Skólavarðan - 01.09.2007, Blaðsíða 30

30
SMIÐSHÖGGIÐ
SKÓLAVARÐAN 6.TBL. 7. ÁRG. 2007
Jón Árni Friðjónsson og Jens Benedikt
Baldursson lýstu eftir umræðu um
fjarkennslu í Skólavörðunni í mars sl.
í grein sinni „Fjarkennsla, fjarnám eða
einingasala?“ Steinunn H. Hafstað
svaraði þeim félögum í Skólavörðunni
í maímánuði með greininni „Sleggju-
dómum um fjarnám svarað“. Jón Árni og
Jens Benedikt hafa engan veginn tæmt
viðfangsefnið, þeir segja nauðsynlegt
að rjúfa skarð í þá friðhelgi sem virðist
hvíla yfir fjarkennslu og eru höfundar
þess sem ritað er hér að neðan.
Sum orð eru lausnarorð; sum hugtök eru
friðhelg. Sumar nýjungar verða vinsælli
og virðingarverðari en aðrar, það myndast
óskráð samkomulag meðal þeirra sem um
þær sýsla að það sé rangt að gagnrýna
þær. Hinir taka þá gjarnan þann kost að
þegja til að verða ekki grunaðir um algera
forpokun. Þannig finnst trúlega ýmsum að
það sé ekki í anda pólitískrar rétthugsunar
að birta á prenti efasemdir sínar um að
vinsæla lausn á borð við fjarkennslu. Það
getur verið áhættusamt að tala ógætilega
um heilagar kýr, sérstaklega ef þær eru
nytháar!
Þetta vissum við allt, þess vegna
áttum við hálft í hvoru von á harkalegum
viðbrögðum frá forgöngumönnum fjar-
kennslu í íslenskum framhaldsskólum
þegar við birtum nokkur gagnrýnisorð um
hana í vorblaði Skólavörðunnar. Nokkrir
kennarar og stjórnendur hafa tekið óopin-
berlega undir með okkur en fyrir utan eitt
föðurlega ávítandi tölvubréf frá gömlum
félaga, sem nú er kominn á hærra þrep í
skólasamfélaginu, höfum við ekki fengið
önnur andmæli en þau sem forstöðu-
maður fjarkennslu í Ármúlaskóla, Steinunn
Hafstað, sendi okkur í Skólavörðunni. Í
tilefni þeirra skrifa viljum við taka fram
eftirfarandi:
Af grein Steinunnar virðist mega
ráða að fjarkennslan hafi verið fundin
upp í Fjölbrautaskólanum við Ármúla og
skeytum okkar sé beint þangað. Fleiri
skólar gætu vafalaust gert tilkall til að
eiga eitthvað í þessum heiðri og þó það
sé raunar algert aukaatriði skal tekið fram
að orðum okkar var ekki beint sérstaklega
að Ármúlaskóla.
Í öðru lagi lætur Steinunn að því liggja
að við höfum ekkert vit á þessu málefni og
hefðum náttúrulega átt að fara í heimsókn
í Ármúlann til að fá að vita hvernig þetta
allt virkar.
Við þessu eru eftirfarandi svör:
Við höfum báðir nokkra persónulega
reynslu af fjarkennslu og af afgreiðslu
nemenda sem stundað hafa slíkt nám.
Auk þess má geta að við erum í rauninni
alveg sæmilega netfróðir og höfum, eins
og aðrir, aðgang að því sem skólarnir birta
á vefjum sínum. Öll dæmi okkar í greininni
eru raunveruleg, byggð á viðtölum við
nemendur eða aðstandendur þeirra svo
og á upplýsingum frá öðrum skólum.
Í þriðja lagi staðfestir Steinunn að
fyrirkomulag fjarkennslu í íþróttum við
Ármúlaskólann sé jafnarfavitlaust og við
héldum fram! Til hvers ættu íslenskir fram-
haldsskólar yfirleitt að hafa menntaða
íþróttakennara á sínum snærum ef þeir
geta notast við stimpil afgreiðslumanns
í líkamsræktarstöð? Þeir ættu allavega
að hætta að heimta íþróttahús! Fer
annars ekki að styttast í að það að hafa
bókasafnskort veiti fólki einingar í
íslensku?
Látum útrætt um Ármúlaskólann.
Meginerindi okkar var að benda á að
skólasamfélagið þarf að koma sér saman
um skynsamlegar leikreglur þegar um er að
ræða svo ört vaxandi þátt í námsframboði
skólanna. Ef ekkert verður gert á því sviði
mun ekki líða á löngu þar til krafan um
samræmd próf í framhaldsskólum verður
sett fram aftur og af meiri þunga og með
gildari rökum en áður.
Við erum sannfærðir um að fjar-
kennsla geti verið mikilvæg viðbót við
hina íslensku framhaldsskólaflóru, það sé
hins vegar fráleitt að ljá umræðuefninu
slíka friðhelgi að ekki sé hægt að ræða
hvað beri að varast á því sviði. Menn verða
líka að gera sér grein fyrir því að sumt
verður hreinlega ekki kennt í fjarnámi,
t.d. hljóðfæraleikur eða listdans, munnleg
tjáskipti á erlendu tungumáli eða íþróttir.
