Fréttablaðið - 27.02.2015, Blaðsíða 34

8 • LÍFIÐ 27. FEBRÚAR 2015
Mars er alþjóðlegur mánuður
endómetríósu eða legslímuflakks.
Á Íslandi verður Vika endómetr-
íósu haldin hátíðleg og hefst hún
á aðalfundi Samtaka um endó-
metríósu, á morgun, þann 28.
febrúar. Fram til 6. mars munu
samtökin leggja ríka
áherslu á að kynna
málefni kvenna
með endómetr-
íósu í von um
að opna um-
ræðuna um
sjúkdóminn.
Landspítalinn
verður lýstur
gulu, lit endó-
metríósu, fyr-
irlestur verður í
framhaldi aðalfund-
arins og kaffihúsahitt-
ingur síðar í vikunni.
Hvað er endómetríósa?
Endómetríósa (endometriosis) er
krónískur, sársaukafullur móð-
urlífssjúkdómur sem orsakast af
því að legslímufrumur sem vana-
lega finnast eingöngu í innra
lagi legsins finnast á öðrum stöð-
um í líkamanum, yfirleitt í kvið-
arholinu. Þegar kona með endó-
metríósu fer á blæðingar, blæðir
úr þessum legslímufrum-
um og getur það leitt
til blöðrumyndunar
og mikils sársauka.
Það má því segja að
konur með endómetr-
íósu lifi við innvort-
is blæðingar mánaðar-
lega.Einnig geta mynd-
ast samgróningar innan
kviðarholsins þegar þess-
ar legslímufrumur tengja
saman vefi.
Legslímufrumurn-
ar finnast m.a. á eggja-
stokkum, eggjaleiður-
um, blöðru, ristli, á leg-
böndum sem halda
leginu á sínum stað og
víðar.
Endómetríósa getur
valdið miklum sárs-
auka, blöðru- og ristil-
vandamálum auk ófrjó-
semi en einkenni eru mismik-
il milli einstaklinga.
Óvinnufær vegna verkja
Ester Ýr Jónsdóttir er vara-
formaður Samtaka um
endómetr íósu en hún
hafði lengið glímt
við „slæma“ túr-
verki. „Það tók
12 ár fyrir mig
að fá greiningu
vegna þess að
þegar ég lít í
baksýnisspegil-
inn sé ég að sjúk-
dómurinn var far-
inn að vera mér til
vandræða þegar ég
var 17 ára, ég greindist 29
ára,“ segir hún. Það getur því
liðið langur tími frá því að ein-
kenni fara að láta á sér kræla
þar til kona fær rétta að-
stoð. Ester lýsir því hvern-
ig hún var frá vinnu nán-
ast í hverjum einasta
mánuði og fór ekki langt
frá heimili sínu því van-
líðanin var slík að oft
þurfti hún að liggja fyrir
sökum verkja.
2.000 konur á Íslandi
Miðað við fjölda kvenna á frjó-
semisaldri á Íslandi mætti gera
ráð fyrir að um 2.000 konur hér
á landi séu með legslímuflakk.
Konur finna mismikið fyrir ein-
kennum sjúkdómsins,
sumar finna ekk-
ert en aðrar upp-
lifa mikinn sárs-
auka. Sjúkdómur-
inn getur gengið í
erfðir og er kona
því t.d. líklegri til
að hafa endómetr-
íósu, sé móðir henn-
ar með sjúkdóminn.
Ein mýta sem er lang-
líf er sú að tíðaverkir séu eðli-
legur hluti af lífi konunnar. Þegar
því er haldið fram við ungar
stúlkur og konur þá leita þær sér
síður hjálpar og við það getur
greiningu sjúkdómsins seink-
að um mörg ár. Algengt er að það
taki allt að tíu ár þar til greining-
in fæst, en til þess þarf skurð-
aðgerð sem nefnist kviðarhols-
speglun. Að meðaltali má segja
að verkir hjá konu með endómetr-
íósu geti varað í um þrettán daga
í hverjum mánuði.
Hvað er hægt að gera?
Fyrsta skrefið er að gera kröfu
um að vera rannsökuð í þaula
og láta ekki senda sig heim
með verkjalyf. Það eru
ýmis úrræði sem standa
til boða, bæði aðgerð-
ir en einnig hormóna-
gjöf og önnur lyf. Því
fyrr sem sjúkdómur-
inn greinist, því betri
eru horfurnar. Með-
ganga getur tímabund-
ið dregið úr einkenn-
um en er ekki lækning.
Kona getur verið með endó-
metríósu þó hún uppfylli ekki öll
einkenni sjúkdómsins. Breyting
á mataræði hefur reynst mörg-
um konum vel til að
halda einkenn-
um í skefjum.
Margar mat-
reiðslubæk-
ur eru til
sem inni-
halda upp-
skrift-
ir sérstak-
lega fyrir
konur með
endómetr-
íósu. Nánar má
kynna sér með-
ferðarúrræði á vefsíðu
samtakanna eða hjá kvensjúk-
dómalækni.
EKKI ÞJÁST Í HLJÓÐI
Endómetríósa er sjúkdómur sem mörgum er hulinn og fleiri þjást af honum
en gera sér grein fyrir. Greiningartími er að meðaltali sjö ár á Íslandi.
Sigga Dögg
blaðamaður
siggadogg@365.is
Ester Ýr Jónsdóttir er varaformaður Samtaka um endómetríósu. Það tók hana 12 ár
að fá greiningu frá því fyrstu einkenni gerðu vart við sig. MYND/GVA
HELSTU EINKENNI
LEGSLÍMUFLAKKS
Kona með endómetríósu getur haft eitt eða
öll af eftirfarandi einkennum.
● Mikill sársauki við
blæðingar
● Verkir í kviðarholi milli
blæðinga
● Miklar og/eða óreglu-
legar blæðingar
● Blæðingar á milli
„blæðinga“
● Sársauki við egglos
● Verkir við samfarir
● Verkir við þvaglát
● Verkir við hægðalosun
og þarmahreyfingar
● Uppblásinn magi
● Hægðatregða og/eða
niðurgangur
● Ógleði
● Erfiðleikar við að
verða barnshafandi
● Síþreyta
Stundum eru konur ein-
kennalausar/einkenna-
litlar og greinast fyrst
þegar um önnur heilsu-
vandamál er að ræða,
t.d. ófrjósemi.
73%
kvenna eru ófærar
um að taka þátt í
félagslífi nokkra
daga í hverjum
mánuði.
80%
kvenna segja að
endómetríósa
trufli svefn og
gæði hans.
35%
kvenna finnst
endómetríósa hafa
áhrif á kynlíf þeirra
og geti jafnvel
verið orsök
skilnaðar.
80%
kvenna hafa verið
fjarverandi frá vinnu
á síðastliðnum fimm
árum vegna
endómetríósu.
M
YN
D
/S
TÚ
D
ÍÓ
S
TU
N
D
:
LA
U
FE
Y
Ó
SK
Heilsuvísir
2
6
-0
2
-2
0
1
5
2
2
:0
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
3
F
3
-4
C
8
4
1
3
F
3
-4
B
4
8
1
3
F
3
-4
A
0
C
1
3
F
3
-4
8
D
0
2
8
0
X
4
0
0
2
B

F
B
0
6
4
s
C
M
Y
K