Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Blaðsíða 74

skilningi á sektarkennd hvíta mannsins,
það eru peningar í henni, jafnvel ný drátt-
arvél, eins og ein sögupersónan er látin
segja. Síðustu orð sögunnar eru að ferðin
hafi verið fyrirhafnarinnar virði.
Sömu dagbækur hafa einnig verið nýtt-
ar af frumbyggjahöfundinum Colin John-
son í skáldsögunni Doctor Wooreddy’s
Prescription for Enduring the Ending of
the World (1983). Þar er sagan sögð frá
sjónarhóli frumbyggja og lítur þá Robin-
son töluvert öðruvísi út, hann er draugur,
en þannig vísuðu frumbyggjar til hvítra,
og góður ásetningur hans leiðir nú til
nokkurs konar ragnaraka.
Slíkum ferðum til blendins upphafs fer
nú fjölgandi í áströlskum bókmenntum.
Upphafið er sérlega blendið fyrir hvíta
vegna þess að þeir þurfa á frumbyggjum
að halda til að réttlæta baráttu sína, land-
nemamýtur sínar, en um leið er ljóst að
„stríðsglæpir" hafa verið framdir án þess
að frumbyggjum væri sagt formlega stríð
á hendur, því síður gerður friðarsáttmáli.
Það getur þar af leiðandi vafist fyrir
Aströlum nútímans að réttlæta veru sínu í
Eyjaálfu. Því hefur jafnvel verið haldið
fram að hið miðlæga samfélag muni ekki
skilja sjálft sig meðan það virði menningu
27
og sjónarmið frumbyggja að vettugi.-
En höfundar beita allrahanda aðferðum
til að fást við þjóðernið og þann tilvistar-
vanda sem við blasir. Eiga hvítir heima í
Ástralíu? er meðal annars spurt í rómaðri
skáldsögu hvíta Vestur-Ástralans Tims
Wintons (1991). Þar notar hann gamalt
hús sem táknmynd fyrir Ástralíu og sögu
hvíta mannsins. Fyrri ábúendur hafa
runnið saman við innviði hússins, og
svartar vofur eru á kreiki, en nýir íbúar
þurfa tíma til að sættast við húsið, og
húsið til að sættast við þá. Það er ekki fyrr
en eftir langa mæðu að íbúunum finnst
þeir eiga heima í húsinu og eftir það þríf-
ast þeir hvergi annars staðar.
Peter Carey, sem er líklega þekktasti
höfundur Ástrala um þessar mundir, fæst
einnig við þjóðernið í sínum verkum.
Honum virðast samskiptin við Bandarík-
in jafn hugleikin og samskiptin við Bret-
land, sem hann skopstældi á grátbros-
legan hátt í Booker-verðlaunabókinni
Oscar og Lucinda 1988. Hápunktur þeirr-
ar sögu er þegar innflytjandinn Oscar
reynir að sanna sig fyrir Lucindu með því
að flytja glerkirkju til þorps inni í landi.
Hann kemur kirkjunni að vísu á áfanga-
stað, en svo sekkur undan henni prammi
þar sem hún stendur við árbakkann og
kauði drukknar, þó ekki fyrr en honum
hefur tekist að geta einni þorpsstúlkunni
barn (þar koma tengslin við sögumann
bókarinnar, Oscar var langafi hans). Þessi
hluti bókarinnar minnir reyndar nokkuð á
eina frægustu bók Patricks Whites, Voss
(1957), þar sem þýskur landkönnuður
freistar þess að ferðast yfir þvera Ástralíu,
en kemst að því að hans vestrænu vísindi,
tól og tæki duga skammt til slíks ferða-
lags, hvað sem ofurmennisvilja hans líð-
ur.
Elizabeth Jolley glímir við samskipti
Bretlands og Ástralíu í Miss Peabody’s
Inheritance (1983), nánar tiltekið við
klisjur og goðsagnir um Ástralíu. Segja
má að hún láti nýlenduna skrifa herra-
þjóðinni, því sagan hverfist um bréfa-
skipti breskrar piparmeyjar, fröken
Peabody, og ástralskrar skáldkonu, en
bréf þeirrar síðarnefndu eru lunginn úr
bókinni. Skáldkonan segir ekki aðeins frá
sjálfri sér, heldur lætur hún fylgja kafla úr
72
TMM 1993:3