Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.2011, Blaðsíða 28

Þ
egar sjálfstæðisyfirlýsing
Bandaríkjanna var birt 1776,
höfðu Englendingar og aðrir
Evrópumenn haft búsetu í
Bandaríkjunum í rösk 150 ár. Á þeim
tíma tíðkaðist þrælahald þar vestra
líkt og víða annars staðar um heiminn
og hafði gert frá ómunatíð. Þeim mun
markverðari er önnur efnisgrein sjálf­
stæðisyfirlýsingarinnar (í þýðingu
Jóns Ólafssonar ritstjóra frá 1884):
„Vér ætlum þessi sannindi auðsæ
af sjálfum sér: – að allir menn eru
skapaðir jafnir; að þeir eru af skapara
sínum gæddir ýmsum ósviftanlegum
réttindum; að á meðal þessara rétt­
inda eru líf, frelsi og viðleitni til vel­
vegnunar; að stjórnir eru með mönn­
um settar, til að tryggja þessi réttindi,
og að réttmæti valds þeirra grundvall­
ast á samþykki þeirra, sem stjórnað er;
að þegar eitthvert stjórnarform verður
skaðvænlegt þessum tilgangi, þá er
það réttur þjóðarinnar að breyta því
eður afnema það, og að stofna sér nýja
stjórn, er grundvölluð sé á þeim frum­
reglum og valdi hennar hagað á þann
hátt, er þjóðinni virðist líklegast til að
tryggja óhultleik hennar og farsæld.“
Sjálfstæðisyfirlýsingu Bandaríkj­
anna var beint gegn brezku krúnunni.
Bandaríkjamenn þurftu að heyja
blóðugt stríð 1775–1783 til að brjótast
undan yfirráðum Breta. Eftir orðanna
hljóðan – „allir menn eru skapað­
ir jafnir“ – mætti ætla, að yfirlýsing­
unni hafi einnig verið beint gegn
þrælahaldi, en svo var ekki. Thomas
Jefferson, aðalhöfundur yfirlýsingar­
innar og þriðji forseti Bandaríkjanna
1801–1809, átti hundruð þræla, seldi
marga þeirra og gaf öðrum frelsi. Þar á
meðal voru synir Jeffersons og dætur,
sem hann átti með einni af ambátt­
um sínum, Sally Hemings, svo sem
í ljós kom löngu síðar. Í hjarta sínu
var Jefferson þó andvígur þrælahaldi
og beitti sér fyrir lagasetningu gegn
innflutningi þræla 1807, en þrælasala
og þrælahald héldu áfram í suður­
ríkjunum. Endanlega var þrælahald
afnumið í norðurríkjunum á árabilinu
1827 (New York) til 1848 (Illinois), þar
eð þrælahald var þar ekki talið svara
kostnaði. Í suðurríkjunum færðist
þrælahald þvert á móti í aukana með
eflingu baðmullarræktar. Stjórnar­
skrá Bandaríkjanna, samin á fjórum
mánuðum 1787 og samþykkt árið eftir,
leyfði innflutning á þrælum og vernd­
aði tilkall þrælahaldara til þræla sinna
án þess að nefna þrælahald því nafni.
Abraham Lincoln
Tíminn leið. Bretar afnámu þræla­
hald í nýlendum sínum með lögum
1833. Norðurríkjamenn í Bandaríkj­
unum höfðu yfirleitt andúð á þræla­
haldi suðurríkjamanna. Abraham
Lincoln var kjörinn forseti Banda­
ríkjanna 1860. Honum var mjög í
mun að varðveita einingu ríkisins og
hefta útbreiðslu þrælahalds. Hann var
norðurríkjamaður, frá Illinois, og var
andvígur þrælahaldi, þótt hann léti sig
hafa það að þiggja andvirði nokkurra
þræla í arf eftir tengdaforeldra sína.
Áður en Lincoln varð forseti, fannst
honum líklegt, að þrælahald myndi
fjara út af sjálfu sér og því dygði að
hefta útbreiðslu þess og ekki þyrfti að
uppræta það. Hann skipti um skoðun,
þegar þrælahald færðist í vöxt í suður­
ríkjunum. Næði þrælahald einnig að
breiðast út til vesturríkjanna, gætu
norðurríkin lent í minni hluta í land­
inu. Miklir hagsmunir voru bundnir
við þrælahald í suðurríkjunum. Þegar
Lincoln varð forseti, sögðu suðurríkin,
11 talsins, sig úr lögum við norður­
ríkin 25. Suðurríkin óttuðust, að
norðurríkin myndu neyta aflsmunar
til að breyta stjórnarskránni og banna
þrælahald með öllu. Ríkisstjórn Lin­
colns leit á úrsögn suðurríkjanna sem
ólöglega uppreisn. Borgarastyrjöld
brauzt út og stóð í fjögur ár, 1861–65,
með miklu mannfalli. Framan af stríð­
inu leit Lincoln svo á, að það snerist
um að varðveita einingu ríkisins, þótt
kveikjan væri ágreiningur um þræla­
hald. Í miðju stríði varð Lincoln ljóst,
að stríðið var í reyndinni þrælastríð og
norðurríkin urðu að sigra til að geta
síðan rifið þrælahaldið upp með rót­
um. Ef þrælahald er ekki rangt, sagði
Lincoln, þá er ekkert rangt.
