Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.05.2014, Blaðsíða 49

18.5. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49
Tveir ungir leikarar, Hera Hilmarsdóttir og Þorvaldur Dav-
íð Kristjánsson, fara með hin stóru hlutverkin í Vonarstræti
og þykir Þorsteini þau bæði standa sig framúrskarandi vel.
Sjálfur leikur hann mest á móti Heru og segir hana frábæra
leikkonu.
„Hera er dóttir Þóreyjar Sigþórsdóttur, bekkjarsystur
minnar úr Leiklistarskóla Íslands, og Hilmars Oddssonar
kvikmyndaleikstjóra, þannig að hún á ekki langt að sækja
hæfileikana. Það er engin tilviljun að Hera er að gera garð-
inn frægan erlendis. Hún er ótrúlega nákvæm, næm og fag-
leg leikkona í öllu sem hún gerir og það er mjög þægilegt að
vinna með henni. Hera þjónar alltaf verkinu og er ekki upp-
tekin af því hvað fólki muni finnast. Það kemur alltaf lítið
frá leikurum sem hafa áhyggjur af því. Við Hera höfum leik-
ið saman áður, í Veðramótum eftir Guðnýju Halldórs-
dóttur, og þar voru sumar senurnar mjög erfiðar. Ég lék
stjúpföður hennar, algjört ógeð sem misnotar stúlkuna.
Milli okkar Heru ríkir algjört traust. Þorvaldur Davíð stend-
ur sig einnig með stakri prýði. Þetta eru tveir gullmolar í ís-
lenskri leiklist.“
Ýmsir gera vel í smærri hlutverkum en að dómi Þor-
steins stelur Valur Freyr Einarsson senunni sem erkispað-
inn Siggi bankamaður. „Valur neglir sitt hlutverk. Ég held
ég hafi hlegið að hverri einustu setningu sem hann lætur út
úr sér þegar ég sá myndina fyrst. Ég er sannfærður um að
hann hefur átt stóran þátt í því að skapa þennan díalóg sjálf-
ur. Frammistaða hans er algjörlega að mínu skapi og Guð
býr í smáatriðunum. Valur ætti að sjást miklu oftar á hvíta
tjaldinu,“ segir Þorsteinn.
Á heildina litið segir Þorsteinn einvalalið koma að gerð
myndarinnar. Sem dæmi nefnir hann förðunina, sem Krist-
ín Júlla Kristjánsdóttir hafði með höndum en það tók að
jafnaði þrjá til fjóra klukkutíma á dag að breyta Þorsteini í
Móra. Þá segir hann tónlist Ólafs Arnalds afar vel heppn-
aða. „Tónlistin var tilbúin mjög snemma þannig að ég
hlustaði töluvert á hana meðan ég var að undirbúa mig.
Tónlistin hefur örugglega haft áhrif á leik minn. Þegar skapa
á listverk er mikilvægt að nota öll verkfæri sem til eru.“
Hera Hilmarsdóttir í hlutverki Eikar í Vonarstræti.
Gullmolar í íslenskri leiklist
starfaði á Akureyri fyrir um áratug,“ upp-
lýsir Þorsteinn. „Hann var þá með auglýs-
ingastofu sem var hér um bil það mest
spennandi sem Akureyri hafði upp á að bjóða
á þeim tíma. Við töluðum meðal annars um
að setja á laggirnar kvikmyndaver fyrir norð-
an. Það er hvort eð er ekki nema klukkutími
í tunglið og einn og hálfur í Mars. Við kynnt-
um þessa hugmynd fyrir bænum, enda myndi
hann njóta jaðaráhrifanna, en hún fékk ekki
hljómgrunn. Það breytir ekki þeirri skoðun
minni að hugmyndin sé góð.“
Það er önnur saga.
Næst lágu leiðir þeirra saman þegar Bald-
vin gerði sína fyrstu kvikmynd, Óróa, árið
2010 en Þorsteinn fór þar með lítið hlutverk.
Klúðri ég þessu er ég búinn!
Það var svo vorið 2011 sem Baldvin kynnti
hlutverk Móra fyrir Þorsteini. Nokkrum vik-
um seinna fékk hann fyrstu drög að handriti.
