Læknablaðið - 15.02.2004, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR / VISTUNARMAT ALDRAÐRA
Tafla II. Fylgni milli einstakra undirþátta vistunarmatsins.
Spearman's fylgni Eigin at- hafnargeta Skipulögö aöstoö Aöstæöur aöstand- enda Líkamlegt heilsufar Lyfjagjöf Heilabilun Óróleiki - afbrigöileg hegöun Andleg líöan Hreyfigeta Hæfni til aö matast Hæfni til aöklæö- ast o.fl." Stjórn á þvaglátum og hægöum
Eigin athafnargeta i 0,406’ 0,443' 0,213’ 0,362’ 0,178' 0,155’ 0,065' 0,220' 0,308' 0,413' 0,332'
Skipulögð aðstoð 0,406' 1 0,411' 0,151' 0,127' 0,014 -0,018 0,062- 0,194' 0,095’ 0,168' 0,147'
Aðstæður aðstandenda 0,443’ 0,411' 1 0,011 0,161' 0,045' 0,090' 0,093' 0,133’ 0,132' 0,202' 0,165'
Lfkamlegt heilsufar 0,213' 0,151' 0,011 1 0,293' -0,037' 0,033 0,092- 0,308’ 0,177- 0,304' 0,261'
Lyfjagjöf 0,362- 0,127' 0,161- 0,293' 1 0,328' 0,236' 0,044* 0,151- 0,424’ 0,454' 0,358-
Heilabilun 0,178' 0,014 0,045' -0,037' 0,328' 1 0,405- -0,038' -0,223' 0,401' 0,208' 0,151’
Óróleiki - afbrigðileg hegöun 0,155' -0,018 0,090’ 0,033' 0,236' 0,405- 1 0,203 -0,184' 0,220’ 0,135’ 0,101'
Andleg líðan 0,065' 0,062' 0,093' 0,092’ 0,044' -0,038' 0,203’ 1 0,022 0,068' 0,011 -0,018
Hreyfigeta 0,220’ 0,194' 0,133' 0,308’ 0,151’ -0,223’ -0,184' 0,022 1 0,238' 0,495- 0,489'
Hæfni til að matast 0,308' 0,095' 0,132- 0,177' 0,424' 0,401' 0,220* 0,068* 0,238' 1 0,561- 0,465-
Hæfni til að klæðast o.fl.' • 0,413- 0,168' 0,202' 0,304' 0,454' 0,208' 0,135- 0,011 0,495' 0,561" 1 0,678'
Stjórn á þvaglátum og hægðum 0,332- 0,147- 0,165' 0,261’ 0,358' 0,151' 0,101' -0,018 0,489’ 0,465' 0,678' 1
* marktækt, p<0,05. ** ogfleira.
fram á vistunarþörf aldraðs einstaklings á 18 mánaða
fresti, að því gefnu að hann hafi ekki vistast á tímabil-
inu og hann óski enn vistunar. I þessari rannsókn var
litið svo á að ef endurmat hafði ekki farið fram innan
24 mánaða frá síðasta vistunarmati hefði vistunar-
matið runnið út (5). Ástæðan fyrir því að gefnir voru
sex aukamánuðir var sú að það gat dregist hjá fólki
að sækja um endurmat þó það þyrfti á vistun að halda
og var þá litið svo á að þetta fólk væri enn að bíða
enda þótt að matið væri formlega runnið út.
Samtals runnu út möt hjá 399 einstaklingum á
tímabilinu eða hjá 7,2% allra einstaklinga. Þegar
heildarstig úr vistunarmati voru skoðuð voru aðilar
sem fluttu milli þjónustustiga ekki teknir með þar
sem félagslegar aðstæður hjá öldruðum einstaklingi
sem er vistaður á öldrunarstofnun eru ekki sambæri-
legar við félagslegar aðstæður aldraðs einstaklings
sem býr utan stofnana.
