Norðurslóð - 25.03.1997, Blaðsíða 5

NORÐURSLÓÐ - 5
Páskaferðalag frá Gröf til
Þorsteinsstaða árið 1922
Blaðinu barst nýlega þessi
skemmtilega frásögn Kristínar
Stefánsdóttur frá Gröf. Sonur
hennar Arnar Sigtýsson raf-
tæknir á Akureyri skráði. Fyrir
þá sem minna þekkja til má geta
þess að systirin Anna sem mjög
kemur við sögu, var síðar kona
Jóns Jónssonar kennara frá
Böggvisstöðum. Þriðja systkinið
er Arngrímur Stefánsson í As-
byrgi á Dalvík. Foreldrar þeirra,
Stefán Arngrímsson og Filippía
Sigurjónsdóttir bjuggu í Gröf
frá 1913 til æfiloka.
„Ég man alltaf eftir furðusvipn-
um á henni Önnu, Önnu Stefáns-
dóttur á Þorsteinsstöðum frænku
minni, nöfnu Önnu systur. Hún
varð svo undrandi í andlitinu, þeg-
ar hún sá hverjar stóðu alsnjóugar
úti fyrir. Snjóskafl var upp á miðja
hurð á bæjardyrunum og hríðar-
veður. En hvað hún varð hissa
gamla konan að sjá þessi böm
komin langt neðan úr dal þama
fram í dalbotn í þessu leiðinda tíð-
arfari.
Anna Stefánsdóttir var afasystir
mín og orðin gömul kona að mér
fannst en hún var fædd 1861 og
hefur því verið um sextugt. Hún dó
1940.
Við systumar í Gröf höfðum
sífellt verið að rella um að fá að
fara fram að Þorsteinsstöðum. Sér-
staklega var ég ýtin, því þangað
hafði ég aldrei komið. Anna systir
hafði komið þar áður enda í uppá-
haldi hjá nöfnu sinni, en mig lang-
aði líka að heimsækja hana.
Það var búið að lofa, ef ein-
hverntíma kæmi gott veður síðla
vetrar, að við fengjum að fara. Það
varð úr líklega rúmri viku fyrir
páska að við fengum leyfið.
Engum boðum var hægt að
koma fram í Þorsteinsstaði til að
láta vita hvað væri í vændum.
En hvenær páskamir voru,
snemma eða seint, það skal ég ekki
segja um, annaðhvort seinast í
mars eða fyrst í apríl. Útlitið var,
ég man eftir því, hálf þungbúið.
Það var norðanátt og sjóvarhljóð
og dimmur til hafsins, en eitthvað
bjartara fram til dalsins, en það var
harðfenni og gott göngufæri og
hríðarlaust. Mamma sendi út í
Brautarhól til að vita hvemig baró-
metið stæði. Þetta var árið 1922,
ég var á níunda ári en Anna á því
þrettánda.
Við fórum af stað að heiman
vel búnar í snjósokkum upp fyrir
hné og í hempum með skýluklúta
og nesti. Neðan í sokkana hafði
verið saumað skinn til að verja þá
sliti. Það var enginn kvíði í hugum
okkur vegna ferðalagsins, þar ríkti
tilhlökkun.
Farið var yfir ána á ís og hjam
var yfir öllu og ágætt göngufæri.
Þegar komið var fram í Urðaengi
var farið að fjúka ansi mikið. Við
fórum með símanum. Okkur hafði
verið sagt að fylgja símalínunni og
við gerðum það.
Eg man eftir að þegar farið um
hlaðið á Urðum, þar var símstöð,
þá var komin ansi mikill renningur
en samt sáum við andlit í glugga.
Fólkið heima varð hrætt um okkur
og hringdi frá Völlum fram í Urðir
til að vita hvort þar hefði orðið vart
mannaferða. Urðafólkið hafði séð
okkur fara um hlaðið.
Ekkert var komið við á Urðum
því ferðinni var heitið að Þorleifs-
stöðum. Eg þekkti nú ekki bæjar-
röðina alveg en hafði þó komið áð-
ur í Þorleifsstaði þar sem Jóhann,
síðar bóndi í Hlíð, hálfbróðir henn-
ar mömmu og Ingibjörg kona hans
bjuggu. Var vel tekið á móti okkur
á Þorleifsstöðum og við spurðar á
hvaða ferðalagi við værum.
Hjá þeim hjónum urðum við
veðurtepptar í einn eða tvo daga.
Þar kom að það varð hríðarupprof
og hafði þá sett niður allmikinn
snjó. Útvegaði Jóhann einhverja
skíðaræfla og selfærði hann okkur
á skíðum fram að Hæringsstöðum.