Eftir það varð ekki aftur snúið.
Þorsteinn fylltist strax áhuga og eftirvænt-
ingu. „Það fyrsta sem ég hugsaði var „nú er
tækifæri!“ Móri er mjög afgerandi karakter,
bæði líkamlega og andlega. Ég hef ekki leikið
þessa týpu áður og satt best að segja hef ég
ekki fundið meiri áskorun í nokkru hlutverki
á mínum ferli. Þetta er svokallað „þakklátt
hlutverk“. Því meiri sem áskorunin er þeim
mun meira þarf maður að leggja á sig og ég
fann strax fyrir pressunni. Klúðri ég þessu er
ég búinn að vera, hugsaði ég með mér.“
Hann brosir.
Síðan hófst vinnan. „Ég byrjaði á því að
kynna mér svona karaktera, það er skáld og
utangarðsmenn í okkar samfélagi. Mig lang-
aði að kynnast karakternum, finna fyrir hon-
um. Þeir eru víða, þessir menn,“ segir Þor-
steinn.
Spurður hvort hann hafi beint sjónum sín-
um að einhverjum ákveðnum mönnum nefnir
Þorsteinn Dag heitinn Sigurðarson, Megas,
Loft Gunnarsson og marga fleiri. „Ég kynnt-
ist Degi aldrei en man vel eftir honum á
Klapparstígnum. Hann var mikil týpa. Það
var Loftur líka en ég átti nokkur samtöl við
hann,“ segir Þorsteinn en Loftur féll frá
meðan á gerð myndarinnar stóð.
„Móri er ekki byggður á þessum mönnum
sem ég nefni enda þótt eflaust sé eitthvað frá
þeim í honum. Það er líka eitthvað frá mér
sjálfum. Og ýmsum öðrum.“
Kaldhæðnislegur húmor einkennir oftar en
ekki menn sem eru utangarðs og Móri lætur
sannarlega ekki sitt eftir liggja í þeim efnum.
Eins og þegar ungi bankamaðurinn býður
honum í glas á barnum. „Nei, takk,“ svarar
Móri. „Ég er á bíl.“
Fylgir forskrift Grikkja
Í huga Þorsteins var lykilatriði að gera Móra
sympatískan, svo fólk gæti fundið til með
honum. „Þessi kvikmynd fylgir að mínum
dómi mjög vel forskriftinni sem Grikkir lögðu
upp með til forna. Það er að bregða ein-
hverju upp fyrir framan áhorfendur þannig
að þeir geti breikkað sál sína.“
Hann segir mikilvægt fyrir leikara að
standa með sinni persónu og réttlæta gjörðir
hennar. Sama á hverju gengur. Án þess þó
að fara yfir strikið. Þá sé hætta á að tengslin
rofni. „Það má heldur aldrei tala niður til
persónunnar. Þetta gæti verið ég – eða þú.
Þess vegna nær áhorfandinn að spegla sig í
harminum. Það þarf að vera andlegur veru-
leiki á bak við verkið. Sjálfur er ég bara
verkfæri og leyfi einhverju sem er stærra en
ég að streyma í gegn. Leyfi andanum að
blása. Það er einkenni á innblásnum verkum
og hvers virði er listin ef hún er ekki inn-
blásin? Það er langskemmtilegast að frum-
skapa og það hafa verið forréttindi að kynn-
ast Móra. Ef til vill er þessi mynd sönnun
þess að hann sé til?“
Þorsteinn segir áhorfendur gegna algjöru
lykilhlutverki þegar kvikmynd er gerð.
„Áhorfandinn er alltaf þakklátur fyrir að vera
ekki vanmetinn. Ekki mataður með skeið.
