Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2003, Blaðsíða 39

UMFJÖLLUN
Konur eru veikari er karlar
Umhverfið er sem sagt ekki eins umburðarlynt
gagnvart konum og körlum. Konur sæta því
meiri fordómum. Þetta veldur því að konur fá
meira aðhald, þ.e. gæta sína betur á að drekka:
ekki um of á almannafæri, en þær konur sem
verða sjúkdómnum að bráð eiga oftar í erfiðleik-
um með að leita sér hjálpar. Þær drekka oft lengi
í felum inni á heimilum sínum, fá síður stuðning
hjá fjölskyldu, læknum og vinnufélögum. Það
hefur verið hylmt yfir neysluna langt fram yfir
eðlileg mörk af þessum ástæðum einum.
Þetta hefur þó verið að breytast, a.m.k. hérlendis.
Skilningur hefur aukist á þörf kvenna að leita að-
stoðar með því að fara í áfengismeðferð. Konum,
sem leita meðferðar í fyrsta sinn, hefur að sama
skapi fjölgað nokkuð hlutfallslega síðustu árin.
Þessa gætir í dag mest í hópi yngstu kvennanna
og voru stúlkur 43% nýrra sjúklinga, 19 ára og
yngri, á Vogi á síðasta ári.
Abyrgð á börnum og uppeldi þeirra er mun oftar
á herðum kvenna sem koma til áfengismeðferð-
ar heldur en karla. Ættingjarnir virðast fremur
taka á sig ábyrgðina á börnunum þegar karlar
eiga í hlut. Áhyggjur af velferð fjölskyldunnar
trufla því oftar konur en karla í áfengismeðferð.
Á sama tíma eru konurnar dæmdar harðar ef þær
standa sig ekki á þessu sviði og afskipti barna-
verndaryfirvalda tengjast miklu oftar konum en
körlum.
Algengara er að áfengissjúkar konur séu giftar á-
fengissjúkum körlum heldur en að áfengissjúkir
karlar eigi drykkfelldar konur. Karlar fara því oft-
ar heim til maka sem hættir að drekka, en kon-
urnar verða að búa við að karlarnir noti áfram
vímuefni. Bati kvenna er því oftar háður því
hvað karlar þeirra gerir.
Áfengissjúkar konur hafa oft þolað bæði líkam-
legt, andlegt og kynferðislegt ofbeldi. Þeim er
hætt við hvers kyns ofbeldi þegar þær eru
drukknar á almannafæri. Þær verða einnig fyrir
meira ofbeldi, jafnt fjárhagslegu, líkamlegu og
andlegu, innan veggja heimilisins heldur en kon-
ur sem drekka ekki.
ar. Kvíði er sú tilfinning sem þær lýsa oftast. Þá er sektar-
kennd mikil og skömmin er ofarlega á blaði enda skiljanlegt
þegar litið er til félagslegu hliðarinnar. Einmanaleiki, einangr-
un, vonleysi og ótti er einnig ríkur þáttur í andlegum einkenn-
um kvenna.
Hér koma dæmi um þann innri þrýsting sem knúði konur til
að leita sér aðstoðar: „Eg er með sektarkennd og kem því í
meðferð.“ „Eg verð ósátt við sjálfa mig ef ég lýk ekki við með-
ferðina." „Ég mun upplifa mig sem misheppnaðan einstakling,
takist mér ekki að ljúka meðferðinni.” „Eg lendi í vandræðum,
Ijúki ég ekki meðferð.”
Ása Guðmundsdóttir, sálfræðingur, hefur unnið í áraraðir með
konum í meðferð á Teigi og áður á Vífilsstöðum, geðdeild
LSH. Hún segir rannsóknarniðurstöður sýna að konur séu til-
finninganæmari og undanlátssamari en karlar. Konum er sinnt
sérstaklega í áfengismeðferð hérlendis. Á Teigi fá konur sér-
vinnuhópa og meðferðarhópa, sérstök kvennameðferð er í
boði hjá SÁÁ. Ása segir aðspurð að konur í meðferð séu oft
með mjög brotna sjálfsmynd. Neysluheimurinn sé karlastýrt
samfélag, einkum vímuefnaheimurinn, og Iíf konunnar í þeim
heimi þýðir að sjálfsvirðingin brotnar niður og þær þurfa meiri
hjálp til að byggja sig upp að nýju. Ása segir: „Þær hafa beðið
skipbrot bæði andlegt og líkamlegt. Oftar en ekki er mikil
skömm vegna andlegrar og kynferðislegrar misnotkunar af
hálfu karla, og þær geta ekki sigrast á þessari skömm
í hópi með körlum. Þá vantar oft heilmikið upp á almenna
lífsleikni, sérstaklega hjá konum sem hófu neyslu mjög ung-
ar,“ segir Ása að lokum.
Af ofangreindu má ljóst vera að konum er búin mun meiri
hætta en körlum af því að ánetjast áfengi eða öðrum vímuefn-
um. Konur jafnt sem karlar geta leitað fræðslu og hjálpar á á-
fengisdeild LSH, Teigi við Flókagötu 29 í Reykjavík, enn
fremur á göngudeild SÁÁ við Síðumúla. I AA-samtökunum
eru sérstakar deildir eingöngu ætlaðar konum. Þá hafa konur
stofnað hóp sem vinnur að fræðslu og stuðningi við konur
gegn áfengis- og vímuefnavandanum, eins og segir í kynning-
arefni frá þeim. Hópurinn gengur undir nafninu Kjarnakonur
og í honum eru konur sem eru óvirkir alkóhólistar, aðstand-
endur, fullorðin börn alkóhólista og mæður ungra fíkla.
Kjarnakonur hittast vikulega, á miðvikudögum kl. 20 til
21.30, í húsakynnum SÁÁ að Ármúla 18 í Reykjavík.
Fríða Pro-p-pé. fproppe@isl.is
Andleg vanlíðan
Konur lýsa mun meiri andlegri vanlíðan en
karlar þegar þær koma til meðferðar, samkvæmt
niðurstöðum rannsóknarinnar sem sagt er frá í
upphafi greinar þessarar. Konurnar virðast frek-
ar koma í meðferð vegna innri þrýstings en karl-
Heimildir:
„Kynjamunur á ástæðum fyrir komu í áfengis- og vímuefnameðferð og á andlegu og lik-
amlegu ástandi við komu”. (2002) Fyrirlestur á visindadegi sálfræðinga á geðsviði
Landspitala-háskólasjúkrahúss, 20. september.
Ása Guðmundsdóttir (1997). The Self-lmoge ond Social Situation ofAlcoholic Women.
Implications for Treatment. European Addiction Research, 1:59-66.
Timarit islenskra hjukrunarfræðinga 2. tbl. 79. árg. 2003