Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Side 63

Um nokkra þœtti brezkrar menningar
indi. Einna lökust voru kvæði Spenders og hugdettur Bernals. Vinstristefna
þessara menntamanna var að mestu leyti einungis fólgin í tiltekinni stjóm-
málaafstöðu út á við. Það gat ekki farið hjá því að jafnótraust og smá-
borgaralegt fyrirbæri hlyti að feykjast á brott í fyrstu stormsveipum hins
alþjóðlega óveðurs. Fáeinum árum síðar voru flestir hinna uppreisnarsinn-
uðu höfunda ofur venjulegar málpípur afturhaldsaflanna. Þannig fór þeim
flestum en ekki skal dregin fjöður yfir hugrekki og trúnað þeirra einstakl-
inga sem eru undantekning frá reglunni og aldrei hafa brugðizt æskuhug-
sjónum sínum, þeim William Empson, Claud Cockbum, Roy Fuller og fleiri.
Hið hryggilega við fjórða áratug aldarinnar var að hann með þverstæðum
hætti gerði brezka menningu ómóttækilega fyrir marxisma. Þær tálmanir
sem þá voru reistar hafa haldizt nær óbreyttar allt til þessa dags. Á árunum
eftir 1950 hefur marxisminn blómgazt að nýju á meginlandinu og þeir
Althusser, Adorno og Della Volpe hafa í Frakklandi, í Þýzkalandi og á
Ítalíu grundvallað mikilvæga skóla, ólíka hvern öðrum. í Englandi gerðist
ekkert. Þar hafði fræðikenning marxismans aldrei áunnið sér þegnrétt.
Það má því skilgreina Bretland sem það Evrópuríki sem aldrei eignaðist
klassíska félagsfræði né heldur þjóðlegan marxisma og er slíkt einsdæmi.
Af þessu leiddi að brezk menning einlcenndist af því að hana skorti burðarás.
Bæði hin klassíska félagsfræði og marxisminn voru kenningar um þjóðfélagið
í heild sem íklæddust búningi altæks hugtakakerfis. Þau fundu hinum hefð-
bundnu vísindagreinum sess innan samfellds kerfis sem setti sér það mark
að öðlast skilning á „gerð byggingarinnar“, á hinum þjóðfélagslega veruleika
í heild sinni. / meira en hálfa öld hafa alls engar hugmyndir af slíku tagi
verið til staðar í Bretlandi. Brezk menning hefur í heild sinni mótazt af því
að þar er tóm, sem þungamiðjan œtti að vera og því hefur hún fœrzt úr lagi.
En áður en við lítum á margvíslegar og nátengdar afleiðingar þessa, hljótum
við að spyrja: Hverju er helzt um að kenna?
Félagsfrœði engrar félagsfrœði
Mannheim hafði í huga félagsfræði þekkingarinnar; hér þarf félagsfræði-
rannsókn fáfræðinnar. Hvernig stóð á því að Bretar eignuðust aldrei ann-
aðhvort sinn Weber, Durkheim eða Pareto eða þá sinn Lenín, Lukács
eða Gramsci? Sá leyndardómur sem þessi tvíþætta ávöntun hefur að geyma
felur í sér sérstæð örlög hinnar iðnrekandi brezku borgarastéttar á öldinni
sem leið. Sú stétt sem framkvæmdi hina risavöxnu tæknivæðingu iðnbylt-
53