Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2002, Blaðsíða 15

þá ein leið til að skilgreina starfssvið og inntak hjúkrunar.
Með hjúkrunarleyfi sínu eru hjúkrunarffæðingar ábyrgir gagn-
vart skjólstæðingum sínum, samstarfsfólki, stjómvöldum og
ekki síst greininni sjálfri. Hjúkrunargreiningar eru því eitt
tæki til að staðfesta ábyrgð á sviði hjúkrunar gagnvart þessum
aðilum og þá sérstaklega gagnvart skjólstæðingnum.
Erlendar rannsóknir á notkun hjúkrunargreininga
Rannsóknir á notkun hjúkrunargreininga á ýmsum tegundum
stofnana og sviðum hjúkrunar hafa verið birtar í Bandaríkjun-
um (Chambers, 1986; Gordon og Hiltunen, 1995; Killen o.fl.,
1997; MacAvoy og Moritz, 1992; Sawin og Heard, 1992;),
Svíþjóð (Ehrenberg og Ehnfors, 1999; Ehrenberg, Ehnfors og
Smedby, 2001), Bretlandi (Griffiths, 1998), Hollandi (Oud,
1995) og Ástralíu (King, Chard og Elliot, 1997). Fjórar mis-
munandi tegundir aðferða hafa verið notaðar: 1) byggt var á
mati sérfræðinga innan hjúkrunar um algengi hjúkrunargrein-
inga á ákveðnum sérsviðum (Antall, 1989; Beaulieu, 1989;
Gordon og Hilmnen, 1995; Kuhn, 1991); 2) byggt var á upp-
rifjun hjúkrunarffæðinga um hvaða hjúkrunargreiningar þeir
nomðu við skráningu (Chambers, 1986; Sawin og Heard,
1992); 3) hjúkmnarffæðingar, sem störfuðu á ákveðnu sérsviði,
vom fengnir til að raða hjúkmnargreiningu eftir ákveðnum
viðmiðum, s.s. algengi (Killen o.fl., 1997; Stein, 1987); og 4)
upplýsingar um hjúkrunargreiningar voru fengnar úr skrám
(Collard, Jones, Murphy og Fitzmaurice, 1987; Ehrenberg og
Ehnfors, 1999; Hardy, Maas og Akins, 1988; King, Chard og
Elliot, 1997; Lessow, 1987; MacAvoy og Moritz, 1992). Rökin,
sem offast eru nefiid fyrir notkun á þremur fyrsm aðferðunum,
eru að skriflegar skýrslur em ekki taldar vera nógu áreiðan-
legar eða ekki fyrir hendi (Fitzmaurice, Thatcher og Schappler,
1991). Við úrvinnslu gagna, sem til verða, er þó einungis unnt
að styðjast við það sem skráð hefur verið, sem endurspeglar þá
ekki endilega faglega ályktun hjúkrunarfræðinga eða innihald
hjúkrunarinnar í heild sinni heldur ffemur það sem skráð var.
„Þætti eins og hugsanir, tilfinningar, snertingu og umhyggju
verður alltaf erfitt að skrá á hlutlægan hátt“ (Ásta Thoroddsen,
1997, bls. 25). Einnig hættir hjúkrunarffæðingum til að skrá
ekki hversdagslega eða sjálfsagða hluti (Gordon og Hiltunen,
1995). Þannig er oftar notað formlegra mál í skriflegum
skýrslum en í tali hjúkrunarfræðinga á milli (Griffiths, 1998;
Lange, 1996). Skriflegar skýrslur em því takmarkandi þáttur
að vissu leyti en þær beina einnig sjónum okkar að því hve
mikilvægt er að hjúkrunarffæðingar gaumgæfi vel það sem
þeir skrá og staðfesti þar með ábyrgð sína.
