Þjóðmál - 01.09.2017, Blaðsíða 46

44 ÞJÓÐMÁL Hausthefti 2017
Botnlaus rekstur spítala
Gott dæmi um umræðu sem enginn virðist
þora að taka er rekstur Landspítalans. Sífellt
eru uppi kröfur um aukið fjármagn frá ríkinu.
Rekstur Landspítalans virðist vera botn-
laus hít sem aldrei fær nóg af fjármagni. En
enginn vill ræða hvort hægt sé að taka til
í rekstri spítalans. Enginn vill, eða þorir, að
ræða um það hvort e.t.v. séu of margir milli-
stjórnendur, hvort hægt sé að gera betur í
innkaupum á aðföngum, hvort hægt sé að
bjóða út ákveðinn rekstur spítalans o.s.frv.
Þegar fjallað er um mögulegan einkarekstur
ætlar allt um koll að keyra og einna verstir í
þeirri umræðu eru stjórnendur ríkisspítalans.
Þessi umræða fer aldrei fram með hagsmuni
sjúklinga í huga, heldur einungis með hags-
muni ríkisspítalans að leiðarljósi.
Fyrst hér er búið að fjalla um komandi
kjaraviðræður og rekstur ríkisspítalans er
rétt að minna á að ekki er langt í að læknar,
hjúkrunarfræðingar, ljósmæður, sjúkraliðar
og fleiri stéttir innan heilbrigðisgeirans hefja
kjaraviðræður. Allt eru þetta mikilvægar stéttir
og þeim ber að greiða góð laun fyrir vinnu
sína. Það sama mætti segja um kennara.
Hvernig sem komandi kjaraviðræður fara
er rétt að hafa í huga að ekki er langt síðan
samið var við allar þessar stéttir eftir harða
baráttu í kjaraviðræðum og vitaskuld verður
ekki langt í að það þurfi að gera aftur – og
aftur og aftur. Það má ræða um kaup og kjör
með ýmiss konar hætti – en það má alls ekki
ræða það hvort ríkið sé yfirhöfuð góður
vinnuveitandi og hvort rekstur á heilbrigðis-
þjónustu sé betur kominn í höndum annarra
en ríkisins. Fyrir mörgum er ríkisrekstur
trúarbrögð og í þeim tilvikum þarf ríkið bæði
að greiða fyrir og veita þjónustuna, sbr. heil-
brigðis- og menntakerfið. Ólíkt því sem
margir halda hefur almenningur ekki hags-
muni af því að ríkisvaldið sé útblásið bákn.
Þvert á móti er það almenningur sem þarf
að taka það á sig ef eitthvað bregður út af í
rekstri hins opinbera.
Innviðir á ábyrgð ríkisins
Annað dæmi um atvinnurekstur sem er
algjörlega óþarft að sé í höndum ríkisins er
rekstur flugvalla. Það er ekkert við rekstur
flugvalla sem krefst þess að þeir séu reknir af
ríkinu eingöngu. Fyrir utan landamæraeftirlit
og tollgæslu er í raun algjör óþarfi að ríkið
komi að rekstri flugvalla eða flugstöðva. Það
er heldur engin ástæða fyrir ríkið (skatt-
greiðendur) að bera ábyrgð á uppbyggingu
flugvalla eins og er í tilviki Keflavíkurflug-
vallar, þar sem fjárfestingarþörf næstu ára er
gífurleg. Eigendur flugvalla hafa alla hags-
muni af því að mæta þörfum viðskiptavina
sinna, hvort sem það eru flugfélög, farþegar,
þeir sem reka verslanir á svæðinu eða sjá um
aðra þjónustu.
Það sama mætti segja með vegi, hafnir og
aðra innviði. Ríkið getur hæglega sett lög og
reglugerðir sem tryggja þjónustu og öryggi
á öllum þessum stöðum – en það er ekkert
sem krefst þess að ríkið standi straum af upp-
byggingu, viðhaldi og rekstri innviða.
Þetta voru aðeins nokkur dæmi þar sem
umsvif ríkisins eru með öllu óþörf. Hins
vegar er ástæða til að hafa áhyggjur af lítilli
umræðu um þessi mál. Fráfarandi ríkisstjórn
hafði t.a.m. engin áform uppi um að selja
bankana sem ríkið á og rekur. Á næstu vikum
gefst tækifæri til að spyrja forystumenn
flokkanna hvort þeir hafi einhver áform um
að minnka ríkisbáknið. Ef það stendur ekki
til mætti í framhaldinu spyrja þá hver það er
sem ætlar að greiða fyrir næstu niðursveiflu
hins opinbera, taka á sig gjaldþrot Íbúðalána-
sjóðs og tryggja rekstur allra þeirra ríkis-
fyrirtækja og stofnana sem nú starfa – líka
þegar þau lenda í vandræðum.
Höfundur er ritstjóri Þjóðmála.