Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Blaðsíða 95

KVEÐJA FRÁ MOSKVU STALÍNS
Þórbergur hrósar þinginu —„þessari einstæðu samkundu“— í hástert;
þar hafi ríkt „vakandi áhugi“ og „markvís eining“. Þarna var „saman komið
fólk, sem var sér þess fullkomlega meðvitandi, að það stefhdi að ákveðnu
takmarki, starfaði fyrir ákveðna hugsjón, hafði gengið á hönd ákveðinni
köllun. Það ljómaði af trú á sigur hinnar nýju menningar, sem nú er í gerð
í Sovétlýðveldunum og ég trúi að vissulega muni gagnsýra heiminn“ (152).
Og áfram segir Þórbergur um þingið: „Og almenningurinn úti um borg-
ina og landið tók lifandi þátt í öllu, sem þarna var sagt og gert, í stað þess, að
í auðvaldslöndunum ganga allir vel metnir borgarar fram hjá svona óarð-
bærum samkundum eins og hundur, sem sæi heilagan anda í myrkri. Þeir
myndu renna á lyktina, ef það væri hrogn og lýsi.“ Þingið „sóttu ekki að eins
rithöfundar, heldur einnig fjöldi músíkanta, málara, myndhöggvara, vél-
fræðinga og verkamanna. Og þar sást enginn minsti ytri munur á æðri og
lægri. Þetta var stéttalaus samkunda“ (152-3).
Minningin um hið hugræna andrúmsloft á þinginu í Moskvu gefur
Þórbergi gullið tækifæri í Rauðu hœttunni til að bera saman stöðu rithöfunda
í Sovétlýðveldunum og í „hinum kapítalistiska heimi.“ í hinum sósíalísku
ríkjum eru skáld og rithöfundar „álitnir eins mikilvægir gerendur í uppbygg-
ingu og þróun þjóðfélagsins eins og bankastjórar og stórútgerðarmenn á
meðal vor“. (154) í Sovétríkjunum er vel gert við rithöfunda og þeir „meðal
hæst launuðu starfsmanna ríkisins. Sums staðar hefir stjórnin eða réttara
sagt verkalýðurinn látið byggja yfir þá stórhýsi“ (154-5). Þetta kemur vel
heim og saman við texta póstkortsins þar sem Þórbergur lýsir dekri Rúss-
anna við sig. Þórbergur kemst á mikið flug í hinu rauða kveri og eys á
stundum úr skálum reiði sinnar:
Auðvaldsheimurinn er svo djúpt sokkinn niður í forað andlegrar úrkynj-
unar, að hann botnar ekki minstu vitund í því lengur, að bækur haíi neitt
uppeldisgildi, að þær séu yfirleitt saman settar í nokkmm öðrum tilgangi
en að vera svefhlyf krímóttrar samvizku eftir hið seyrða bis og bjástur
dagsins. Og allur þorri bóklæsra manna til sjávar og sveita hefir alveg
gefist upp á að líta í aðrar bókmentir en ffatreyfara og tízkublöð. Hærra
gnæfa hinir gullnu tumar sálarinnar ekki. Og andlega þanþolið er orðið
svo stökt í sér, að fólk er brostið sundur í nervösan lífsleiða, ef það þarf
að binda hugann stundinni lengur við sama efnið.“ (153—4)
Þrátt fyrir að mikið vatn hafi runnið til sjávar síðan Þórbergur Þórðarson
ritaði um austurreisu sína, og hugsjónir sósíalismans hafi varla náð að
„gagnsýra heiminn“, eiga mörg orð skáldsins í rauða kverinu enn við.
„Rauðar hættur“ leynast víðar en í litrófi stjórnmálanna.
(Þeim hjónum Lenu ogÁrna Bergmann þakka ég veitta aðstoð viðþýðingarstörf)
TMM 1997:2
93