Fróðskaparrit - 01.01.1958, Síða 147

Talið á ófullførum fólki í Føroyum.
153
gerst ikki av læknaávum, men lærararnir mugu, aftaná at
teir hava fingið leiðbeining, í fyrstu syftu telja teir. Og
úrslitini úr slíkari teljing mugu so seinri gjølla kannast
og greinast, áðrenn hvør taldur tilburður verður endaliga
flokkaður og settur í beinan bólk. Henda setning kunnu
hóskandi tey seta sær, sum fáa um hendur føroysku ófulk
førisumsorganina í komandi árum.
Tilfarið er skift sundur í fávitskut (debilitas), hálvbýtt
(imbecillitas) og býtt (idiotia) á vanligan hátt, og við
teirri avmarking, sum flestu lond nýta, táið roynt verður at
flokka vitskulítil fólk. Viðhvørt hevur tað verið trupult —
og hetta er eisini at siga um tey, sum hava verið ella enn
eru á ófullførishúsi — ja, at siga ógjørligt við vissu at
gera av ófullførisstigið. Men tað skal viðmerkjast, at flokk*
ingin, sum høvundurin hevur gjørt av teimum ófullføru í
trý stigini, tykist at vera rættuliga trygg og álítandi. Tí at
kalla í øllum førum hevur henda meting samsvara teirri
meting, sum serkønir hava gjørt av teimum brekaðu, ið
eru ella hava verið á ófullførishúsi, hóast hesar metingar
eru gjørdar, uttan at hvør hevur vitað av øðrum.
Enn er at leggja aftrat, at, táið slík teljing fer fram, verða
altíð ivatilburðir, ið standa og rilla á markinum inn í onnur
sálarlig frábrigdi. Slíkir tilburðir — nógvir eru teir ikki
— hava sjálvandi eisini verið her. At nevna eru t. d. gomul
fólk við arteriosclerosu ella við eftirsjúkum av líkfalli (fólki,
sum fyrr hevur gingist væl, sum kanska eru gift og búgva
hjá sínum), sjúklingar, har tað er eyðsýnt, at teir eru svakir
ella eisini í stóran mun murubrekaðir (tilburðir, har tey
sjúku, rætt er tað, eru vorðin meir og minni til afturs
eisini vitskuni viðvíkjandi, men har kortini illa ber til at
siga teir at vera «ófullførar», tí hetta meinið er ikki tað,
ið bilar mest). Slíkir tilburðir — avmarkingin verður sjálvs
andi altíð nakað eftir ætli — eru ikki tiknir uppí hesa
teljing. Børn við hemb ella paraparesis spastica, børn við
líkfalli og við øðrum sjáldsomum heilabrekum eru kortini
tald uppí í teimum førum, har tað var skilligt, at tey eisini