Áhorfandinn verður að fá tækifæri til að
skynja sjálfur.“
Talandi um áhorfendur. Á kommóðu í stof-
unni er ljósmynd af eldri manni og það er
eins og hann fylgist með spjalli okkar. „Þetta
er faðir minn,“ upplýsir Þorsteinn. „Hann dó
áður en tökur hófust á Vonarstræti og var
mjög sterkur í minni vitund meðan á gerð
myndarinnar stóð – og er enn. Pabbi var
mikill höfðingi. Á dánarbeðinum hét ég hon-
um að næsta mynd yrði fyrir hann. Pabbi,
gjörðu svo vel!“
Leikstjóri með náðargáfu
Þorsteinn ber Baldvini leikstjóra afar vel
söguna. Hann sé mjög þægilegur í samstarfi.
„Baldvin er einstaklega næmur leikstjóri. Ég
myndi segja að hann hefði náðargáfu. Hann
dregur fram það besta í leikurum, ekki bara
mér heldur öllum, og Vonarstræti er mikil
leikstjóramynd. Baldvin er svo fallegur með
það að hann hefur brennandi áhuga á fólki.
Hann vill heyra sögur allra. Ekki bara þeirra
sem hann þekkir. Einu sinni stóðum við sam-
an og horfðum á bláókunnugan mann handan
við götuna. Þá sagði Baldvin: „Mikið langar
mig að heyra sögu þessa manns!“ Það er
þetta sem drífur hann áfram.“
Að sögn Þorsteins er Baldvin hvergi feim-
inn við að hlusta á samstarfsfólk sitt og rök-
ræða við það. „Það fyrsta sem hann sagði við
mig var: „Ég er við símann allan sólarhring-
inn!“ Hann treystir sínum leikurum og hvatti
mig beinlínis til að leggja til málanna. Það er
mjög uppörvandi fyrir leikara. Ég henti fram
ýmsum hugmyndum og hafði áhrif á hand-
ritið, svo sem varðandi efnistök.“
Margt gerðist líka á tökuferlinu. „Ég er
þannig leikari að ég hætti aldrei fyrr en mér
er sagt að hætta. Þannig komu heilu sen-
urnar í Vonarstræti. Það var heilmikið um
hreinan spuna og ansi margar setningar urðu
til á staðnum. Það vil ég ekki eigna neinum
nema Móra. Þegar hann fer á flug hefur
hann sína leið til að orða hlutina. Býr að al-
veg sérstöku tungumáli. Stundum kom það
mér alveg jafn mikið á óvart og öðrum hvað
kom upp úr mér.“
Handanlægir hlutir
Hann segir verkefnið frá handriti að frum-
sýningu vera að skapa trúverðugan lífrænan
leik. Að vera sannur í skálduðum aðstæðum.
„Það er ekki alltaf auðvelt að breyta bleki í
raunverulegt líf. Handrit er aðeins uppskrift
að máltíð og þó að maður noti það að sjálf-
sögðu styðst maður með reynslunni alltaf
meira og meira við innsæið, skynjunina og
ímyndunaraflið. Jafnvel handanlæga hluti.“
Spurður hvað hann eigi við með því síðast-
nefnda kveðst Þorsteinn hafa búið til tvo
drauga sem fylgdu honum gegnum tökurnar.
„Ef ég er að glíma við drauga verð ég að
trúa því sjálfur. Annars trúir því enginn. Trúi
ég því ekki að hjarta mitt sökkvi í kvörn,
hver trúir því þá?“ segir Þorsteinn og vísar
þar í ljóðmæli Móra í myndinni.
Ímyndun leikarans skiptir sköpum. „Ég
verð að geta ímyndað mér að ég sé í fiska-
búri – með vatn allt í kringum mig. Ég verð
líka að geta ímyndað mér að ég sé á brot-
hættum ís og geti sokkið þá og þegar niður í
hyldýpið. Og þar býr margt. Ég var með
ákveðnar myndir í höfðinu varðandi það og
vann mikið með frumefnið vatn. Svo sem
flæði, að vera á floti, berast með straumnum
og svo framvegis. Þegar ég er sem dekkstur í
myndinni ímynda ég mér að ég sé fullur af
olíu.“
Feluleikurinn var líka miðlægur. „Hvað er
ég að fela? spurði ég mig. Gömul sár? Búin
voru til á mig sár á hverjum einasta degi en
oftast greiddi ég yfir þau. Til að fela. Smíð-
aðar voru í mig tennur. Samt sýni ég þær
ekki mikið. Þessir menn skammast sín og
drúpa gjarnan höfði og horfa ekki til himins.
