Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1999, Blaðsíða 15

Helga Jónsdóttir, dósent og stoðhjúkrunarfræðingur, Guðrún Jónsdóttir, Edda Steingrímsdóttir, hjúkrunar-
fræðingar og Bjarney Tryggvadóttir, hjúkrunarframkvæmdastjóri. Höfundar starfa allir á Vífilsstaðaspítala.
1AppriW mviMIAAA
Hjá fólki með langt gengna langvinna lungnasjúkdóma
Útdráttur
Upprifjun á minningum er meðferð þar sem löngu gleymd
reynsla og minnisstæðir atburðir eru endurvakin. Rann-
sóknir hafa sýnt að upprifjun á minningum eflir vináttu,
eykur félagslega virkni, sjálfsálit og árvekni og dregur úr
einangrun. Færa má rök fyrir því að þetta meðferðarform
henti fólki með langt gengna langvinna lungnasjúkdóma til
að draga úr andlegri og félagslegri vanlíðan. í rannsókn
þeirri, sem hér er lýst á upprifjun minninga hjá fólki með
langt gengna langvinna lungnasjúkdóma, voru settar fram
eftirfarandi rannsóknartilgátur:
7. Einkenni þunglyndis hjá fólki með langt gengna lang-
vinna lungnasjúkdóma minnka við þátttöku í regluleg-
um fundum þar sem rifjaðar eru upp minningar.
2. Sjálfsálit fólks með langt gengna langvinna lungasjúk-
dóma eykst við þátttöku í reglulegum fundum þar sem
rifjaðar eru upp minningar.
Beitt var aðlöguðu tilraunasniði. Notuð voru mælitæki
Rosenbergs á sjálfsáliti og Becks á þunglyndi. Einnig var
leitað álits hjá þátttakendum á meðferðinni með hálfstöðl-
uðum viðtölum og lagt gæðabundið mat á hjúkrunar-
greiningar. Alls tóku tólf einstaklingar þátt í meðferðinni, 10
konur (meðalaldur 70,3 ár) og tveir karlar (meðalaldur 86,6
ár). Hópi sjúklinga á hjúkrunardeild Vífilsstaðaspítala var
veitt meðferðin ‘upprifjun minninga’ í 13 skipti í eina
klukkustund í senn. í upphafi var gefin stutt slökun, síðan
lesið upp úr æviminningum eða íslensku skáldverki og þá
hófust umræður. Umræðuefnið var fyrirfram ákveðið og
hafði skírskotun til þess sem lesið var.
Niðurstöður sýndu að hvorug ofangreindra tilgátna var
studd. Hins vegar kom eftirfarandi þemu fram í viðtöl-
unum: a) Ánægjulegt og skemmtilegt, b) að líða vel c)
opnari samskipti, aukin samkennd og viðkynning.
Sú ályktun er dregin að tilgangur rannsóknarinnar hafi að
verulegu leyti náðst. Þrátt fyrir að rannsóknartilgátur hafi ekki
verið studdar bar munnleg frásögn þátttakenda þess glögg
merki að líðan þeirra hefði batnað. Það veitti hjúkrunarfræð-
ingunum einnig mikla ánægju í starfi að veita hjúkrunar-
meðferðina, einkum að sjá og finna að þátttakendur hlökk-
uðu til þess að mæta á fundina og að tengsl við þá urðu
rneiri og nánari. Aukna vináttu á milli þátttakenda mátti
einnig greina í daglegum samskiptum þeirra á deildinni.
Inngangur
í rannsókn á áhrifum skipulagðra gönguæfinga hjá fólki
með langt gengna langvinna lungnasjúkdóma (N=5) kom
fram að það hefði haft góð áhrif á þátttakendurna, einkum
andlega og félagslega, að gera eitthvað með samsjúkl-
ingum sínum, í þessu tilviki að taka þátt í skipulögðum
gönguæfingum (Guðrún Jónsdóttir, Edda Steingrímsdóttir
og Bjarney Tryggvadóttir, 1996). Höfundar rannsóknar-
innar höfðu áhuga á að vinna áfram með sjúklingum á
hjúkrunardeild Vífilsstaðaspítala á hliðstæðum forsendum
og völdu að beita upprifjun minninga sem meðferð til að
bæta andlega og félagslega líðan sjúklinganna.
Upprifjun minninga er talin hafa mikil áhrif á gildi
lífsins, sérstaklega á efri árum, einkum til að minnka
einangrun, efla vináttu, félagslega virkni, sjálfsálit og
árvekni (Haight og Burnside, 1993). Haight og Burnside
(1993) telja meiri vináttu vera mikilvægasta árangur
þessa meðferðarforms. Andlegri og félagslegri vanlíðan
hefur verið lýst hjá fólki með langt gengna langvinna
lungnasjúkdóma (sjá Helga Jónsdóttir, 1997) og má því
draga þá ályktun að upprifjun minninga sé líkleg til að
vera árangursrík meðferð hjá öldruðum einstaklingum
með langvinna lungnasjúkdóma.
Upprifjun minninga
Upprifjun á minningum er meðferð þar sem löngu gleymd
reynsla og minnisstæðir atburðir eru endurvakin (Burnside
og Haight, 1992). Burnside og Haight (1992) sýndu fram á
að nauðsynleg einkenni upprifjunar minninga séu: 1)
samræður á milli þess sem vekur upp minningar og eins
eða fleiri einstaklinga, 2) samskipti sem fela í sér að rifja
upp eða segja frá gamalli eða minnisstæðri reynslu og 3)
umræða um atburði eða reynslu sem ekki eru ný af nálinni.
Hlutverk hjúkrunarfræðings sem stýrir hópi sem rifjar
upp minningar er margþætt og felur m.a. í sér að stuðla
að einingu hópsins, koma í veg fyrir árekstra, virkja og
styrkja hópvitund og vernda veikasta meðlim hópsins
(Haight og Burnside, 1993). Hjúkrunarfræðingurinn hvetur
ekki til endurskoðunar né endurmats á liðnum atburðum.
Gerist það er annarri meðferð, lífsskoðun (life-review),
blandað saman en lífsskoðun felur í sér að lífshlaup
einstaklingsins er nákvæmlega greint í sundur og metið og
ósætti leyst (Haight og Burnside, 1993; Merriam, 1989).
159
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 75. árg. 1999