Freyr - 01.11.2005, Blaðsíða 12

NAUTGRIPIR
Hversu mikið má
greiða fyrir greiðslu-
mark í mjólk?
IEftir Torfa
Jóhannesson,
Búnaðarsamtökum
Vesturlands
Síðustu misseri hefur mikil umræða
átt sér stað um verð á greiðslumarki
í mjólk (hér eftir kallað „kvóti").
Verðið í sumar fór langleiðina í 450
kr./lítra og þótti flestum nóg um.
Síðustu vikurnar hafa viðskipti verið
lítil og verðið mun lægra og ekki lík-
iegt að það hækki næstu mánuðina
þar sem raunverulegar framleiðslu-
takmarkanir eru ekki fyrir hendi.
Hagkvæmni kvótakaupa má reikna á ýmsan
hátt og ráða forsendur eðlilega mestu um
niðurstöðuna. Helstu breytur eru kostnaður
bóndans við framleiðsluaukningu, vextir og
afskriftatími. Hér verður gerð grein fyrir
einni leið til að reikna arðsemi kvótakaupa,
út frá gefnum forsendum.
KOSTNAÐUR VIÐ
FRAMLEIÐSLUAUKNINGU
Það að auka framleiðsluna um einn litra
kostar mismikið eftir aðstæðum á hverjum
stað. Ef viðbótin er lítil og í fjósinu eru
ónotaðir básar, þarf viðbótin einungis að
bera breytilegan kostnað og vinnulaun. I
öðrum tilfellum gæti þurft að byggja eitt-
hvað við fjósið - t.d. innrétta hlöðu án
þess að annar kostnaður breytist - og loks
getur verið um það að ræða að bóndinn
velji að byggja nýtt fjós. Þá þarf viðbótin
að bera fuilan kostnað - bæði breytilegan
og fastan.
VEXTIR OG AFSKRIFTIR
Það er eðlilegt að gera ráð fyrir því að fjár-
binding til kvótakaupa beri hefðbundna
vexti. Flestir bændur ættu að eiga aðgang
að fjármagni með um það bil 5% vöxtum
til kvótakaupa. Afskriftir kvóta eru tvenns
konar. ( fyrsta lagi skattalegar afskriftir,
eða niðurfærsla, og hins vegar raunveru-
leg verðmætarýrnun greiðslumarksins.
Skattalegar afskriftir gera það að verkum
að hagkvæmni kvótakaupa eykst verulega
ef búreksturinn er að greiða skatt af hagn-
aði (það sama á að sjálfsögðu við um hag-
kvæmni annarra fjárfestinga, s.s. dráttar-
véla). Hér standa rótgróin bú betur að vígi
en þau sem hafa nýlega fjárfest í bygging-
um og jörð. Skattaleg niðurfærsla kvótans
er hins vegar ekki það sama og raunveru-
leg verðmætarýrnun. Hingað til hefur
kvóti ekki rýrnað með tíma heldur hefur
verðmæti hans aukist. Almennt hlýtur þó
að vera hæpið að gera ráð fyrir því að
verðmæti kvótans haldi áfram að aukast
og fáir þora að gera ráð fyrir því að í
honum séu mikil söluverðmæti eftir að
núverandi mjólkursamningur rennur út.
FORSENDUR
Hér er gert ráð fyrir að breytilegur kostnað-
ur sé 28 kr./lítra, vextir séu 5% og kvótinn
verði verðlaus á 10 árum. Síðan er reiknað
út hvað bóndinn hafi í laun af hverjum lítra
í fjórum tilvikum:
1) Öll framleiðslugeta fyrir hendi og skatta-
legt hagræði.
2) Öll framleiðslugeta fyrir hendi en ekkert
skattalegt hagræði.
3) Nauðsyn á viðbyggingu en enginn annar
fastur kostnaður og ekkert skattalegt
hagræði.
4) Fullur fastur kostnaður og ekkert skatta-
legt hagræði.
NIÐURSTAÐA
Niðurstaðan er sú að hæsta mögulega
kvótaverð er 675 kr./lítra. Það er við þær
aðstæður að viðbótarframleiðslan þarf ein-
ungis að standa undir breytilegum kostn-
aði, bóndinn hefur skattalegt hagræði af
fjárfestingunni og fær engin laun fyrir við-
bótarframleiðsluna. Við 400 kr./lítra kvóta-
verð hefur þannig bóndi 22 kr./l í laun. Ef
bóndinn er ekki að borga skatta og þarf
ekki að byggja eða bæta við föstum
kostnaði má hann að hámarki borga rúm-
ar 400 kr./lítra. Sá sem þarf að byggja nýtt
fjós - eða bæta verulega við framleiðsluna
- þolir hins vegar ekki mikið meira en 250
kr./lítra - þá er hann launalaus.
Það sem þessir útreikningar sýna er að
umræðan um hátt eða lágt kvótaverð
verður að taka mið af aðstæðum á hverj-
um stað. Breytilegur kostnaður á búinu,
möguleikar á hagkvæmri fjármögnun,
skattaleg staða og kostnaður við fram-
leiðsluaukninguna, ráða því hvað verð hver
bóndi getur greitt á hverjum tíma. Annað
sem stingur í augu er hversu mikill munur
er á aðstöðu ungra bænda sem þurfa að
fjárfesta í byggingum og auka framleiðsl-
una mikið og þeirra sem eru rótgrónir í
greininni.
12
FREYR 11 2005