Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Page 102

FORNLEIFARANNSÓKN AÐ HOFSTÖÐUM Í ÞORSKAFIRÐI 101
Ennfremur segir um Bænhúshólinn:
Norður af tóftunum er Bænhúshóll. Hann er óhreyfður á þrjá vegu, en
eitthvað verið nagað í hann á eina hlið. Á honum eru stórar þúfur.41
Á þessum tíma eru örnefni orðin nokkuð föst í sessi og búið að marka
fornleifunum stað og svæði: Almennt var talið að á Bænhúshól hefði staðið
kirkja/bænhús og langhúslega tóftin á Hoff löt kölluð Hoftóft þótt seinni tíma
fræðimenn væru almennt farnir að telja hana fjós fremur en mannabústað.
Tóftirnar tvær (Veislusalartóftin og eldhústóft?) sem Ohlmarks teiknaði
voru horfnar vegna túnasléttunar svo um þær verður ekki fjölyrt.
Árið 1990 komu fornleifafræðingarnir Orri Vésteinsson og Adolf
Friðriksson að Hofstöðum og könnuðu svæðið, en Bjargey Arnórsdóttir
húsfreyja sýndi þeim kringumstæður. Þeir lýstu Bænhúshól sem svo til
f lötum að ofan en kargaþýfðum, erfitt væri að greina veggi en helst að
sjá sem á hólnum væri af löng tóft sem opnaðist í vestur.42 Þá skoðuðu þeir
Hoftóftina á Hoff löt og töldu hana hafa verið eitthvað skemmda, m.a. var
sem eystri langhliðin væri um 1,5 m styttri en hin vestari.43 Líklegra þótti
þeim að meint Hoftóft væri fremur útihús, t.d. fjós, en íveruhús, enda er
þústin í talsverðum halla eins og oft á við um slíkar byggingar.44
Svo þessi f lókna saga sé dregin saman þá taldi Kålund Bænhúshól vera
Hofhól. Að líkindum kallaði hann Hoftóftina á Hoff löt Gildaskála en
notaði líka orðið Veislusalur sem varð svo að Veisluskála eða Veislutóft í
tali manna á milli. Brynjúlfur greindi aðeins frá Bænhúshól en taldi ekkert
því til fyrirstöðu að kirkja með hringlaga garði í kring hefði verið reist á
hofstæðinu. Matthías Þórðarson taldi einnig að á Bænhúshóli væru leifar
bænhúss en getur jafnframt óglöggrar tóftar á Hoff löt. Sú tóft er að öllum
líkindum sama fyrirbærið og Kålund kallar Gildaskála/Veislusal. Samkvæmt
örnefnaskrá og heimildar mönnum voru Matthíasi einnig sýndar tóftir
suðvestan undir bæjarhólnum, undir Jónstóftarhól, og þær taldi hann að
gætu verið leifar Veislusalar og eldhúss þótt hann fjölyrði ekkert um þessar
tóftir í samantekt sinni. Hinsvegar virðast hugleiðingar hans lifa áfram hjá
heimamönnum sem vísa gestum er síðar koma á þessa staði. Friðlýsing
Matthíasar byggist á heimsókn hans og könnunum Kålunds og Brynjúlfs:
Hann friðlýsti Bænhúshól, Hoftóft og einnig Gildaskála/Veislusal sem er
sunnan undir bæjarhólnum. Þarna er komin upp athyglisverð staða; Hoftóft
Kålunds var orðin að bænhúsminjum og Gildaskáli/Veislusalur orðinn að
Hoftóft. Ohlmarks fann Bænhúshólinn en teiknaði upp tvær langhúslegar
rústir undir Jónstóftarhól en þar hafa heimildarmenn líklega bent honum