Einu sinni bað útigangsmaður mig um pening
og ég sagðist myndu gefa honum 300 kall ef
hann horfði til himins. Hann gat það ekki.“
Þú getur reiknað tímakaupið
Þrjú ár eru liðin frá því Þorsteinn hleypti
skáldinu Móra inn í sitt líf. Byrjaði að kynn-
ast honum og þróa. „Þú getur þá reiknað út
tímakaupið,“ segir hann og hlær. „Ég valdi
mér ekki auðveldasta starf í heimi. Ég er
metnaðarfullur, samviskusamur og smámuna-
samur og á því auðvelt með að fá persónur
eins og Móra á heilann. Eftir forsýninguna
um daginn upplifði ég algjört spennufall. Var
tómur í marga daga á eftir. Maður þekkir
þetta auðvitað úr leikhúsinu en það er öðru-
vísi, maður þarf ekki bara að standa á sviðinu
á frumsýningunni sjálfri heldur í vikur eða
mánuði eftir það. Þegar kvikmynd er frum-
sýnd þarf maður bara að fara í sparifötin og
mæta á svæðið.“
Langur tími fer gjarnan í eftirvinnsluna
þegar tökum á kvikmynd er lokið og Þor-
steinn segir ekki alltaf auðvelt að halda í sér,
það er tala ekki um myndina við nokkurn
mann, ekki síst þegar svona mikið er í húfi.
„Ferlinu er ekki lokið fyrr en myndin, gald-
urinn, er opinberaður og auðvitað getur biðin
tekið á taugarnar. Hvernig kemur þetta út?
Hvernig verður þessu tekið? Þetta er stóra
hlutverkið mitt. Hlutverk sem mig hefur
dreymt um frá því ég var barn eða ungling-
ur. Auðvitað skipta viðtökur máli.“
Með tárvota nagla í fanginu
Og þær lofa strax góðu. Þorsteinn segir við-
tökur hafa verið ótrúlegar á viðhafnarforsýn-
ingunni. Allskonar fólk hafi hrunið í fangið á
honum, alþingismenn, athafnamenn, lista-
menn og raunar fólk úr öllum stéttum. „Ég
var þarna með hörðustu nagla tárvota í fang-
inu. Myndin hafði haft svona djúpstæð áhrif
á þá. Margir sáu sig í Móra, aðrir harm sinn.
Þetta voru gríðarlega sterk viðbrögð.“
Hann segir viðbrögðin alltaf bestu laun
leikarans. „Mér skilst að það kosti jafnmikið
að þjálfa leikara og þyrluflugmann á Íslandi,
þannig að það er eins gott að maður skili ein-
hverju aftur til samfélagsins. Einmitt þess
vegna þykir mér ofboðslega vænt um við-
brögð af þessu tagi. Þá finnst mér tilgang-
inum náð.“
Þegar Þorsteinn lét af störfum sem leik-
hússtjóri hjá Leikfélagi Akureyrar fyrir níu
árum ákvað hann að einbeita sér framvegis
að kvikmyndum. „Ég byrjaði sem „hlaupari“
hjá Árna vini mínum Óla þegar hann var að
gera Blóðbönd og hef unnið mikið fyrir aftan
myndavélina sem hefur hjálpað mér mikið.
Þetta er mikið sama fólkið í þessum bransa
og er orðið eins og manns önnur fjölskylda.“
Óhætt er að spá því að Vonarstræti verði
vatnaskil á ferli Þorsteins í kvikmyndum en á
þessu stigi getur hann ekki upplýst um
næstu skref. „Ég veit ekki hvað verður. Það
er ekkert fast í hendi. Ég mun halda áfram
að fara í prufur og skoða hlutverk og er op-
inn fyrir öllu. Framhaldið er spennandi og
ógnvænlegt í senn. En þannig er óvissan í
þessu fagi, þoli maður hana ekki finnur mað-
ur sér bara eitthvað annað að gera.“
Þorsteinn í gervi
Móra í myndinni.
Rjóður og loðinn.