Bókasafnið - 01.06.2016, Blaðsíða 54

54 Bókasafnið 40. árg – 2016
og sjálfsnámi. Þrátt fyrir þetta séu háskólar að mestu leyti
byggðir upp út frá formlegum kennsluháttum. Þau gagn-
rýna fyrirlestrarformið og telja að leggja þurfi meiri áherslu
á þátttöku nemenda, samvinnu og samræður og að mikil
samvinna kalli á opin og sveigjanleg rými. Jafnframt kom
fram í máli þeirra að háskólabókasöfnin væru mikilvæg fyrir
óformlegt nám, því þar væri hægt að koma saman, ræða
málin og vinna með safnkostinn í aðlaðandi umhverfi.
Marie Leijon frá háskólanum í Malmö fjallaði um
kennsluaðferðir og hönnun kennslustofa. Marie er dósent
i kennslufræði og sérsvið hennar er nám, samskipti og
miðlun. Hún er jafnframt þróunarstjóri náms í kennslu-
miðstöð (Center for Academic Teaching) Malmöháskóla. Í
rannsóknum sínum hefur Marie fengist við háskólasvæðið
sem stað til læra á og hún hefur skrifað greinar um tengsl
rýmis, samskipta og náms. Fram kom í máli hennar að rými
og staður væru samtengd fyrirbæri sem ekki yrðu sundur-
skilin og að samskipti auki gagnkvæman skilning. Með
rannsóknum á kennslu og áhrif rýmis á nám hefur hún
komist að þeirri niðurstöðu að til að ná árangri í kennslu-
stund þurfi virk samskipti milli nemenda og kennara. Með
það að leiðarljósi talaði hún um hvað betur mætti fara í
skipulagi og uppröðun í kennslustofum. Hin hefðbundna
uppröðun með „ljótum“ borðum í beinum röðum, sem
miðar að því að horfa og hlusta á kennarann, hvetur nem-
endur ekki beinlínis til þátttöku. Hún mælti með að skipu-
leggja kennslustofurnar upp á nýtt, breyta til, færa húsgögn
og að skoða jafnvel hvernig húsgögnum er raðað upp þegar
verið er að kenna leikskólabörnum. Hún fjallaði einnig um
tækninýjungar í kennslu og hvernig fjarkennslutæknin getur
haft áhrif á þátttöku nemenda. Færri mæti í fyrirlestra sem
eru sendir út á netinu og það dragi úr nauðsynlegum sam-
ræðum.
Dina Andersen frá SDU (Syddansk Universitet) fjallaði
um endurskipulagningu námsumhverfis með nemandann
í fyrirrúmi. Dina er verkefnastjóri í stefnumótunarverkefni
við skólann, sem nefnist Student in focus (de studerende
i centrum) og miðar að því að undirbúa háskólann fyrir
breyttar kröfur til námsumhverfis. Hún hefur einnig unnið
að mörgum verkefnum um nám og líf stúdenta, kennsluþró-
un og fagkunnáttu starfsfólks. Í fyrirlestrinum rakti hún
þessa stefnumótunarvinnu sem felur í sér alhliða nálgun á
nám, stúdentalíf, þjónustu og stjórnsýslu. Markmiðið er að
skapa gott námsumhverfi þar sem stúdentar geta verið virkir
þátttakendur og fá það á tilfinninguna að þeir hafi áhrif.
Áherslan er á hvetjandi námsumhverfi, vellíðan, samstarf við
nemendur og mikilvægi þess að skapa aðlaðandi vistarverur
þegar verið er að hanna háskólabyggingar. Mörkin milli
náms og einkalífs hafa dofnað og einnig mörk heimilis og
skóla. Nemendur læra þegar þeim hentar og þar sem þeim
hentar. Dina mælti einnig með endurskoðun á uppröðun
í kennslustofum og leita mætti fyrirmynda í leikskólum
og yngri bekkjum grunnskóla eins og fram kom hjá Marie
Leijon. Að lokum sagði hún mikilvægt að gera sér grein
fyrir að svona endurskipulagning væri kostnaðarsöm og
kallaði á víðtækt samstarf. Verkefnið byggði á hugmyndum
úr ýmsum áttum innan háskólans og nefndi hún sérstaklega
hugmyndaauðgi starfsmanna háskólabókasafnsins. Því
miður varð ekki úr því að talsmenn bókasafnsins kæmu og
kynntu endurskipulagningu þess eins og ætlunin var í upp-
hafi, en það hefði verið sérstaklega áhugavert fyrir okkur.
