvel byggingum
vandast þó málið.
Höfundar listaverka utanhúss og
arkitektúrs njóta verndar í höfunda-
lögum og því eru skilyrði fyrir því
hvernig má nota myndir af slíkum
verkum, jafnvel þótt þau séu á op-
inberum stöðum. Undir vissum
kringumstæðum þarf að afla leyfis
eða greiða höfundarréttargjöld fyrir
að birta myndir af þeim.
Samtökin Myndstef sjá um að inn-
heimta höfundarréttargreiðslur fyr-
ir þau félög sem eiga aðild að þeim.
Þar á meðal eru félög myndlistar-
manna, ljósmyndara, teiknara, leik-
mynda- og búningahöfunda, arki-
tekta, hönnuða auk ýmissa stofnana
og einstaklinga. Á síðasta ári inn-
heimti Myndstef um 2,5 milljónir
króna fyrir notkun á höfundarrétt-
arvörðu efni.
Samhöfundaréttur verður til
Harpa Fönn Sigurjónsdóttir er
lögfræðingur Myndstefs en hún seg-
ir að einstaklingar, sem taki myndir
af listaverkum til eigin nota, þurfi
ekki að hafa áhyggjur af því að vera
krafðir um höfundarréttargreiðslur.
Þegar komi að opinberri birtingu,
eins og í fjölmiðlum, séu lögin hins
vegar skýr.
„Ef þú tekur ljósmynd af lista-
verki þarftu að fá leyfi hjá frumhöf-
undinum, t.d. myndlistarmanni eða
arkitekt, ef þú ætlar að birta mynd-
ina opinberlega. Inni í einni ljós-
mynd verður til samhöfundaréttur.
Ljósmyndarinn sem á myndina og
líka listaverkið sem er á myndinni.
Við höfum mikið séð af ljósmyndum
af listaverkum sem eru birtar þar
sem heimildar hefur verið aflað fyrir
myndina sjálfa en fólk gleymir því
að þarna er annað listaverk sem
hefði þurft að fá heimild til að birta,“
segir Harpa Fönn.
Hún segir þó að Myndstef reyni
að feta milliveg í þessum efnum
enda sé leiðinlegt að þurfa að hafna
óskum um að fá að taka myndir af
kennileitum eins og tónlistarhúsinu
Hörpu til dæmis, sérstaklega þegar
tilgangurinn er ekki fjárhagslegur.
Arkitektúr sé höfundarréttarvar-
inn beri hann það mikil sérkenni að
hann geti talist listaverk. Það sé
hins vegar mikið matsatriði og segir
Harpa Fönn að í vafatilfellum sé
arkitektúr varinn frekar en ekki.
Margir arkitektar hafi þó gefið þá
yfirlýsingu til félagsins að þeir leyfi
ljósmyndun verka sinna. Nefnir hún
Perluna sem dæmi.
Fjölmiðlar hafa einnig undanþágu
frá lögunum undir ákveðnum kring-
umstæðum enda gegna þeir mikil-
vægu hlutverki og upplýsinga-
skyldu, að sögn Hörpu Fannar.
„Þeim er heimilt að birta ljós-
mynd af listaverki með frétt eða
dægurflutningi ef verkið er í
tengslum við umfjöllunina eða ef
verkið er ekki meginefni myndar-
innar.“
Meiri virðing fyrir réttinum
Ragnar Th. Sigurðsson, formaður
Myndstefs, segir að alltaf sé eitt-
hvað um að höfundarréttarvarið efni
sé notað án leyfis, sérstaklega á
Netinu. Myndstef hafi lagt áherslu á
að innheimta fyrir eðlilega notkun á
efni þó samtökin standi jafnframt
vörð um rétt félagsmanna sinna.
„Mér finnst meiri virðing borin
fyrir höfundarrétti nú en var. Það
kemur alltaf eitthvað upp af og til en
mér finnst það ekki vera heildar-
tilhneiging,“ segir Ragnar.
Málamiðlun ólíkra hagsmuna
Að sögn Ragnars Tómasar Árna-
sonar lögmanns, sem kennir meðal
annars höfundarrétt við Háskóla Ís-
lands, eru hagsmunir sem skipta
máli báðum megin borðs þegar kem-
ur að höfundarréttarvörðum verk-
um í opinberu rými. Öll notkun á
listaverkum í fjárhagslegum tilgangi
sé óheimil samkvæmt lögum.
„Þú þarft auðvitað að vernda höf-
undinn og listamanninn gegn því að
einhver sé að fénýta sér verk þeirra
því að þau geta verið alveg eins
verðmæt sem hugverk þó að þau séu
í opinbera rýminu,“ segir Ragnar.
Undantekningarákvæði í lögunum
séu hins vegar málamiðlum á
milli ólíkra hagsmuna. Þau
heimili viðurkennda notkun á
verkunum.