Rannsóknir, sem gerðar hafa verið á algengi hjúkrunar-
greininga, byggjast á mismunandi aðferðaffæði og ýmist er
lýst niðurstöðum ffá ákveðnum tegundum stofhana eða frá
ákveðnu sérsviði innan hjúkmnar. Niðurstöður rannsókna,
sem gerðar hafa verið á sjúkradeildum spítala, hafa ýmist sýnt
algengi greininga fyrir afmarkaða sjúklingahópa, s.s. sjúklinga
með nýmasjúkdóma (Chambers, 1986), lungnasjúkdóma
(Dapice, Hanley og Wong, 1987), sykursýki (Beaulieu, 1989)
og krabbamein (Antall, 1989; Courtens og Abu-Saad, 1998),
MacAvoy og Moritz, 1992) eða fyrir ótilgreinda sjúklingahópa
á sjúkrahúsum (King, Chard og Elliot, 1997; Lessow, 1987).
Samanburður á milli rannsókna er því erfiður þar sem
mismunandi aðferðafræði er beitt.
Engin rannsókn um algengi hjúkrunargreininga hefur verið
gerð á íslandi ef frá eru taldar niðurstöður sem birtar hafa verið
um aldraða einstaklinga á öldmnarstofnunum (Anna B. Jens-
dóttir o.fl., 1995). Flokkunarkerfi hjúkmnargreininga er ungt og
því þótti nauðsynlegt að kanna notkun þess á Islandi og skapa
einnig möguleika til samanburðar við notkun erlendis. Þar sem
flokkunarkerfi em grundvöllur þess að unnt sé að tölvuvæða
skráningu hjúkrunar er mikilvægt að skoða ffamsetningu á
hjúkranargreiningum. Hvers konar orðalag er notað? NANDA-
hjúkrunargreiningar hafa verið notaðar við kennslu í hjúkrunar-
fræði um margra ára skeið og vinnuhópur á vegum Landlæknis-
embættisins hefur þýtt þær á íslensku og gefið út í handbókar-
formi. Hefur það skilað sér inn i hjúkmnarskrár? Með stóm
úrtaki verður unnt að skoða ákveðna sjúklingahópa og ákvarða
algengi hjúkrunargreininga meðal þeirra.
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna hvort skráðar
hefðu verið hjúkrunargreiningar fyrir sjúklinga, sem lögðust
inn á sjúkrahús, orðalag, ffamsetning og algengi, m.a. í
ákveðnum sjúklingahópum, og hvort þær væm samkvæmt
flokkunarkerfi NANDA.
Aðferðafræði
Um er að ræða lýsandi, afturvirka rannsókn. Skoðaðar vom
hjúkrunarskrár innlagðra sjúklinga á þremur mismunandi
deildum sjúkrahúss í Reykjavík. Urtakið var skilgreint sem
skráðar hjúkrunargreiningar í hjúkranarskrám sjúklinga sem
lagst höfðu inn á lyflækningadeildir eða endurhæfingar- og
taugalækningadeild á tveimur sex mánaða tímabilum (janúar
til júní) með þriggja ára millibili. Einungis vora notaðar
deildir þar sem staðlaðar hjúkranaráætlanir vom ekki til staðar
og því vom hjúkrunarskrár handlækningadeilda ekki hafðar
með í úrtakinu. Helmingur (50%) sjúkraskráa allra sjúklinga
(885 hjúkmnarskrár), sem höfðu lagst inn á tvær lyflækninga-
deildir, voru valdar með aðstoð tilviljanatöflu og allar sjúkra-
skrár (100%) þeirra sjúklinga sem lagst höfðu inn á endurhæf-
Tafla 1. Fjöldi sjúkraskráa og hjúkrunargreininga
Fjöldi % al' úrtaki
Sjúkraskrár án hjúkmnargreininga 441 40%
Sjúkraskrár með hjúkr. greiningum 662 60%
Alls 1103* 100%
Hjúkmnargreiningar samtals 2171
Hjúkmnargreiningar á sjúkling 1,97
Hjúkrunargreiningar á sjúkl. sem höfðu hjúkrunargreiningar 3,28
* í upphaflegu úrtaki voru 1216 sjúkraskrár, 113 (9,3%) þeirra fúndust ekki.
15
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 78. árg. 2002