Orð og tunga - 01.06.2006, Blaðsíða 32

30
Orð og tunga
Málfræðiupplýsingar af öðrum toga eru yfirleitt ekki settar fram
með kerfisbundnum hætti í íslenskum orðabókum, þótt dálitlar upp-
lýsingar um setningargerð sé einnig að finna í íslenskri orðabók. Ekki
er samt gerð tilraun til að sýna fallstjórn sagna og setja rökliði þeirra
fram á kerfisbundinn hátt fyrr en í 3. útgáfu.3
Minna fer fyrir annars konar málfræðilegum upplýsingum í ís-
lenskum orðabókum. Hljóðkerfisfræði er afskipt grein í íslenskri orða-
bókargerð og kerfisbundnar upplýsingar um framburð er yfirleitt ekki
að finna, nema í Blöndalsorðabók þar sem hljóðritun fylgir uppfletti-
orðum. Ekki er gerð grein fyrir orðmyndun á skipulagðan hátt nema
í íslenskri orðsifjabók (Ásgeir Blöndal Magnússon 1989), þótt stöku
aðskeyti séu uppflettiorð í íslenskri orðabók. Loks eru merkingarlegir
þættir ekki settir fram á skipulagðan hátt þó að merkingarskýringar
séu uppistaðan í verkum á borð við íslenska orðabók; reyndar er þessi
þáttur stundum svo allsráðandi að svo virðist sem gert sé ráð fyrir
að notandinn viti bókstaflega allt um orðið sem hann leitar að, nema
hvað það merkir. Oft er engar aðrar upplýsingar um uppflettiorðið að
finna en merkingarskýringuna eina og notandinn er stundum engu
nær um það hvernig orðið er notað.
Notendahópur íslenskra orðabóka er lítill og þess vegna þarf al-
menn íslensk móðurmálsorðabók að gegna mörgum hlutverkum í
einu. í hana leita allir, bæði skólafólk, innlent og erlent, almenning-
ur og fræðimenn. Hún þarf því helst að vera nothæf bæði til skilnings
og skrifta, þ.e. sem aktíf og passíf orðabók í senn. Lágmarkskröfur til
almennrar íslenskrar orðabókar eru því talsvert miklar:
Til að orðabók komi að fullum notum þarf hún að inni-
halda nægilegar upplýsingar til að notandanum sé kleift
að nota flettiorðin á réttan hátt. Því verður að spyrja: Hvaða
þættir þurfa að koma fram í orðabókarflettu; og hvernig á
að setja þá fram?
(Eiríkur Rögnvaldsson 1998:25)
Grein Eiríks sem þarna er vitnað til er byggð á erindi sem flutt var
á málþingi um almenna íslenska orðabók sem haldið var í tilefni af
því að endurskoðun á íslenskri orðabók vegna 3. útgáfu var á mótun-
arstigi. í greininni setur Eiríkur fram hugmyndir um það hvemig bæta
3Með röklið er hér átt við skyldubundna nafnliði sem fylgja sögn, t.d. í stöðu frum-
lags, andlags eða í forsetningarlið.