„Ef einhver vill bara taka
myndir af opinberu rými þá
þarf hann ekki að gæta þess að
ekkert mannvirki eða listaverk
sem nýtur verndar sé á
myndinni. Það væri ómögu-
legt og þá væru engar
ljósmyndir birtar,“ segir
hann.
Frjálst að njóta listar en ekki nota
 Byggingar og listaverk í opinberu rými eru höfundaréttarvarin  Takmarkanir í lögum á birtingu á
myndum af þeim  Sumir arkitektar gefa almennt leyfi fyrir ljósmyndun á byggingum sem þeir hanna
Morgunblaðið/Þorkell
List Mósaíkverk Gerðar Helgadóttur utan á Tollhúsinu er höfundaréttarvarið. Birta má mynd af húsinu opinberlega
ef mósaíkmyndin er ekki aðalefni ljósmyndarinnar eða ef verkið tengist umfjöllunarefninu eins og í þessu tilfelli.
Forsvarsmenn fiskþurrkunarfyrir-
tækisins Klofnings ehf. á Suðureyri
færðu nýlega sjúkraþjálfun Landspít-
ala á Grensásdeild nýtt þjálfunartæki
að gjöf. Tildrögin voru þau að Jón
Víðir Njálsson verkstjóri og Sigurður
Ólafsson, fv. framleiðslustjóri, hafa
báðir verið í endurhæfingu þar. Um
er að ræða svokallað NUSTEP al-
hliða þjálfunartæki fyrir handleggi
og fætur og nýtist bæði fyrir styrktar- og þolþálfun. Tækið er sérstaklega
hannað fyrir þá sem þurfa að sitja við þjálfun og hentar mjög vel fyrir fatl-
aða. Aðgengi er mjög gott og auðvelt er að flytja sig úr hjólastól í tækið. Á
myndinni eru frá vinstri: Einar Valur Kristjánsson, stjórnarformaður
Klofnings ehf., Sigurður Ólafsson, Sigrún M. Sigurgeirsdóttir yfirbókari,
Guðni A. Einarsson framkvæmdastjóri, Sigrún Knútsdóttir yfirsjúkraþjálf-
ari, Jón Víðir Njálsson og Ingibjörg E. Sigfúsdóttir, eiginkona hans.
Gáfu Grensásdeildinni þjálfunartæki
Skálholt – hvað
ætlar þú að
verða? er heiti
málþings um
stöðu og framtíð
Skálholts í Skál-
holti laugardag-
inn 19. október.
Hefst máþingið
stundvíslega kl.
13:00 og stendur
til rúmlega 16:00. Enginn að-
gangseyrir verður en gestum gefst
kostur á að kaupa málsverð fyrir
þingið og kaffi kl. 14:15-14:45.
Flutt verða þrjú erindi og síðan
verður pallborð og almennar um-
ræður.
Rætt um stöðu og
framtíð Skálholts
Sverrir Jakobsson sagnfræðingur
verður næsti fyrirlesari í fyrir-
lestraröð Miðaldastofu um klaust-
urmenningu á Íslandi og Norð-
urlöndum á miðöldum.
Sverrir fjallar um eignir Helga-
fellsklausturs og þýðingu þeirra
fyrir siðaskiptin við Breiðafjörð.
Í fyrirlestrinum verður m.a. rætt
hvaða máli eignir Helgafellsklaust-
urs skiptu fyrir gang siðaskiptanna
við Breiðafjörð og hvort tilvist
Stapaumboðs á síðari öldum hafi
mótast af þessum uppruna.
Fyrirlesturinn verður haldinn í
dag, fimmtudag, kl. 16.30 í stofu
423 í Árnagarði í Háskóla Íslands.
Nánar á http://midaldastofa.hi.is.
Fyrirlestur um eignir
Helgafellsklausturs
STUTT
Algengast er að kvartað sé yfir notkun á höfundarréttarvörðum ljós-
myndum til Myndstefs að sögn Hörpu Fannar. Tvær til þrjár fyrir-
spurnir berist á dag bara um notkun ljósmynda.
„Það virðist vera misskilningur um hvenær má nota ljósmynd,
sérstaklega á netinu. Fólk virðist halda að þegar höfundur hefur
deilt myndinni, t.d. á vefsíðunni sinni eða Facebook, megi
hver sem er nota hana. Það er alls ekki þannig nema fengið
sé leyfi frá höfundi verksins.“
Almennt skipti Myndstef sér ekki af því ef ein-
staklingar deili myndum annarra á Facebook, enda
mætti telja það sem einkanot, en þegar t.d. ferða-
vefir noti myndir án leyfis í ágóðaskyni grípi félagið
inn í.
Misskilningur um deilingar
SPYRJA UM LJÓSMYNDIR
Harpa Fönn
Sigurjónsdóttir