Hlusta má á aðalfyrirlestrana á vef ráðstefnunnar http://
nuas15.au.dk/
Vinnustofur
Á ráðstefnunni var fjöldi áhugaverðra vinnustofa. Greinar-
höfundar sóttu tvær þeirra sem fjölluðu um háskóla-
bókasöfn. Sú fyrri var byggð upp með samtali tveggja
háskólabókavarða, Lars Burman háskólabókavarðar og
fyrrum prófessors í bókmenntum, frá háskólabókasafninu
í Uppsölum og Margareta Hemmed háskólabókavarðar
Gautaborgarháskóla. Samræðurnar snerust um stöðu há-
skólabókasafna í breyttu samfélagi í nútíð og framtíð.
Fram kom að með auknum aðgangi að rafrænu efni hefur
dregið úr að nemendur og kennarar sæki heimildir inn
á bókasöfnin. Það þýði þó ekki að mikilvægi þeirra hafi
dvínað, því með auknu rafrænu efni á vefnum hafi háskóla-
bókasöfnin í raun stækkað. Þau hafa vaxið út fyrir veggi
hinna hefðbundnu bókasafnsbygginga og mikilvægi þeirra
sem lærdómsseturs, samverustaðar og eftirsótts vinnusvæðis
orðið enn meira. Einkum talaði Lars um að ekki mætti
gleyma hefðinni og virðingu fyrir hinu gamla og varaði
við oftrú á tækninýjungum. Máli sínu til stuðnings benti
hann á hvað tæknivandamál væru algeng. Þessi virðing fyrir
fortíðinni er skiljanleg þeim sem heimsótt hafa háskóla-
bókasafnið í Uppsölum. Safnið á sér langa sögu allt aftur til
1620 þegar það var stofnað af Gustav II Adolf Svíakonungi
og hefur að geyma heilu veggina þakta gömlum gersemum.
Lars lýsti því einnig með skemmtilegum hætti hvernig
hann náði að komast inn í fræðasamfélagið á námsárum
sínum. Það gerði hann einkum á bókasafninu með því að
rabba við samnemendur, prófessora og þá sem höfðu látið af
störfum en heimsóttu reglulega safnið til að hitta félaga og
fræðimenn. Kaffistofa bóksafnsins og reykherbergi voru þeir
staðir þar sem hann lærði hvað mest.
Þau Margareta og Lars lögðu áherslu á þekkingarsam-
félagið og mikilvægi háskólabókasafna fyrir námið utan
kennslustofunnar. Nemendur þurfa staði þar sem þeir hitta
fræðimenn og stunda sjálfsnám í samfélagi hver við annan,
þegar þeim hentar. Þau voru sammála um að nútíma há-
skólabókasöfn ættu að bjóða upp á fjölbreytta aðstöðu og
sveigjanleg rými og rækta betur tengslin við hið akadem-
íska háskólasamfélag. Að lokum töldu þau að þjónusta í
kringum útgáfu fræðiefnis í opnum aðgangi verði í náinni
framtíð umfangsmikið hlutverk háskólabókasafna.
Ulla Nygrén stjórnandi háskólabókasafns í Turku flutti
mjög áhugaverðan fyrirlestur um sameiningu og gagngera
endurhönnun bókasafna Turkuháskóla og viðskiptahá-
skólans í Turku. Skólarnir voru sameinaðir árið 2010 í
kjölfar breytinga á lögum um háskóla þar sem meðal annars
var stefnt að því að fækka háskólum. Þótt liðin séu nokkur
ár frá sameiningunni er enn unnið að endurbótum, frekari
þróun og stefnumótun.