Peningamál - 01.02.2000, Síða 24

þessu efni. Helstu lánastofnanir hafa mótað það verk-
lag að meta lánshæfi fyrirtækja út frá tekju- og rek-
strargrunni þeirra og tekjustreymi ætlaðrar fjárfest-
ingar. Almennt er ekki lánað einhliða út á kvótaverð-
mæti. Ekki virðist því stafa mikil áhætta af útlánum
byggðum á útblásnu kvótaverði. Meiri hætta stafar af
því að mikil verðlækkun kvóta rýri verðmæti þeirra
eigna sem lagðar hafa verið að veði fyrir lánum til
sjávarútvegs. Útlánatöp koma þó ekki fram fyrr en
ganga þarf að veðum til lúkningar skulda, en ekki er
víst að til þess komi nema alvarlegur brestur komi í
rekstrargrundvöll sjávarútvegsins. Engin merki eru
um slíkt um þessar mundir.
Markaðsverð á kvóta, bæði varanlegum kvóta eða
aflaheimildum og skammtímakvóta eða aflamarki,
hefur hækkað mjög á undanförnum árum, sbr. með-
fylgjandi mynd. Þetta háa og hraðhækkandi mark-
aðsverð á skammtímakvóta og langtímakvóta endur-
speglar ekki eðlilegt verð á aflaheimildum. Dómur í
svokölluðu Vatneyrarmáli virðist ekki enn hafa haft
mikil áhrif sem bendir til þess að varanleiki úthlut-
aðra fiskveiðiheimilda hafi verið varlega metinn í
verðmyndun á langtímakvóta eða aflahlutdeildum. Í
ramma er fjallað um markaðsvirði sjávarútvegsfyrir-
tækja og verðmæti kvóta.
Efnahagur atvinnuvega og heimila
Efnahagur atvinnuvega
Helstu vísbendingar um efnahag og afkomu atvinnu-
veganna er að finna í nýbirtum spám fjármálafyrir-
tækja um afkomu seinasta árs. Almennt er því spáð
að afkoman hafi verið betri á árinu 1999 en árið áður.
Sérstaklega er búist við að afkoma fjármála-, tækni-,
upplýsinga-, olíu- og samgöngufyrirtækja hafi verið
góð á liðnu ári. Afkoma sjávarútvegsfyrirtækja skipt-
ist mjög í tvö horn, annars vegar eru þau fyrirtæki
sem eru í vinnslu og veiðum á bolfiski þar sem af-
koma var að jafnaði góð og hins vegar eru fyrirtæki
sem að öllu eða verulegu leyti eru í vinnslu á upp-
sjávartegundum og rækju þar sem afkoma var slök.
PENINGAMÁL 2000/1 23
Markaðsvirði þeirra 20 sjávarútvegsfyrirtækja sem eru á
hlutabréfamarkaði nam 70,3 ma.kr. í árslok 1999. Í ný-
liðnum janúar hækkaði markaðsvirðið um rúm 5% þann-
ig að í lok janúar nam það tæplega 74 ma.kr. Á miðju ári
1999 var bókfært eigið fé þessara fyrirtækja um 33,4
ma.kr. Bókfært verðmæti kvóta þeirra, og hér er átt við
kvóta sem fyrirtækin hafa orðið sér úti um með kaupum
eða samruna, var um 13,3 ma.kr. á miðju ári 1999. Bók-
færður kvóti var því að verðmæti um 40% af bókfærðu
eigin fé þessara fyrirtækja.
Hlutfallið á milli markaðsvirðis og eigin fjár, þ.e.
V/E-hlutfallið (eða Q-gildið), var því um 2,10 um síðustu
áramót en um 2,2 í lok janúar sl. Þetta hlutfall var nokkru
lægra hjá sjávarútvegsfyrirtækjunum en vegið meðaltal
sama gildis allra fyrirtækja á VÞÍ, sem var 3,9 um síðustu
áramót og 4,4 í lok janúar sl.
Verðmæti aflaheimilda eða kvóta þessara fyrirtækja
nam um 114 ma.kr. miðað við kvótaverð sl. áramót og
kvótaeign fyrirtækjanna á yfirstandandi fiskveiðiári. Það
má því vera ljóst þegar litið er til markaðsvirðis sjávar-
útvegsfyrirtækjanna, samanburðar á V/E-hlutfalli fyrir-
tækja á hlutabréfamarkaði og kvótaeignar þessara sjávar-
útvegsfyrirtækja, að kvótaeignin er aðeins að litlum hluta
metin inn í markaðsvirði fyrirtækjanna. Ógerlegt er að
segja til um með nokkurri vissu í hvaða mæli kvótinn er
metinn inn í markaðsvirði en benda má á að lægst er V/E-
hlutfallið hjá þeim sjávarútvegsfyrirtækjum sem engan
kvóta eiga, eða um 1, en hæst fer V/E-hlutfallið í 6,5 hjá
einu fyrirtæki af þeim 20 sem skráð eru á hlutabréfa-
markaði.
Greinilegt er að markaðurinn hefur metið verðmæti
sjávarútvegsfyrirtækja mjög varlega m.v. verðmæti
kvótaeignar þessara fyrirtækja. Að hámarki hefur um
þriðjungur af kvótaverðmæti sjávarútvegsfyrirtækjanna
verið metinn inn í markaðsverðið en sennilega er þetta
hlutfall mun lægra. Kvótaeign hefur því ekki haft afger-
andi áhrif á verðlagningu þeirra sjávarútvegsfyrirtækja
sem eru á hlutabréfamarkaði.
Markaðsvirði, verðmæti kvóta og V/E-hlutfall sjávarútvegsfyrirtækja á hlutabréfamarkaði
Aflahlutdeild og aflamark þorsks
Staðvirt verð
1992 93 94 95 96 97 98 99
0
200
400
600
800
1000
Kr./kg.
30
50
70
90
110
130
Kr./kg.
Aflahlutdeild þorskur (vinstri ás)
Aflamark þorskur (hægri ás)
Mynd 4
2000