Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2002, Blaðsíða 49

- í Reykjavík er búið að kortleggja skólana með tilliti til
hversu félagslega þungt skólahverfið er og þeir fá úthlutað
ijármagni í samræmi við það. Hefurðu orðið vör við að tillit
sé tekið til þessa varðandi skólaheilsugæsluna?
„Nei, ég hef ekki orðið vör við það og sé að við þurfúm að
kanna þetta. En uppi eru hugmyndir meðal skólahjúkrunar-
ífæðinga að láta meta skólahverfin eftir hjúkrunarþyngd.“
Nú er bankað svo við gerum hlé á samtalinu. Snáði í
kringum 9-10 ára kemur og kvartar yfir verk í öðru hnénu.
Hann segist hafa dottið beint á hnéð úti á skólalóð á fimmtu-
dag og ætlað að koma til Sigrúnar á föstudag en hún ekki
verið við. Honum væri illt og mamma hans hefði sagt sér að
láta hjúkrunarffæðinginn líta á þetta. Sigrún fer höndum um
hnéð og spyr um verki. Segir að líklega sé hann marinn og
leggur til að mamma hans fari með hann til læknis. Hún biður
hann líka að koma til sín og segja sér hvað læknirinn hafi sagt.
Fræðsla um næringu mikilvæg
Töluverð umræða hefur verið um að íslensk börn, eins og
íslendingar yfirleitt, séu að þyngjast um of eða að ungar stúlk-
ur séu að svelta sig í hel. Verður Sigrún vör við þessi vandamál?
„Já, sérstaklega ofþyngd en ekki svo mikið átröskun. Að
vísu man ég eftir tilfellum þar sem vinkonur vísuðu á aðrar
sem þær höfðu áhyggjur af. í þeim tilfellum kom í ljós að
stúlkumar fylgdu alveg sínu þyngdarlínuriti þó þær væm mjög
grannar. En við náum að fylgjast með þessu í líkamsskoðunum
þar sem við mælum hæð og þyngd og merkjum inn á línuritin.
Eg mæli hæð og þyngd hjá öllum í 2., 4., 7. og 9. bekk. í
skólanum, þar sem ég var áður, tók ég saman hjá börnunum í
4. bekk hvort þau þyngdust eðlilega eða ekki. í einum
bekknum kom t.d. í ljós að yfir helmingur barnanna hafði
þyngst óeðlilega mikið á tveimur ámm - voru annaðhvort of
þung eða það hafði orðið dálítið hátt ris á línuritinu. í
frainhaldinu fór ég með næringarfræði inn í bekkinn. Fjórði
bekkurinn er einmitt sá aldur sem börnin hætta að vera í vist
eftir skólann og fara þess í stað heim þar sem enginn er heima.
Þau era yfirleitt lítið á hreyfingu, setjast fyrir framan sjón-
varpið eða tölvuna, og fá sér þann mat sem þeim þykir bestur.“
- Fylgist þú með hvaða mat bömunum er boðið að kaupa í
skólanum?