Fullur sigur
Samsærismenn frá suðurríkjunum
myrtu Lincoln á föstudaginn langa
1865 og reyndu einnig að myrða vara­
forsetann og utanríkisráðherrann, en
það tókst ekki eins og Robert Redford
rifjar upp í kvikmynd sinni frá 2010,
The Conspirator. Norðurríkin höfðu
fullan sigur síðar sama ár. Bandaríkja­
þing samþykkti viðauka við stjórnar­
skrána, sem bannaði þrælahald í
Bandaríkjunum fyrir fullt og allt. Það
var þó ekki fyrr en hundrað árum
síðar, 1964, að bandarískir blökku­
menn öðluðust fullt jafnrétti að lögum
á við hvíta. Barack Obama forseti telst
blökkumaður. Kjör hans í embætti
2008 er ávöxtur 200 ára baráttu fyrir
réttlæti.
Sandkorn
B
æði Karl Sigurbjörnsson bisk­
up og séra Þórhallur Heimis­
son, sóknarprestur í Hafnar­
firði, byrjuðu aðventuna á
því að bera ljúgvitni gegn ná­
ungum sínum.
„Það má ekki nefna Jesúnafn í
skólum,“ fullyrti Karl biskup í aðventu­
predikun sinni síðastliðinn sunnudag,
sem var útvarpað beint á Rás 1. „Borg­
arráð bannar það,“ hélt hann áfram.
Það er hins vegar ósatt. Borgarráð hefur
ekki bannað að nefna nafn Jesú eða
annarra. Það hefur hins vegar bannað
að börn séu látin fara með bænir í skól­
anum eða í skólastarfi. Ástæðan er
að margir foreldrar vilja ekki að börn
þeirra verði fyrir trúarinnrætingu á
skólatíma. Foreldrar eru skyldugir til
að senda börn sín í skóla og treysta því
að þar sé kennd sjálfstæð hugsun og
staðreyndir, en ekki blind trú. Þeir sem
vilja að börnin fari með bænirnar geta
kennt sínum eigin börnum það og farið
með þau í messu. Kristin fræði eru hins
vegar áfram kennd, og það ekki án þess
að nefna Jesúnafn.
Karl líkti borgarráði við Sovétrík­
in. „Þessir tilburðir hér í Reykjavík
minna óhugnanlega á Sovétið sáluga,“
sagði hann. Þar notar hann vel þekkt
áróðursbragð, sem kallað hefur verið
Reductio ad Hitlerum – eða nasista­
þverstæðan. Hún gengur út á að tengja
fólk í umræðu við það alversta sem
til er, vanalega nasista, Hitler, Stalín
eða kommúnista. Þetta veldur sjálf­
krafa hughrifum hjá fólki. Það tengir
borgarráð við hin alræðissinnuðu og
ofbeldisfullu Sovétríki – og um leið
Þjóðkirkjuna við hin saklausu fórnar­
lömb ofríkisins. Í raunveruleikanum
snýst málið hins vegar aðeins um að
verja ómótuð börn fyrir innrætingu
Þjóðkirkjunnar og annarra trúfélaga á
skólatíma.
Af sama tilefni fullyrti séra Þórhallur
Heimisson að meðlimir Besta flokksins
og Samfylkingarinnar hötuðu kristna
trú, í bloggfærslu undir heitinu „Bann­
að að fyrirgefa í skólum Reykjavíkur
samkvæmt boði Besta flokksins og
Samfylkingar“. Þórhallur viðhélt Sovét­
líkingunni og lýsti skólastjórnendum
sem viljalausum, óttaslegnum verkfær­
um, með þeim hætti að þeir óttuðust
uppsagnir „og hlýða þess vegna“. Stutt
bloggfærsla hans innihélt flest ódýr­
ustu áróðursbrögð sem þekkjast, þar
sem Þórhallur gerði andstæðingum
sínum upp brenglaðar skoðanir, gjörðir
og viðhorf. Hann sagði að „…börnum
[væri] meinað að forðast hið illa og
freistingar sem geta farið illa með þau
í lífinu.“
Séra Þórhallur útmálaði meðlimi
Besta flokksins og Samfylkingarinnar.