Þá var þar í húsmennsku Amgrím-
ur Arngrímsson föðurbróðir okkar
og Sólveig Jóhannesdóttir konan
hans.
Eg man eftir að Jói gerði orð
fyrir Adda og heilsaði honum með
þessum orðum: „Ég er hérna með
tvo böggla til þín“. Addi varð nú
heldur betur skrítinn á svipinn
þegar hann sá okkur og var það
furða þótt fólk yrði hissa. A Hær-
ingsstöðum var dvalist eina eða
tvær nætur hjá þeim hjónum. Vel
man ég enn eftir því hve mér
fannst fjallið ofan við bæinn vera
mikilúðlegt og jafnvel ógnvekj-
andi, það var í svo mikilli nálægð.
Síðan fylgdi Addi okkur á skíðum
fram í Þorsteinsstaði. Við vorum
vanar að ganga á skíðum og gekk
ferðin bara vel.
Búandi á Þorsteinsstöðum var
Hallgrímur Einarsson og kona
hans Soffía Jóhannesdóttir sem
síðar voru í Klaufabrekknakoti.
Voru þeir Addi og Hallgrímur
svilar.
A Þorsteinsstöðum kom Anna
til dyra, Anna Stefánsdóttir. Ég sé
ennþá fyrir mér furðusvipinn er
kom á andlit hennar, er hún sá
hvaða fólk stóð fannbarið og al-
snjóugt úti. Hjá þeim hjónum vor-
um við í góðu yfirlæti í eina tvo
daga, - ekki lengur. Maður Önnu
var Sigurjón Jóhannsson og voru
þau nú í húsmennsku á Þorsteins-
stöðum en höfðu búið þar áður.
Sigurjón var faðir Maríu í Hvoli
og afi Maríu, konu Guðjóns, sem
var sonur Sigurlaugar á Hjalta-
stöðum, hálfsystur mömmu.
Þegar kom að heimferð fylgdi
Sigurjón okkur út í Göngustaða-
kot, en þar bað hann húsfreyjuna,
Sigríði Jónsdóttur, að lána sér ung-
lingsstelpu til að fylgja okkur út í
Þorleifsstaði. Fylgdin var auðfeng-
in og okkur boðið inn og færðar
góðgerðir á meðan fylgdarstúlkan
tók sig til. Síðan var farið á skíðum
þangað út eftir. Var ferðin frá Þor-
steinsstöðum niður að Þorleifs-
stöðum öll í hríðarveðri.
Frá Gröf og fram að Þorleifs-
Gangan langa
Framhald af bls. 3
(mynd 4). Þessi hnjúkur sem er
hluti Lambárfjallsins, mun nefnast
Lambárhnjúkur (1255 m) og gnæf-
ir yfir botni Lambárdalsins. Þama
var allstórt stakstætt bjarg og hafði
verið hlaðið nokkrum steinum upp
á það og bættum við grjóti í þá
vörðu. Enn grillir í Dalvík út Hofs-
dalinn. Ekki er mér kunnugt um
aðra en þá bræðuma Sigurjón og
Kristján í Hlíð sem hafa gengið
Lambárfjallið endilangt, en það
munu þeir hafa gert 1941 þegar
Sigurjón var 16 áraog þurftu þá að
fara út á jökulinn eins og við.
Hesturinn og „Tryppin“
Nú vomm við að yfirgefa botn
Derrisdalsins, Ranghalann, og sá-
um ofan í dalinn sunnan við Derri,
Nautárdalinn. Framundan var
Hesturinn (1320 m), næsta fjall, en
á milli okkar og hans vom „Trypp-
in“. Við gengum að „Tryppunurrí',
en töldum úr fjarlægð ófært upp á
Hestinn að norðan og ákváðum að
ganga á hann sunnanfrá. Var því
um sams konar frávik frá vatna-
skilunum eins og við höfðum við-
haft á Kistufjallinu. Gengum við
því ofarlega í austurhlíðum
„Tryppanna" og síðar Hestsins, of-
an við Nautárdalsjökulinn, alla
leið í skarðið milli Hestsins (Ytri-
hnjúks) og Skipahnjúks (Syðri-
hnjúks). Var þetta leiðindaganga,
mikill hliðarhalli bæði í lausagrjóti
og snjó. Var ekki laust við að ég
sæi eftir að hafa ekki kannað betur
uppgöngu á Hestinn að norðan, en
í skarðið komumst við all-lúnir.