Grunnáfangi í námshagfræði
Kannski má segja að helsti vandinn sé
fólginn í þeirri áráttu samtímans að vilja
hlutgera menntun í formi „áþreifanlegra“
fyrirbæra á borð við einingar og versla
með þær eins og hverja aðra vörutegund.
Við erum ekki sannfærðir um ágæti
þeirrar aðferðafræði. Í allri þeirri
hagfræði sem snýst um vörur, framleiðslu
þeirra og sölu skiptir jafnan höfuðmáli
að hafa framleiðslukostnað sem lægstan.
Hagfræði kaupandans hlýtur hins vegar
alltaf að snúast um að fá sem mest fyrir
sem minnst. Af þessum sökum er þeim
vandi á höndum sem vilja „selja“ einingar
á heiðarlegan hátt.
Menntamálaráðuneytið á verulegan
hlut að þessu máli því það greiðir sömu
upphæð fyrir fjarkennsluáfanga og fyrir
áfanga sem kenndir eru í dagskóla með
miklu meiri tilkostnaði. Auk þess hefur
það lagt að framhaldsskólunum að
viðurkenna allt nám úr öðrum skólum,
m.a. fjarkennsluáfanga. Óhjákvæmilega
leiðir þetta til þess að menn reyna að haga
kennslunni á sem „hagkvæmastan“ hátt.
Fjarkennsla kostar skólastofnanir - og þar
með eigendur þeirra - miklu minna en
kennsla þar sem nemendur mæta í tíma í
dýrt húsnæði. Kröfur um hópastærðir gera
það að verkum að minni skólar þurfa í
vaxandi mæli að vísa nemendum í fjarnám;
er ekki eðlilegt að skólasamfélagið ræði
þá þróun?
Hvað verður annars um þann félagslega
þátt í uppeldi unglinga sem hlýtur að
láta undan þegar fjarnám tekur yfir?
Væntanlega ætlar enginn að halda því
fram að það hafi ekki menntunarlegt
gildi að þurfa að skila sér á tiltekinn stað
á tilteknum tíma og taka þátt í starfi með
öðru fólki?
Á því leikur lítill vafi að áfangakerfið
var nauðsynlegt til að hægt væri að byggja
upp nýtt framhaldsskólakerfi á Íslandi
og einingakerfið sjálft var órjúfanlega
tengt því. En efnishyggja samtímans
leitast sem fyrr sagði við að gera alla
hluti að verslunarvöru, líka þá táknmynd
menntunar sem menn nefndu einingu; ef
menntunin hefði ekki auðskilið talnagildi
og jafnframt e.k. skiptigildi á vinnu- og
skólamarkaði þá væri hún líklega ekki
til! Þess vegna er framhaldsskólanám nú í
huga margra orðið að e.k. innkaupaferð;
menn safna einingum í poka og geta
farið með þær „á kassann“ þegar þær eru
orðnar 140, sumir fara í margar búðir og
gefa sér góðan tíma og nú virðist jafnvel
vera hægt að skreppa á útsölur.
Því sýnist rétt að minna á að það er í
rauninni eldri hefð fyrir því að hugsa
sér menntun sem þroskaferli fremur en
innkaupaferð. Höfundar einingakerfisins
vissu það og þess vegna settu þeir t.d.
undanfarareglur, sem sé fyrirmæli um það
í hvaða röð námseiningum skyldi lokið. Þeir
settu líka saman reglur um hámarksfjölda
þeirra eininga sem nemandur gætu lokið
á önn og hversu frjálslegt val þeirra gæti
orðið, með það í huga að nemendur ættu
ekki að geta sneitt hjá öllum „erfiðum“
áföngum. Nú geta slíkar reglur auðvitað
aldrei orðið algildar eða eilífar en svo
virðist sem þær séu í reynd orðnar nokkuð
marklausar núorðið, án þess að nokkur
skipuleg umræða hafi átt sér stað um
málið.
En það eru margar hliðar á þessu máli
og hér eru kannski fleiri sóknarfæri. Á
sviði verslunar og þjónustu gilda almennt
ákveðin lög, t.d. samkeppnislög og reglur
sem eiga að tryggja kaupendur / neytendur
fyrir vörusvikum. Ef framhaldsskólakerfið
breytist í opinn einingamarkað geta
vafalaust myndast ýmis tækifæri fyrir
nýjan eftirlitsiðnað.
Jón Árni Friðjónsson og Jens Benedikt
Baldursson
Höfundar eru starfsmenn við Fjölbrautaskóla
Vesturlands. Jens Benedikt er áfangastjóri og
Jón Árni er kennari.
Fjarkennslumarkaðurinn Jón Árni Friðjónsson og Jens Benedikt Baldursson.