Læknablaðið - 15.06.2003, Blaðsíða 38

FRÆÐIGREINAR / UNGLINGAR í VANDA
Tafla III. Tengsl unglinganna viö félagslegar stofnanir
og lögreglu og hlutfall þeirra sem notuöu tób-
ak, áfengi og fíkniefni.
Heiman- farnir % Heiman- reknir % Heimilis- lausir %
Afskipti
Félagslegar stofnanir 69 84 75
Lögregla 28 36 57*
Neysla tóbaks 77 88 82
Neysla áfengis 74 84 82
Neysla fíkniefna 22 33 68**
*p<0,05 **p<0,001
Tafla IV. Ástæöur komu í Rauöakrosshúsiö.
Heiman- farnir % Heiman- reknir % Heimilis- lausir %
Erfiðar heimilisaðstæður 31 13 ii*
Samskiptaöröugleikar 57 63 18**
Stundarósætti 4 5 -
Húsnæöisleysi 38 40 79**
Neysla foreldra 9 2 4
Eigin neysla 12 27 50**
Ofbeldi 22 6 4*
*p<0,05 **p<0,001
Meirihluti unglinga af báðum kynjum hafði verið í
tengslum við félagslegar stofnanir áður en leitað var í
neyðarathvarfið, en saga um afskipti lögreglu var al-
gengust í hópi heimilislausra (tafla III). Heimilis-
lausir skáru sig líka úr þegar litið var á tegund tengsla
við félagslegar stofnanir. Helmingur heimilislausra
hafði farið í áfengis- eða vímuefnameðferð, en meðal
heimanfarinna var þetta hlutfall 18% og heimanrek-
inna 12,6% (x2 (2,235) = 14,4; p<0,005).
Hærra hlutfall endurkvæmra en frumkvæmra hafði
verið í tengslum við félagslegar stofnanir fyrir komu í
athvarfið. Marktækur munur kom þó aðeins fram
meðal heimanfarinna (X2 (1,362) = 12,3; p<0,0001)
þar sem rúm 60% frumkvæmra, en tæp 96% endur-
kvæmra höfðu reynslu af félagslegum stofnunum.
Afar hátt hlutfall ungmennanna í athvarfinu not-
aði tóbak og áfengi en munur milli hópa var lítill og
ómarktækur (tafla III). Hærra hlutfall heimilislausra
en heimanfarinna og -rekinna hafði neytt fíkniefna
fyrir komu í athvarfið (X2 (2,318) = 19,0; p<0,0001). í
hópi heimanrekinna var neysla slíkra efna algengari
meðal pilta (44%) en stúlkna (24%) (x2 (1,84) = 5,4;
p<0,05), en munur milli kynja kom ekki fram í hinum
hópunum.
Ekki kom fram munur á reykingum eða neyslu
áfengis eða fíkniefna milli frum- og endurkvæmra í
hópum heimanrekinna og heimilislausra. I hópi
heimanfarinna var munur á reykingum á þann veg að
tæp 89% endurkvæmra reykti, á móti rúmum 77%
frumkvæmra (X2 (1,362) = 12,3; p<0,0001). Annar
munur frum- og endurkvæmra í hópi heimanfarinna
var sá að 33% endurkvæmra höfðu notað ólögleg
fíkniefni, en sama hlutfall frumkvæmra var 22% (X2
(1,362) = 6,11; p<0,05).
í töflu IV eru bornar saman eftir hópum þær
ástæður sem ungmennin gáfu upp fyrir komu sinni í
Rauðakrosshúsið. Athuga skal að við komu í at-
hvarfið eru oftar en ekki nefndar fleiri en ein ástæða.
Samskiptaörðugleikar voru oftast nefndir sem
ástæða komu stúlkna (66%) íhópi heimanfarinna og
greinir þær frá piltum (48%) í þeim hópi (X2 (1,206)
= 6,4; p<0,05). Piltarnir tilgreina oftast húsnæðisleysi
sem ástæðu komu (53,4%), mun oftar en stúlkur
(22,3%), og sú ástæða komu greinir líka milli kynja í
hópi heimanfarinna (X2 (1,206) = 21,1; p<0,001). Of-
beldi er töluvert oftar nefnt sem ástæða komu í hópi
heimanfarinna en hinum tveimur og er algengari hjá
stúlkum (31%) en piltum (13%) (X2 (1, 206) = 4,5;
p<0,05). Þar er fyrst og fremst um líkamlegt ofbeldi
að ræða, en næstum þrisvar sinnum fleiri heimanfarn-
ar stúlkur tilgreina þessa ástæðu fyrir komu í athvarf-
ið en heimanfarnir piltar (X2 (1,206) = 10,3; p<0,001).
Eigin neysla sem ástæða komu í athvarfið greinir
milli pilta og stúlkna í hópi heimanrekinna (X2 (1,84)
= 7,6; p<0,05), á þann veg að piltar tilgreina ástæðuna
oftar (38%) en stúlkur (18%).
Enginn munur á ástæðum komu greindist milli
kynja í hópi heimilislausra.
í hópi heimanfarinna tilgreinir hærra hlutfall frum-
kvæmra (32%) en endurkvæmra (22%) ástæðuna
erfiðar heimilisaðstæður (X2 (1,362) = 4,2; p<0,05).
Endurkvæmir tilgreina hins vegar marktækt oftar
húsnæðisleysi (65%) en frumkvæmir (38%) í hópi
heimanfarinna (X2 (1,362) = 33,9; p<0,0001).
Endurkvæmir í hópi heimanfarinna tilgreina líka
oftar en frumkvæmir eigin neyslu sem ástæðu komu í
athvarfið (X2 (1,362) = 5,2; p<0,05).
Umræða
Niðurstöður sýna talsverðan mun milli heimilislausra
unglinga annars vegar og heimanrekinna og heiman-
farinna hins vegar með tilliti til skráninga við komu.
Munur milli heimanfarinna og heimanrekinna ung-
linga er minni. I hópi heimanfarinna var kynskipting
jöfn, fleiri stúlkur en piltar voru í hópi heimanrek-
inna en piltar aftur fleiri í hópi heimilislausra. Þetta
kemur heim og saman við niðurstöður eldri rann-
sókna (1, 2, 6), þó með einni undantekningu (1) þar
sem voru stúlkur 64% heimanfarinna en hér voru
hlutföll kynja jöfn. Ofangreindar rannsóknir benda
til þess að fleiri stúlkur en piltar fari að heiman. Á
tímabilinu 1996 til 2000 leituðu fleiri stúlkur en piltar
athvarfs í Rauðakrosshúsinu, en miðað við eldri
rannsókn (1) hefur þó dregið töluvert saman með
kynjum.
Þegar bornar eru saman tölur úr þessari rannsókn
og rannsókn á starfsemi athvarfsins 1985-1995 (1) má

510 Læknablaðið 2003/89