Við höfðum hugsað okkur náttstað
á Hestinum, en ákváðum nú að
gista í þessu skarði og ganga poka-
lausir á Hestinn, rétt eins og Kistu-
fjallið. Þama í skarðinu var rauða-
mold, mjúk og kjörin sem tjald-
stæði, en þau eru vandfundin á
fjöllum. Okkur létti mikið við að
losna við pokana og lögðum
óhræddir af stað upp suðurbrúnina
á Hestinum. Þetta var allt mjög
svipað uppgöngunni á Kistufjallið,
raninn var allerfiður uppgöngu og
urðum við að fara upp svolítið
austan í honum. Þegar upp á Hest-
inn kom reyndist hann marflatur,
en ekki var flatarmálið mikið, lík-
lega 100 netrar frá norðri til suðurs
og 50 metrar á hinn kantinn. A
honum var örlítill snjór, og enn
mátti greina Dalvík út Hofsdalinn,
og nú sáum við leiðina sem við
höfðum gengið þennan daginn
(mynd 5). Athugun sýndi að lfk-
lega mætti klífa Hestinn úr norðri,
en ekki er það auðvelt. Það var
alveg ótrúlegt hvað þessi síðasti
tindur dagsins minnti mikið á þann
sem við byrjuðum daginn á að
klífa, Kistufjallið. Báða tindana
gáfumst við upp á að klífa á norð-
austurhorninu, en athuganir sýndu
að þetta kynni að vera mögulegt.
Báðir tindamir era veggbrattir nið-
ur að norðn og þá báða klifum við
úr skörðum úr suðri og var upp-
gangan svipuð. Hins vegar er
Kistufjallið ófært úr vestri (þar er
tindótt egg og neðar Lágafjallið),
en Hestinn er einmitt best og al-
gengast að ganga úr vestri og sér
þar niður á svonefndan Stráka-
hnjúk. Þama á vesturbrúninni er
ágæt varða, og þegar við stóðum
við hana tók Grétar upp farsímann
og hringdi í Hlíð. Töluðum við við
Sigurjón, og hann gladdist við að
heyra í okkur. Spurði hann um
vörðuna og þegar við sögðum hon-
um að hún liti vel út svaraði hann:
„Við vönduðum okkur við hleðsl-
una, bræðumir". Þeir Kristján
bróðir hans munu hafa hlaðið vörð-
una fyrstir manna árið 1941 í
fyrmefndri ferð, sem þeir luku með
því að fara niður vestur af Hesti.
í náttstað
Nú var orðið áliðið kvölds og
skuggar fallnir á dalina en veður
gott, logn og bjart. Við klöngrað-
umst aftur niður í skarðið. Þar biðu
pokamir okkar og við hófumst
handa við að jafna tjaldstæðið,
notuðum til þess ísexirnar okkar
og tíndum burt grjótvölur. Við
komum tjaldinu upp á þessum
stórbrotna stað í 1250 metra hæð,
þar sem illa sprunginn Nautárdals-
jökullinn var á aðra hönd en djúp-
ur Skipadalurinn á hina. Yfir tjald-
ið gnæfði svo Hesturinn en Skipa-
hnjúkurinn blasti við til suðurs,
beint á móti tjalddyrunum. Rétt
við tjaldskörina var hreinn snjór
sem við gátum brætt á prímusnum
til matargerðar. Við vorum komnir
inn í tjaldið upp úr klukkan níu og
þá hringdum við í Arna og sögðum
honum af ferðum okkar. Hann
taldi veðurútlit gott næsta dag, og
vafalaust hefur honum þótt súrt í
broti að vera ekki með. Svo sem í
fyrra, þá hef ég aldrei bragðað
betri mat en þann sem við útbjugg-
um í tjaldinu. Við sofnuðum um
klukkan 11.
Anna og Kristín Stefánsdætur á unglingsaldri í Gröf.
stöðum höfðum við farið einar en
síðan alltaf fylgt milli bæja þaðan,
enda ávallt hríðarveður.
Næstu nótt voram við á Þor-
leifsstöðum. Morguninn eftir, þeg-
ar haldið var heimleiðis, var kom-
inn bloti í snjóinn. Var, að mig
minnir, farið á skíðum niður dal-
inn. Heimferðin var mikið erfiðari
en ferðin fram eftir, því kyngt
hafði niður snjó undanfama daga
og var hann orðinn votur og erfitt
að ganga og þungt skíðafæri.
Jói fylgdi okkur niður að Stein-
dyram þar sem okkur var boðið til
bæjar. Þar bjuggu þá Baldvin Jó-
hannson og kona hans Guðlaug
Sigfúsdóttir. Var ekki talin þörf á
fylgd lengra því stytt hafði upp og
orðið var hríðarlaust og bjart veð-
ur. Var hvflst á Steindyrum í dá-
góða stund og þegin flóuð mjólk
að drekka. Annars voram við ekki
svangar í þessum leiðangri, því
alstaðar var kvatt með nestisböggli
og það ekki af verri endanum. Eftir
að hafa þakkað góðgerðimar, var
Jói kvaddur og þökkuð fylgdin.