Þeir sem trúa honum spyrja sig hvers
konar skepnur banna börnum að fyrir­
gefa og meina þeim að forðast það sem
fer illa með þau í lífinu? Um leið og
hann sýndi annað fólk sem brenglað
og illt lýsti hann sjálfum sér sem hinum
fyrirgefandi, miskunnsama manni: „Því
segi ég bara: Faðir fyrirgef þessu of­
stækisfólki, því þeir vita ekki hvað þeir
gjöra.“
Besti flokkurinn hefur boðað þá
breyttu stjórnmálaumræðu, að forðast
ásakanir á aðra. Hún er mun líklegri
til að auka kærleika en trúmenn sem
fórna siðferði og sannleika til að við­
halda aðgangi sínum að ómótuðum
hugum barna.
Skjaldborg Bjarna
n Hópur manna og kvenna
hefur nú reist skjaldborg til að
verja Jón Bjarnason ráðherra
falli. Helsti
forkólfur her­
ferðarinnar er
Bjarni Harðar-
son sem hefur
mikla hags­
muni af því
að Jón haldi
velli sem ráðherra. Bjarni á
atvinnu sína sem upplýsinga­
fulltrúi undir ráðherranum og
er því sumpart að verja sjálfan
sig. En þrátt fyrir skjaldborg­
ina er ólíklegt að ráðherrann
haldi embætti þar sem hann
er í ónáð hjá báðum oddvit­
um stjórnarflokkanna.
Jóni fórnað
n Helsta von Jóns Bjarna-
sonar til að halda haus er að
Ögmundur Jónasson innan­
ríkisráðherra
standi með
honum til
enda. Ög­
mundur var
þráspurður
um stuðning­
inn á Beinni
línu DV en svaraði út úr kú.
Þannig lýsti hann ítrekað
stuðningi við Jón sem þing­
mann og ráðherra. Hins vegar
lýsti hann loks fullum stuðn­
ingi við ríkisstjórnina. Ög­
mundur er annar tveggja guð­
feðra stjórnarinnar og dagljóst
að hann mun ekki fella hana
fyrir Jón.
Þriðja hjólið
n Líklegasta lausnin á tilvist­
arkreppu ríkisstjórnarinnar er
að þriðja hjólinu verði skotið
undir vaginn
og þingmenn
Hreyfingar­
innar teknir
inn. Sá mál­
glaði þing­
maður Sig-
mundur Ernir
Rúnarsson, sem hefur gert sig
gildandi í umræðunni undan­
farið hældi í vikunni Hreyf­
ingarmönnum fyrir að hafa
verið málefnalegir á þinginu.
Þetta kann að vera fyrirboði
þess að Þór Saari verði fljótlega
ráðherra eða hugsanlega sú
skelegga Margrét Tryggvadóttir
sem þykir hafa verið að styrkj­
ast undanfarið.
Nafnlaus hýena
n Gunnlaugur Sigmundsson er
ekki mikill bógur ef marka má
nafnlaus SMS sem hann sendi
Teiti Atlasyni
bloggara og
fjallað er um
í DV í dag.
Gunnlaugur
viðurkenndi í
Fréttablaðinu
að hafa sent
skeytin en virðist þó ekki
iðrast því hann gerir að um­
talsefni að hafa verið ofsóttur
í bloggheimum í framhaldi
þess að hann stefndi Teiti
vegna meiðyrða. Vill hann fá
milljónir úr vasa bloggarans
vegna umfjöllunar um hann
og Kögun sem féll í hans skaut
á sínum tíma. Nú er búið
að kæra Gunnlaug fyrir að
ógna og villa á sér heimildir.
Í bloggheimum eru nafnleys­
ingjar fyrirlitnir og þeir gjarn­
an nefndir hýenur.
Ég verð staðsettur
í Novosibirsk
Þetta verður í raun
bara gott partí
Lygar trúmanna
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason
Leiðari
Jón Trausti Reynisson
jontrausti@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
28 2.–4. desember 2011 Helgarblað
Þá er ekkert rangt„Ríkisstjórn
Lincolns
leit á úrsögn suð-
urríkjanna sem
ólöglega upp-
reisn
Sölvi Tryggvason um vinnu sína í kosningaeftirlitinu í Rússlandi. – DV Baddi Hall í Jeff Who? um ferðina til Bandaríkjanna. – Fréttablaðið