Skírnir - 01.01.1971, Blaðsíða 140

138
PETER HALLBERG
SKÍRNIR
innar, en leysi vandræði sín með því að stunda orðheingilshátt og deila um
titlíngaskít sem ekki kemur málinu við; en verði skelfíngu lostnir og setji
hljóða hvenær sem komið er að kjarna máls. [-] Þó er enn ein röksemd
sem íslendíngar eru fúsir að hlíta þegar alt um þrýtur, en það er fyndni; má
vera aulafyndni. Við hlægilega lygisögu mýkist þjóðfélagið og fer að ljóma
upp; jarðvegur sálarinnar verður jákvæður. Þannig voru sóknarmenn í mos-
fellskalli óðfúsir að samþykkja með orði og eiðstaf annan daginn það mál
sem þeim var fjærst skapi, af því sá vinur þeirra sem þeir mátu ofar guði, séra
Jóhann, bað þá þess. Daginn eftir kemur Olafur á Hrísbrú beint úr fornsög-
unum og snýr sveitinni til fylgis við sig með röksemdafærslu sem ekki var
síður rammíslensk og ekta. (66-68)
„Því hefur verið haldið fram“ - auðvitað er þaS Laxness, „blek-
beri“ kronikunnar, sem heldur því fram. Og þrátt fyrir skoplegar
ýkjur hefur þessi málsgrein mikiS aS segja um núverandi afstöSu
hans sjálfs, sögumanns og túlkanda mannlegs lífs. Mosdælingar,
einsog þeim hér er lýst, virSast óháSir eSa andvígir öllum skoSana-
kerfum - aS minnsta kosti forSast þeir aS láta í Ijós ótvírætt álit
sitt á málunum, og fara í staSinn undan í hálfkæringi meS gaman-
yrSum og öfugmælum. En einmitt slík neikvæS afstaSa gagnvart
sérhverri „ideólógíu“ í víStækastri merkingu þess orSs hefur nú um
langt skeiS einkennt skrif Halldórs. Stundum hefur hún birzt sem
bein og opinská játning, stundum hefur hún veriS einskonar undir-
alda frásagnarinnar. Sú afstaSa lýsir sér einnig í Innansveitarkron-
iku, í stóru sem smáu. Fáein dæmi, þar sem kronikuritarinn bregS-
ur sér óvænt út fyrir aSalsviS sögunnar, gefa lesandanum ef til vill
einhverj a hugmynd um hvaS átt er viS.
í einni af þeim skyndimyndum úr sögu íslands sem skáldiS dreg-
ur upp, er minnzt á „lok miSalda þegar búiS var aS naga landiS
oní rót og spilla því meS öllum tiltækum hernaSaraSgerSum einsog
nú er gert í Víetnam“ (16). Þessi samanburSur kemur sennilega
mörgum dálítiS einkennilega fyrir sjónir — hvaSa augum sem þeir
annars líta VíetnamstríSiS. Rányrkja íslenzkra miSaldabænda í
þeirra eigin landi, af kunnáttuleysi eSa af beinni neyS, er vissulega
annaS en tortíming gróSurs og jarSar í fátæku Asíulandi, fram-
kvæmd af mesta stórveldi heimsins meS nútíma vísindalegri og
hernaSarlegri tækni. Laxness lokar hér vísvitandi augum fyrir
þeirri hliS málsins og heldur sig viS yfirborS hlutanna.