Skólavarðan - 01.09.2007, Blaðsíða 14

14
NÁMSMAT Í FRAMHALDSSKÓLUM
SKÓLAVARÐAN 6.TBL. 7. ÁRG. 2007
Samtök áhugafólks um skólaþróun
stóðu fyrir fjölmennri ráðstefnu í
Flensborgarskóla í Hafnarfirði 14.
september sl. Á meðal fyrirlesara var
Ingólfur Gíslason stærðfræðikennari í
Verzlunarskóla Íslands sem hélt erindið
Hvernig prófar kennari sem vill ekki
prófa?
„Kennarar eru í klípu,“ sagði Ingólfur meðal
annars og tók dæmi af eigin aðstöðu: „Ég
er þvingaður af menntamálayfirvöldum
til að nota aðferðir sem ég trúi ekki á og
tel að vinni gegn mínum markmiðum.“
Ingólfur er víðlesinn og hefur kynnt sér
fjölmargar rannsóknir um gildi prófa,
þ.á.m. rannsóknir Butler og Nisan, Harter,
Kage og fleiri sem unnar hafa verið á
undanförnum þremur áratugum. Ingólfur
sagði þær leiða í ljós að nemendur víða
um heim sýna minni áhuga á að læra ef
þeir fá einkunnir. Einkunnagjöf leiðir til að
þeir vilja síður glíma við krefjandi verkefni
og hún rýrir hugsun nemenda, ef þeir
vita fyrirfram að þeir muni fá einkunnir
þá standa þeir sig verr þar sem krafist er
skapandi hugsunar.
„Próf eru skemmandi og gera ekkert
gagn,“ sagði Ingólfur. „Alfie Kohn (www.
alfiekohn.org, innskot keg) og margir fleiri
eru sammála mér um þetta.“ Ingólfur
taldi þessu næst upp nokkur atriði sem
einkenna einkunnir að mati hans og
ýmissa annarra: Þær eru ekki marktækar,
áreiðanlegar eða hlutlægar. Þær hafa stýr-
andi áhrif á námsefni, fyrir valinu verður
auðprófanlegt kennsluefni en öðru er ýtt
til hliðar. Þær sóa tíma og orku nemenda
og kennara og leiða til svindls. Þær hafa
slæm áhrif á tengsl nemenda innbyrðis og
á sjálfsmynd allra nemenda,líka þeirra sem
fá háar einkunnir. Þeir verða gjarnan háðir
þeim, ofurviðkvæmir og brotna niður ef
það bregst að einkunnin sé há. Loks vinna
einkunnir gegn því að nemandi þrói með
sér námsvitund, beri ábyrgð á eigin námi.
Ingólfur spurði samkennara sína hvers
vegna þeir notuðu próf. Hann fékk
m.a. þessi svör: Til þess að fá tíma hjá
nemendum, ef einn prófar ekki þá lærir
nemandinn ekkert hjá honum - bara
hinum sem prófa. Til að nemandinn sjái
stöðu sína og kennarinn hvernig honum
gangi að kenna. Til að æfa nemandann í
að taka próf. Af því að sú krafa er gerð
að próf séu lögð fyrir. Svo var að heyra á
Ingólfi að honum fyndist gagnleysi prófa
ef til vill ekki þurfa frekar vitnanna við.
„Hvað segir einkunn okkur?“ spurði hann.
„Er það fólkið sem fær hæstu einkunn
sem á framtíðina fyrir sér? Er það markmið
okkar að flokka fólk í hæfa og óhæfa?