Lagt var af stað, í síðasta áfangann
heim. Fóram sem leið lá eftir veg-
inum niður fyrir Þinghús og austur
eftir Skakkabakkanum, sem kall-
aður var, og yfir ána sunnan og
neðan við Gröf.
Ég man, að ég leit við, þegar
komið var yfir ána og þá var bloti
frá ánni í hverju einasta spori í slóð
okkar yfir ána þannig að ekki hef-
ur mátt miklu muna að ílla færi.
Ennþá, sjötíu og sex árum síðar, er
það mér minnistætt hvað ég var
fegin þegar ég kom heim og aldrei
kom til tals síðar að fara í aðra
páskareisu.
Oft voram við systumar búnar
að tala um og undrast yfir því, eftir
að við urðum fullorðnar, hvernig
hafi staðið á því að mamma gaf
leyfi til fararinnar, og það í þessu
veðurútliti. Það var ekki líkt henni
að tefla okkur í neinar hættur því
svo var hún gætin og fylgdist með
öllum okkar uppátækjum.“
Frásögnin skráð 1996, af segul-
bandi, eftir frásögn Krístínar Stef-
ánsdóttur. as.
Frá Ferðafélaginu
Laugardaginn fyrir páska, 29.
mars, gengst félagið fyrir léttri
skíðagönguferð um Friðland
Svarfdæla. Þátttakendur mæti
hjáOlískl. 13.00.
Laugardaginn 5. aprfl verð-
ur farið á Tungnahrygg og er
hugmyndin að vélsleðar verði
með í för til að létta mönnum
róðurinn. Gist verður í Tungna-
hryggsskála. Lagt verður upp
frá Kóngsstöðum kl. 11.00 ár-
degis. Mikilvægt er að menn
skrái sig fyrirfram hjá Hjörleifi
í síma 466 1554. Fást þar allar
nánari upplýsingar.
Nöfn Svarfdæla
Framhald afbls. 2
111. Tímóteus 0 0
112. Tómas 5 0
113. Tryggur/vi 0 0
114. Vigfús 2 2
115. Vilhelm 0 0
116. Vorm 0 0
117. Þorbergur 0 0
118. Þorbjöm 2 1
119. Þorfmnur 0 1
120. Þorgeir 3 0
121. Þorgrímur 1 0
122. Þorkell 5 5
123. Þorlákur 1 2
124. Þorleifur 6 4
125. Þorsteinn 10 8
126. Þorvaldur 2 3
127. Þorvarður 0 1
128. Þórarinn 3 2
129. Þórður 5 5
1 1
1 1
1 3
2 2
0 1
1 1
1 1
0 0
2 2
0 1
0 0
8 8
3 5
3 2
8 10
6 9
0 0
2 2
3 3
Nokkrar heimildir
(aðrar en kirkjubækur, manntöl og nafnalyklar).
Ásgeir Bl. Magnússon: íslensk orðsifjabók,
Rvfk 1989
Biblían, ýmsar útgáfur
Danmarks gamle personnavne (/-//) Khöfn
1936 og 1949
Guðrún Kvaran og Sigurður Jónsson: Nöfn
íslendinga, Rvík 1991
Handbuch der germanischen Philologie, Berlín
1952
Hermann Pálsson: íslenzk mannanöfn, Rvík
1960
\nsight on the Scriptures, New York 1988
Jákup í Jákupsstovu: Fólkanövn í Föroyum,
Tórshavn 1974
Jón Hilmar Magnússon ritstjóri: Munnlegar og
skriflegar upplýsingar.
Lind, Erik Henrik: Norsk-islandska dopnamn
ock fingerade namn frán medeltiden, Upp-
sölum 1915, Oslo 1931
Melgaard, Eva: Navnemode og modenavne,
Værlöse 1993
Nordisk kultur(VIl), útg. Assar Janzén, Oslo
1948
Oddur Oddsson: Onomatograpliia, Lbs. 1199
quarto, ársett 1646
Oxford Dictionary of English Christian names,
Oxford 1977
Oxford Dictionary ofSaints, Oxford 1987
Ólafur Lárusson: Nöfn íslendinga árið 1703,
Rvík 1960
Sigurður Hansen: Um mannaheiti á íslandi
1855, Khöfn 1858
Skýrslur frá Hagstofu íslands (ópr.)
Stefán Aðalsteinsson: Svarfdœlingar (/-//) ,
Rvík 1976, 1978
Þjóðskráin 1989-1990
Þorsteinn Þorsteinsson: íslenzk mannanöfn
1921-1950, Rvík 1961
Sami: Breytingará nafnavali, Skímir, Rvík 1964
Þóroddur Jónasson læknir: Fræðsla af ýmsu
tagi árum saman.