Sótt var um leyfi til Persónuvemdar, Vísindasiða-
nefndar og heilbrigðisráðuneytisins vegna þessarar
rannsóknar og veittu þau öll sitt leyfi.
Helstu tölfræðiaðferðir voru t-próf, lýsandi töl-
fræði, Kaplan-Meier og Cox-aðhvarfsgreining. Kapl-
an-Meier er tölfræðiaðferð sem byggir upp líkan sem
metur tíma að ákveðnum atburði þar sem atburður-
inn, sem verið er að skoða, hefur ekki átt sér stað hjá
hluta hópsins (censored) (6). Með Iíkaninu er hægt
að áætla meðallifun einstaklinga frá ákveðnum at-
burði eða tímapunkti. í þessari rannsókn var meðal-
lifun annars vegar reiknuð út frá fyrsta mati með þörf
í hjúkrunarrými og hins vegar frá vistun í hjúkrunar-
rými. Cox-aðhvarfsgreining er einnig tölfræðiaðferð
sem metur tíma að ákveðnum atburði þar sem at-
burðurinn sem verið er að skoða hefur ekki átt sér
stað hjá hluta hópsins (6). í Cox-líkaninu eru hafðir
með hugsanlegir spáþættir fyrir atburðinum sem ger-
ir mögulegt að meta áhrif spáþáttanna á atburðinn. I
rannsókninni var Cox-aðhvarfsgreiningu beitt við að
reikna út spáþætti lifunar.
Töflur og myndir í niðurstöðukafla eiga einungis
við um Reykjavík nema þegar borin eru saman
hjúkrunarheimili og sveitarfélög en þá er allt úrtakið
skoðað.
Niðurstöður
Vistunarmat aldraðra í Reykjavík
Meðalaldur karla við vistun í Reykjavík var 82,3 ± 0,6
ár og kvenna 84,3 ± 0,5. Nánast enginn kynjamunur
var á meðalstigum við vistun en þau voru 55,7 ±1,3
hjá körlum og 55,5 ± 1,0 hjá konum.
Skoðun á þörf fyrir vistun allra sem höfðu vistast á
hjúkrunarheimili á tímabilinu leiddi í ljós að 91%
voru í „mjög brýnni þörf“, 5% í „brýnni þörf“ og 3%
í „þörf“ samkvæmt huglægu mati matshópsins. Gott
samræmi var milli heildarstiga og huglægs mats mats-
hópsins á þörf fyrir vistun. Meðalstig í „mjög brýnni
þörf“ voru 57 ± 0,8, í „brýnni þörf“ 45 ± 3,3 og í
„þörf“ 41 ± 3,9. Kynjahlutfall þeirra sem vistuðust í
hjúkrunarrými á tímabilinu skiptist þannig að 34%
voru karlar og 66% konur.
Karlar sem vistuðust í hjúkrunarrými höfðu að
meðaltali undirgengist 1,8 ± 0,1 vistunarmöt en kon-
ur 2,0 ± 0,1 og var munurinn marktækur, p< 0,01.
Heildarstig meginþátta vistunarmatsins við vistun í
hjúkrunarrými í Reykjavík héldust nokkuð stöðug
milli ára út allt tímabilið. En þau voru 19 fyrir félags-
legar aðstæður, 13 fyrir líkamlegt atgervi, 12 fyrir
andlegt atgervi og 19 fyrir færni. Stig vegna félags-
legra þátta fjölgaði um 2,8 stig hjá körlum og 2,6 hjá
konum milli áranna 1995 og 1996. í desember 1995
var gerð breyting á einum undirþætti félagslegra að-
stæðna en þá var tekin út breytan „eigin aðstæður“
og sett í staðinn „skipulögð aðstoð“. Meðalstig fyrir
eigin aðstæður á tímabilinu 1992-1995 voru 3,9 en
meðalstig fyrir skipulagða aðstoð á tímabilinu 1996-
2001 voru 4,7.
Á tímabilinu 1997-2002 voru skoðaðir þeir öldr-
Læknablaðið 2004/90 123