Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.1994, Blaðsíða 42

Tímarit hjúkrunarfræðinga 1. tbl. 70. drg. 1994
Bókagagnrýni
Siðfrœði lífs og dauða: Erfiðar
ákvarðanir í heilbrigðisþjónustu
(325 bls.)
Höfundur: Vilhjálmur Arnason
Utgefandi: Siðfræðistofnun Háskóla
íslands 1993
Fyrir síðustu jól kom út á vegum
Siðfræðistofnunar bókin Siðfræði lífs
og dauða eftir Vilhjálm Arnason
heimspeking. í inngangi bókarinnar
segir Vilhjálmur að hún fjalli að stór-
um hluta um hinn hversdagslega
veruleika heilbrigðisþjónustunnar, sem
felst ekki hve síst í samskiptum sjúkl-
inga og heilbrigðisstarfsfólks. Eins og
hann bendir á byggja samskiptin á
ákveðinni siðferðilegri afstöðu til
manneskjunnar. Grunnhugmynd bók-
arinnar er sú að öll samskipti beri að
byggja á og láta einkennast af virð-
ingu fyrir manneskjunni. Vilhjálmur
42 leitast við að þróa hugmyndir og að-
ferðir, sérstaklega við samskipti, sem
geta hjálpað þeim sem starfa innan
heilbrigðisþjónustunnar að varðveita
og efla þessa siðferðislegu hugsun. í
því sambandi leggur hann megin-
áherslu á samræður sem leið til að
efla samkennd og gagnkvæma virð-
ingu. A hann þar við hvort tveggja,
samræður sjúklinga og heilbrigðis-
starfsfólks og samræður meðal heil-
brigðisstarfsfólks. Samræðan er í senn
aðferð til að rökræða erfiðar ákvarð-
anir og samveruháttur sem er for-
senda góðs lífs (bls. 12).
í fyrsta kafla bókarinnar gerir Vil-
hjálmur grein fyrir þeim fræðilega
grunni sem hann byggir á í umfjöll-
un sinni um siðfræði heilbrigðisþjón-
ustunnar. f öðrum kaflanum fjallar
hann um samskipti sjúklinga og heil-
brigðisstarfsfólks í ljósi þeirrar sið-
fræðilegu afstöðu sem mismunandi
samskiptaform byggjast á. Þar fjallar
hann m.a. um takmarkanir þess að
byggja um of á faglegu forræði annars
vegar eða sjálfræði sjúklings hins veg-
ar, en þróar þess í stað hugmyndir
um samráð. Samráð felur í sér að
ábyrgð beggja aðila er virkjuð til að
leysa viðfangsefnin sem snerta skjól-
stæðing. í þriðja kaflanum fjallar
hann um samráð við sjúklinga þegar
tekin er ákvörðun um læknismeðferð
annars vegar og hins vegar þegar farið
er fram á þátttöku þeirra í rannsókn-
um. í fjórða og fimmta kaflanum
snýr Vilhjálmur sér að þeim álitamál-
um sem vakna í tengslum við upphaf
og lok lífs. Þetta eru málefni sem
verða áleitnari í kjölfar hinnar gífur-
legu tæknivæðingar sem átt hefur sér
stað innan heilbrigðisþjónustunnar.
Því er afar mikilvægt að um þau mál
sé fjallað á siðfræðilegan hátt. í loka-
kaflanum beinir Vilhjálmur umfjöllun
sinni frá samskiptum einstaklinga til
stefnumörkunar í heilbrigðismálum.
Þar reynir hann m.a. að svara því
hvað sé góð og réttlát heilbrigðisþjón-
usta.
Að mínu mati er þessi bók Vilhjálms
einstakur fengur fyrir þá sem starfa
innan heilbrigðisþjónustunnar og
raunar alla þá sem áhuga hafa á sið-
fræði. Fræðileg umfjöllun í fyrstu
köflunum er skýr og aðgengileg fyrir
þá sem ekki hafa formlega menntun í
heimspeki. Lýsing Vilhjálms á sam-
ráði fellur mér einstaklega vel og á
raunar mjög margt sameiginlegt með
hugmyndum fræðimanna í hjúkrunar-
fræði eins og Sally Gadow og Kari
Martinsen. Það væri athyglisvert að
bera verk þessara höfunda saman. Ég
vil taka fram að auk þess að vera
fræðilega mjög áhugaverð er umfjöll-
un Vilhjálms um samskipti innan
heilbrigðisþjónustunnar líka hagnýt.
Hann kemur með fjölmargar ábend-
ingar og varpar oft nýju ljósi á mis-
munandi þætti sem hafa verður í
huga í samskiptum sem snerta sið-
ferðileg álitamál.
Framlag Vilhjálms til umræðunnar
um ákvarðanir og umönnun við upp-
haf og lok lífs er mjög mikilvægt sem
umræðugrundvöllur. Þetta eru mál
sem við þurfúm fyrst og fremst að
ræða og skoða með opnum huga. Ég
er ekki fyllilega sammála þeim sjónar-
miðum sem Vilhjálmur setur fram í
tengslum við fóstureyðingar, en tel
hana engu að síður mjög áhugaverða.
Lokakaflinn um góða heilbrigðisþjón-
ustu fannst mér í senn áhugaverður
en jafnframt vakti hann flestar spurn-
ingar. í honum gagnrýnir Vilhjálmur
hugmyndir og áherslur sem haldið
hefur verið á lofti innan hjúkrunar-
fræðinnar á undanförnum árum. Því
er þetta sá kafli sem ég tel að við
hjúkrunarfræðingar þurfum að ræða
sérlega vel. Vona ég að til þess muni
koma innan skamms.
í heildina er bókin Siðfræði lífs og
dauða upplýsandi og leiðbeinandi.
Hún er að mínu mati fræðilega mjög
vel unnin og útfærð. í henni eru sett-
ar fram hugmyndir að samskiptum
sjúklinga og heilbrigðisstarfsfólks sem
falla vel að þeirri hugmyndafræði sem
hjúkrun byggir á og hefur þróað. Ég
tel að hún eigi tvímælalaust erindi til
allra þeirra sem starfa við hjúkrun og
vona að hún geti orðið okkur hjúkr-
unarfræðingum uppspretta þeirrar
samræðu sem Vilhjálmur boðar sem
mikilvægustu leiðina til að efla sið-
ferði heilbrigðisþjónustunnar.
Kristín Bjömsdóttir, lektor, námsbraut
í hjúkrunarfrœði við Háskóla íslands
On nursing: a literary celebration
- an anthology (355 bls.)
Ritstjórar Margretta Madden Styles
og Patricia Moccia,
Utgefandi: National League for
Nursing, 1993.
Mörgum hjúkrunarfræðingum finnst
allar skilgreiningar á hjúkrun ein-
hvern veginn takmarkaðar og ófull-
nægjandi, og gefi ekki til kynna í
hverju starfið sé raunverulega fólgið.
Góð hjúkrun byggir á miklu innsæi
og þekkingu á manninum og verður
best lýst með líkingum við listgreinar.