Norðurslóð - 28.04.1993, Qupperneq 3

N ORÐURSLÓÐ —3
MÉR ER SPURN?
Ónotuð orka
Búskapur og útgerð
Fyrstu búskaparárin á Ingvörum
munu hafa verið erfíð, þar sem afi
stundaði jöfnum höndum útgerð
og búskap, og má nærri geta að
hann hefur orðið að leggja mikið á
sig til þess að halda hvoru tveggja
í viðunanlegu horfi, en á þeim ár-
um var starfsorka hans og röskleiki
meiri en þekktist hjá öðrum mönn-
um. Eftir að elstu börnin fóru að
komast upp, varð þetta léttara, en
þá var hann strax búinn að ofbjóða
kröftum sínum, þá að hann léti lítt
á því bera. Móóir mín sagði mér,
að aldrei hefói skort mat á Ingvör-
um og aldrei mundi pabbi sinn
hafa haft neitt af skuldabasli að
segja, og er þaó meira en hægt hef-
ur verið aó segja um bændur yf-
irleitt á þeim tíma. En þótt þetta liti
vel út í augum almennings út á við,
þá voru heimilisástæður oft erfiðar
og óhöpp og erfíðleikar oft innan
heimilisins. Olli þar miklu um, að
konan reyndist vangæf til heilsu og
lá oft rúmföst, stundum langar leg-
ur, og erfitt var um læknishjálp á
þeim árum. Þrátt fyrir alla vióleitni
henni til hjálpar, þar það engan ár-
angur. Arið 1863 áttu þau hjón
dreng á þriðja ári (fimmta barn
þeirra). Hann drukknaði í bæjar-
læknum, hafði dottið niður í læk-
jarfarveginn, sem var djúpur en
þröngur, og skorðast í botni hans,
svo Íækurinn rann yfir liann og
kæfói hann. Þetta slys hafði þau
áhrif á ömmu, að hún missti alger-
lega svefn. Sent var til Akureyrar
til læknis þar, og hann gaf út lyf-
seðil upp á ríflegan skammt af
svefnmeðali. Eftir þetta þurfti hún
slíkra meðala meó alla ævi, og
þegar afi minn fór að þreytast varð
honum það einnig að grípa til
þeirra, og cndaði það meö því að
hann gat heldur ekki án þeirra ver-
ið.
Yngsta barn þeirra hjóna var
Hjörleifur, fæddur 1870. Hann
varð fyrir því hörmulega slysi,
þegar hann var ungur, að detta á
hendurnar niður í hlóðir, fullar af
glóandi eimyrju, og skaðbrenna
sig á höndum. Sérstaklega var
hægri höndin illa farin, og bar
hann þess menjar meðan hann
lifði, því skinnið á höndunum, sér-
staklega handarbaki og greipum,
var oft með sprungum, sem ollu
honum miklum óþægindum. Nærri
má geta, hversu miklum erfiðleik-
um þetta slys hefur valdið á heim-
ilinu, enginn læknir og ekkert að
flýja eftir hjálp, ekki um annað aö
gera en aó hjálpa sér sjálfur. Þetta
tókst furðanlega, en þó tók það
fleiri ár að græóa brunasárin. Með
hörku beitti Hjörleifur hendinni
fram á sjötugsaldur. Þá duttu sár á
höndina, sem ekki urðu grædd af
læknum. Endaði það meó því að
höndin var tekin af honum, og lifði
hann í nokkur ár eftir það.
Salt sótt í Hrísey
Þá kem ég að því atriðinu, sem
mun hafa valdið því að kjarkur
þeirra hjóna bilaói, enda voru þau
þá bæði orðin útslitin gamalmenni,
þótt ekki væru þau nema 50 ára að
aldri.
Upp úr mánaóamótunum októ-
ber-nóvember 1881 gerði góða tíð
og var almennt róið á bátum frá
Böggvisstaðasandi og fiskaðist
vel. Þá var það hinn 13. nóvember,
að saltlaust var orðið á Sandinum.
Var þá rætt um það við beitingu
um kvöldió í Ingvarabúðinni, að
þeir skyldu hafa hraðann á í róðri-
num og skreppa svo yfir í Hrísey,
