Þjóðlíf - 01.12.1990, Síða 106

HEILBRIGÐISMAL
UMSJÓN: HÁLFDAN ÓMAR HÁLFDANARSON OG ÞURÍÐUR
ÞORBJARNARDÓTTIR
Manna-
þefur-
inn,
svita-
lyktin
og kyn-
hormón
Holhandarkirtillinn hefur lcngi máttþola ófrægingu og oft litið á líffærið sem lyktarvandamál. Ennú færþetta
merka líffæri uppreisn...
Eitt er það líffæri líkamans
sem sjaldan er vikið að í
fræðibókum eða í daglegu
tali. Það hefur öldum saman
mátt þola ófrægingu og illt
umtal og notið lítils skilnings,
jafnvel hefur verið reynt að
kæfa það og áhrif þess með
alls kyns sérvirkum efnum.
Líffærið situr í holhöndinni
(handarkrikanum) og er á
stærð við sveskju. Það er kirtill
og heitir holhandarkirtill og
efnið sem hann gefur frá sér
greinir hvern mann frá öllum
öðrum. Ilmþrungið seyti þessa
kirtils er blanda af vatns-
kenndum svita og alldökkri,
gulleitri og þykkri olíu. Seytið
sjálft (kirtilvökvinn) hefur
raunar moskukennda angan,
fremur þægilega. Fljótt slær
þó á gæði vökvans því að um
leið og hann berst á holhandar-
hárin taka gerlar, sem þar eiga
bústað, að kljúfa ilmefnin og
þá verða til efni sem hafa
ámóta „ilman“ og geit! Flest
fólk gefst upp á því að halda
sinni eigin líkamsangan ósp-
illtri og grípur því til þess ráðs
að reyna að afmá alla lykt eða
kæfa geitarilminn með hver-
skyns ilmvötnum og svitaeyð-
um.
Holhandarseytið er einkum
ýmsir sterar, en það er hópur
efna sem meðal annars nær yfir
kynhormónin testósterón og
estrógen. Margt fólk er ofur-
næmt gagnvart slíkri lykt. Það
eru einkum karlmenn á aldrin-
um 18 til 45 ára sem seyta mikl-
um holhandarvökva en konur
framleiða mun minna af þess-
um eðla vökva, þótt undan-
tekningar megi finna frá þeirri
reglu. Konur hafa hins vegar
ilmkirtla á vörtubaugunum
umhverfis geirvörturnar. Þeir
gegna ef til vill því hlutverki að
gera brjóstmylkingi kleift að
þekkja móður sína og treysta
böndin þar á milli.
I svita okkar leynist einnig
ilmkjarni okkar eða eðlislykt
og því má nota hunda til að
leita okkur uppi, t.d. ef við
týnumst við rjúpnaveiðar á
heiðum uppi. Það byggist á því
að hundar eru til mikilla muna
lyktnæmari en menn og greina
lyktarefni sem er mörghundr-
uð milljón sinnum veikara en
þarf til að maður greini það.
Svitakirtlar sitja þétt á iljum
okkar og seyti þeirra getur
numið 15 millilítrum á dag. Þó
að það slyppi ekki nema þús-
undasti hluti þess út um saum-
ana á skónum okkar sætu
milljónir ilmsaméinda eftir í
hverju skófari okkar og það
yrði hundi leikur einn að rekja
slóðina. Á grundvelli sérstæðr-
ar lyktar er auðvelt að greina
milli manna. Til þess þarf
aðeins sérfræðing á borð við
sporhund.
106 ÞJÓÐLÍF