„Já, en reyndar þyrfti ég að koma meira þar að. Þau mega
ekki kaupa sér neitt í skólanum nema drykki fyrr en þau em
komin í 7. bekk en þá geta þau keypt samlokur, langlokur og
jógúrt. Fram að því koma þau með nesti. Ég hef aðeins verið
að kíkja eftir því hvað þau koma með í nesti og í langflestum
tilfellum eru þau með gott nesti, s.s. brauðmeti, ávexti og
grænmeti, og þau borða tvisvar á skólatímanum. En ég er samt
mjög fylgjandi því að börnin fái heitan mat í hádeginu og tel
að það skipti mjög miklu máli fyrir vellíðan þeirra.“
Otæmandi og skemmtileg verkefni
Nú er bankað á ný og inn kemur 10-11 ára stelpa. Hún kvartar
yfir að sér sé enn illt í sárinu. Sigrún kannast auðheyrilega vel
við málið og útskýrir fyrir henni að hún hafi fengið það mik-
inn áverka að það muni líða nokkrar vikur til viðbótar þar til
sárið sé að fullu gróið og hún hætti að finna fyrir því. Stelp-
unni finnst auðsjánlega gott að fá nánari skýringu á ástandi
sínu og Sigrún býður henni að koma til sín hvenær sem henni
finnist hún þurfa. Aður en viðtalinu er lokið er bankað affur
og af stelpunni tekur við strákur á svipuðum aldri. Hann er
líka með sár sem Sigrún gerir að en hún mælir líka hjá honum
blóðþrýsting og spyr hvort það líði einhvern tíma yfir hann. í
Ijós kemur að slíkt er þekkt úr ætt drengsins. Þegar bömin eru
farin segir Sigrún að þetta séu krakkar sem séu í fínu lagi en
sér finnist strákurinn þó óeðlilega hvítur en blóðþrýstingurinn
hafi þó verið í lagi. Hún ætli að skrá þetta hjá sér og fylgjast
betur með honum. Hún undrast síðan að enginn af fastagest-
unum á mánudagsmorgnum hafi komið en að vonandi sé það
bara merki um að ástandið hjá þeim sé gott og að helgin hafi
ekki verið erfið. Við nánari eftirgrennslan fékkst skýringin;
börnin voru í prófum. En þau sem koma á mánudagsmorgnum
séu yfirleitt með eitthvað ótilgreint, kvarti um verki hér og
þar, en hún spyrji síðan nokkuð skipulega um ákveðin atriði,
s.s. hvernig gangi í skólanum, hvernig þeim líði, hvernig sé
heima o.fl. sem gefur börnunum færi á að tjá sig. Þá koma oft
upp vandamál eins og að hjá einum sem taldi sig verða fyrir
einelti sem við nánari eftirgrennslan reyndist vera mjög mikill
einmanaleiki. Viðkomandi átti erfitt með að eignast félaga og
var einn heima alveg fram að kvöldmat. Talað var við foreldr-
ana og nú er viðkomandi í viðtölum hjá námsráðgjafanum og
kemur líka til Sigrúnar.
Það er komið að því að kveðja Sigrúnu en hér í viðtalinu
hefur aðeins verið tæpt á nokkrum þeirra þátta sem koma á
borð skólahjúkrunarfræðinga. Starfið er í raun svo fjölbreytt
að næstum má segja að verkefnin séu ótæmandi. í því
sambandi má nefna fyrrgreint hcfti sem og starfslýsingu
skólahjúkrunarfræðings sem gefið er út af Heilsuverndarstöð-
inni. Sú starfslýsing er víða notuð, óbreytt eða staðfærð.
Sigrún sagðist vona að þó hún hafi nefnt hér ýmis atriði sem
skólahjúkmnarffæðingum finnist ábótavant þá sitji lesendur
ekki eftir með neikvæða mynd af starfinu. Hér hafi einfald-
lega verið sagt frá sumu því sem skólahjúkrunarfræðingar
vinna að svo þeirra mikilvæga starf verði enn markvissara og
betra í framtíðinni. Við þetta má svo bæta að Ásta Möller,
fyrrverandi formaður félagsins, og fleiri alþingiskonur hafa
lagt fram ffumvarp um heilsugæslu ffamhaldsskólanema og
annarra ungmenna. í viðtali við Ástu kom fram að málið sé
enn í vinnslu í heilbrigðisnefnd en hún var bjartsýn á að málið
næði fram að ganga áður en langt um liði. Afar vönduð
greinargerð fylgdi málinu þar sem fram koma mikilvægar
upplýsingar um heilbrigðismál ungmenna og var úrdráttur úr
henni birtur hér í Tímariti hjúkrunarfræðinga, 1. tbl. 2001.
Það er því ljóst að hjúkrunarfræðingar liggja ekki á liði
sínu hvað varðar heilbrigði barna og ungmenna.
Bryndís Kristjánsdóttir, bryndisk@mmedia.is
49
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 78. árg. 2002