Ágreiningur okkar um próf er ekkert
smáatriði. Þetta er djúpstæður ágreiningur
um nám og hvað er þess virði að læra. En
það er erfitt að ræða þessi mál vegna þess
að fólk er svo fast í núverandi kerfi.“ Að
sögn Ingólfs á nám að veita nemendum
verðuga reynslu, krefjandi verkefni. Þeir
verða auðvitað að vita hvar þeir standa en
það þarf enga einkunn til þess, einungis
kennara sem fylgist með og lætur vita
þegar á þarf að halda. „Áhrifaríkasta leiðin
til að búa nemendur undir venjuleg próf er
að kenna mjög illa,“ sagði Ingólfur. „Hver
mínúta sem varið er í slíkt er mínúta sem
glatast enda er þá ekki stutt við skapandi
og greinandi hugsun.“
Ingólfur hefur gert tilraunir með annars
konar námsmat og meðal annars lét hann
nemendur í tveimur námshópum vinna
verkefni sem ekki voru gefnar einkunnir
fyrir heldur umsögn og nemendum
gefinn kostur á að bæta verkefnin eftir
leiðsögnina. Nemendur voru að sögn
Ingólfs reiðubúnir til að beita sér í meira
krefjandi verkefnum en ella með þessu
vinnulagi og þeir sjálfir og kennari höfðu
góða vitneskju um hvar þeir stóðu. Tilraunin
heppnaðist betur í þeim námshópi sem var
í meira krefjandi áfanga. Þær breytingar
hafa verið gerðar á námsmatsreglum í
Verzló nýverið að 20% námsmats skal
vera samræmt á milli bekkja í hverjum
áfanga fyrir sig. Þetta gerir það að verkum
að tilraunir á borð við þá sem hér var lýst
eru fyrir bí. „Mér finnst þetta líka snúast
um gildi sem við höfum gleymt í daglegu
lífi,“ sagði Ingólfur. „Hvernig fólk viiljum
við útskrifa? Sjálfstætt, skapandi, gott og
hamingjusamt ... eða er það ekkert á okkar
sviði? Hvað geri ég sem kennari í þessari
aðstöðu?“ Klípa Ingólfs er ekki leyst en
hann reynir að tryggja námsmat sem hann
er sáttari við með ýmsum hætti svo sem
að ljósrita lausnir nemenda, geyma þær af
því hann getur frekar nýtt þær en staka
tölu sem hann hefur skráð, og skila þeim
svo aftur í áfangalok með leiðbeiningum.
Ingólfur nefndi líka tilraunir sínar til að
semja gagnlegar prófspurningar og tók
nokkur dæmi, svo sem: „Leystu dæmið og
fjallaðu svo um það: hverju má breyta og
hvernig, þannig að þú getir engu að síður
leyst það“ og: „Nefndu það sem vakti
mestan áhuga hjá þér í stærðfræðinni í
vikunni/vetur.“
Aðrir fyrirlesarar stóðu líka undir
væntingum á þessari stórgóðu ráðstefnu.
Þeir voru Jón Torfi Jónasson, prófessor
í Háskóla Íslands, með erindið Er tími
formlegs námsmats liðinn?, Rósa Maggý
Grétarsdóttir, kennari við Menntaskólann
við Hamrahlíð, sem gerði grein fyrir
rannsóknum sínum á námsmatsaðferðum
í framhaldsskólum í erindinu Hverjum
þjónar námsmat? og Einar Steingrímsson,
prófessor í Háskólanum í Reykjavík, með
erindið Námsmat - mæling eða kennslu-
tæki?
Nánari upplýsingar um ráðstefnuna og
erindin eru á vef Samtaka áhugafólks um
skólaþróun, www.skolathroun.is
keg
Er tími formlegs námsmats liðinn?
Framhaldsskólakennarar vildu ekki láta trufla sig á meðan þeir hlýddu á Ingólf Gíslason
talaði af mikilli rökvísi gegn prófum og einkunnagjöf.
Ágreiningur okkar um próf er ekkert smáatriði. Þetta er djúpstæður
ágreiningur um nám og hvað er þess virði að læra. En það er erfitt að
ræða þessi mál vegna þess að fólk er svo fast í núverandi kerfi.
Áleitnar spurningar á nýlegri ráðstefnu um námsmat í framhaldsskólum
Ljósmynd: keg