Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Qupperneq 214

NUUSSUAQ – NORRÆN VEIÐISTÖÐ Á VESTUR-GRÆNLANDI? 213
einnig á fiskveiðum og veiðum sjávardýra, umfram flestar þjóðir þessara tíma
við Norður-Atlantshaf, sem gerði norrænum mönnum kleift að setjast að á
Grænlandi.
Veiðar í Norðursetu
Ritaðar heimildir fylla vel út í þessa mynd með því að segja frá því að norrænir
menn á Grænlandi hafi nýtt sér auðug veiðilönd norðan við byggðirnar, á svæði
sem kallað var Norðurseta Í Grænlandsannál frá 13. öld lýsir Halldór prestur
á Grænlandi ferðunum til Norðursetu. Halldór segir að leiðangrar hafi verið
skipulagðir og útbúnir af stórbændum í byggðinni og það hafi tekið 25 daga að
komast í nyrstu veiðilöndin.9 Hann nefnir Króksfjarðarheiði, Bjarney og Eisunes10
og segir að veiðimenn hafi reist sér búðir eða skála á þessum stöðum. Greinilegt
er að veiðarnar í Norðursetu voru þaulskipulagðar og hópar veiðimanna komu
sér upp bækistöðvum eða einföldum bólstöðum nálægt veiðisvæðunum.
Hversvegna kusu stórbændur eiginlega að senda hluta af vinnufólki sínu
norður, þegar nóg var fyrir það að gera heima á bænum? Norrænn rúnasteinn
sem fannst á eynni Kingittarsuaq á Grænlandi norðvestanverðu (72°57 N), sýnir
að veiðimennirnir neyddust stundum til að hafa vetursetu á veiðistöðvunum.
Bjarni, Erlingur og Indriði komu vor eitt á 13. öld í eyjuna, reistu vörðu og
skildu þar eftir rúnastein með stuttri frásögn um komu sína.11 Ef til vill voru þeir
félagar þarna án þess að ætla sér það af því að skip þeirra hafi siglt í strand. Hitt
getur einnig verið að þeir hafi haft vetursetu til að nýta sér góða rostungsveiði á
vorin. Ástæða þess að leiðangrar voru gerðir út til veiða var hve fengurinn sem
fékkst í Norðursetu var verðmætur bæði í hinum norræna menningarheimi
og annars staðar í Evrópu.
Veiðar á ísbjörnum og rostungum færðu hinum norrænu byggðum mikil
verðmæti. Ritaðar heimildir eins og Konungsskuggsjá geta þess að kaupmenn
sem komu frá Grænlandi hafi getað haft með sér bæði tennur og rostungshúð.12
Reipi úr rostungshúð voru eftirsótt vegna þess hve sterk þau voru, en þó ekki
eins verðmæt og tennurnar úr dýrinu. Þær voru notaðar í skraut og útskurð
9 Grønlands historiske mindesmærker III, bls. 243-244. Þessi vegalengd er um 300
sjómílur.
10 Hér er málum blandað þar sem Halldór prestur nefnir aðeins Króksfjarðarheiði
en Bjarneyjar og Eisunes eru nefnd í Gamalli Grænlandslýsingu á afgömlu kveri
(Ólafur Halldórsson 1990, bls. 183 og 184). [Ritstj.]
11 Gulløv o.fl. 2004, bls. 267. Á steininum er vísað til gangdags, 25. apríl. Þetta er
svo snemma vors að óhugsandi er að þeir félagar hafi komið sama ár.
12 Konungsskuggsjá, bls. 56.