þegar þeir kæmu að, og sækja salt.
Allir voru sammála um þetta, og
skyldi afi hafa til poka og þeir
aðeins losa bátinn, skilja eftir einn
mann til að hjálpa afa í fiskinum,
en fara sex á bátnum yfir að sækja
saltið. Yfir í eyna er aðeins hálf-
tíma róður, svo þetta sýndist ósköp
auóvelt. Morguninn eftir var stillt
veður. Þó hafði myndast bakki til
hafsins, og farið var að gera kviku-
Dalvíkingar eru miklir lukkunnar
pamfílar að eiga svo góða hita-
veitu, sem raun er á. Hún kvað
vera ein sú ódýrasta í landinu, enda
sennilega mjög vel rekin.
Þó að þaö skipti reyndar litlu
máli þá má vel minnast á það, að
heita vatnið kemur upp úr jörðinni
í Svarfaóardalshreppi, m.a.s. á
jörð, sem er eign hreppsins, þ.e. á
Hamri.
Það er svolítið neyóarlegt, að
þessi mikla guðsnáóargjöf og
næstum því ómetanlegu hlunnindi
skuli ekki nýtast hreppsbúunum
nema í þeim smávægilega leigu-
gjaldi, sem Hitaveitan greiðir
Svarfaðardalshreppi fyrir afnota-
og aðstöðurétt þama noróan í
Hamrinum. Ætli forsjónin hafi
planlagt þetta svona? Eg held
varla.
Svarfdælingar í hreppnum, á
einum 50 heimilum, hita hús sín
ýmist með olíu eða rafmagni, mest
olíu.
Er nokkurt vit í þessu? Er ekki
sjálfsagt að sækja afgangsheita-
vatnið, sem nóg er víst til af, niður
í Hamar og hita með því híbýli
Svarfdælinga, a.m.k. fram að dala-
mótum? Líklega er svarið nei.
Það er dýrt að leggja einangraða
vamslögn um strjála byggð, eins
og byggð okkar er þrátt fyrir allt.
Annar kostur er trúlega miklu
skynsamlegri.
Það er mikil umframorka í land-
inu núna í formi raforku. Það sem
vantar eru kaupendur. Og ekki
þarf að hafa áhyggjur af dýrum
leiðslum. Þær eru þegar fyrir hendi
í formi dreifikerfis Rariks um allar
byggðir Islands, líka um Svarfað-
ardal, heim að vegg á hverju ein-
asta býli. Það getur ekki verið neitt
vit í því, að brenna olíu frá Mið-
austurlöndum til að hita íslensk
hús á meðan „hrein“ innlend orka
rennur út í sandinn, engum til
gagns.
Hver á að taka frumkvæðið í
málinu, hreppsnefnd, héraðsráð,
sameiningarnefnd sveitarfélaga,
ríkisstjórn? Mér er spum??
P.S. Þessi grein er að nokkru leyti
skrifuð á fölskum forsendum.
Eg hélt nefnilega, að svarfdælsk
íbúðarhús væru að langmestu leyti
hituð með olíu. Nú veit ég, að þau
eru sennilega í nokkuð jöfnum
mæli hituð með olíu og rafmagni.
Sum reyndar með hvorutveggja.
Samkvæmt upplýsingum frá ol-
íusölunum kaupa ca. 30 heimili í
sveitinni u.þ.b. 160.000 lítra af ol-
íu til hitunar auk um 30.000 lítra til
skólans á Húsabakka. í peningum
talió mun þetta gera um 3,5 milljón
krónur.
Þetta breytir samt ekki þeirri
meginniðurstöðu, að tími sé kom-
inn til, bæöi í Svarfaðardal og
sjálfsagt víðast í dreifbýli landsins,
að hefja nýja rafvæðingarherferð
með það að marki að afnema olíu-
brennslu til húshitunar. Einnig
það, aö einhver aðili þarf að gang-
ast fyrir herferðinni og að einhver
fjárhagslegur hvati þarf að koma
úr einhverri átt til þessara hluta,
því breytingar eins og þær, sent hér
er rætt um, kosta mikla peninga.
HEÞ
Sendum starfsfólki
okkar og viðskipta-
vinum bestu óskir um

.
.....................: : ■
,

Framhald á bls. 6