Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Page 84

Umsagnir um bæknr
„Er fátt fornara“
í Kviðum af Gotum og Húnum1 heldur
Jón Helgason fram stefnunni á sömu lund
og fyrr í Tveim kviðum fomum; hér eru
fyrst Hamdismál og Guðrúnarhvöt, skyld
kvæði sem leingst allra hetjukvæða Eddu
seilast til fomra tíðinda svo hendur megi
á festa: „er fátt fomara, fremur var það
hálfu“, segir í Hamdismálum, 2. er. í
margfróðum inngángi leiðir Jón lesandann
um refilstigu þjóðflutníngatímanna, þar-
sem leynast fmmrök þessara fomu kvæða;
gegnir furðu hve margar og ljósar sam-
svaranir má finna með kviðunum og stór-
viðburðum úr bliknaðri fomeskju, og er
allt þetta fróðlegt að skoða. Varðandi
Hlöðskviðu, er síðust kvæða stendur á bók
Jóns, verður nokkuð annað fyrir. Jón gerir
í inngángi fyrir kviðunni skýra grein fyrir
gömlum kenníngum um að efni Hlöðs-
kviðu eigi rætur að rekja til orrustunnar
miklu á Katalánavöllum 451, þarsem Róm-
verjar ásamt Vestgotum og Frökkum börð-
ust gegn Húnum og Austgotum. Nefnir
Jón þá Richard Heinzel og Andreas Heusl-
er sem uppihaldsmenn þessarar skoðunar;
áréttar hann að síðustu haldleysi hennar
með glöggum og sannfærandi samanburði
kviðunnar og heimilda um þennan bar-
daga; telur að eftir 1918 hafi hún fáa for-
1 KviSur af Gotum og Húnum. Hamdis-
mál, Guðrúnarhvöt, Hlöðskviða. Með skýr-
ingunt. Jón Helgason tók saman. Heims-
kringla 1967. 246 bls.
mælendur átt, og eingan nú. En segja ber
hverja sögu einsog hún geingur: ég hygg
að fleiri en ég muni nú fyrst gera sér
grein fyrir þessum umskiptum, því full-
yrða má að kenníngin hafi geingið staf-
laust í útgáfum íslenzkra fornrita fram á
þennan dag, og er hennar skammt að minn-
ast úr útgáfu Bjama Vilhjálmssonar og
Guðna Jónssonar á Fornaldarsögum Norð-
urlanda 1943—44 og síðan á vegum Is-
lendíngasagnaútgáfunnar; sama máli gegn-
ir og um Eddukvæðaútgáfu þá, er Guðni
Jónsson hefur búið til prentunar.
Vandfundin munu rit um forna mennt
er betur henta lærðum og leikum en kviðu-
bækur Jóns Helgasonar; ber þar margt til:
framsetníng hans skýr og alþýðleg; yfir-
gripsmikil og almenn fræðsla án þess að
í nokkru sé slakað á vísindalegum kröfum
um varúð og nákvæmni; og ekki er minnst
vert um þann yl sem stafar frá stfl hans
og frásögn allri, þarsem víða birtist vökul
kímni og margt „ódáða skemmtilegt". Bæk-
ur sem þessar ættu að þykja einkar kær-
komnar þegar þess er gætt að leingstaf
hefur fátt verið sýslað í þá veru að auð-
velda alþýðu manna að kynna sér að veru-
legu marki eddukvæðin, skáldmennt þeirra
og upptök í tíma og rúmi. Megi Jóni
Helgasyni endast kraftar sem leingst til
framhalds á þessum starfa.
Prentun, myndir, kápa og frágángur all-
ur hæfir verki Jóns; bókin er hlaðin mennt
og sóma yzt sem innst.
Þorsteinn frá Hamri.
74