Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1962, Blaðsíða 1

kiMMgMa

Katina Paxinou (sem ©r eigfinkona Minotis og lék m.a.
í kvikmyndinni „Klukkan kallar“) í hlutverki Jóköstu,
skömmu áður en hún sviptir sig lífi.
drepa föður sinn og ganga að eigá
móður sína. Vilji forlaganna var ó-
breyttur og óhagganlegur.
Þ rátt fyrir nokkrar efasemdir,
þóttist Ödipús þess fullviss að kon-
ungshjónin í Kórintu vaexu foreldrar
sínir og eftir þennan ó'hugnanlega
spádóm þorði hann fyrir enga muni
að snúa heim aftur. Skelfdur og
niðurdreginn reikaði hann frá Delfí
og hélt í þveröfuga átt við það sem
hann hafði komið.
Nú víkur sögunni til Þebuborgar.
Þar höfðu árin liðið hvert af öðru
án stórtíðinda hjá hinum barnlausu
og gleðisnauðu konungshjónum.
Þungir draumar ásóttu Laios konung
og hann fann ekki frið í sál sinni.
Gamall og blindur spámaður, sem
hét Teiresías, var þar í höllinni.
Hann vissi lengra en nef hans náði
og kunni að ráða rúnir framtíðar-
innar af ýmsum teiknum og fyrir-
boðum. Til hans leitaði konungur
í vandræðum sínum. En þá var hin-
um vísa öldungi svo undarlega
brúgðið, að hann gat ekki frsett
hann um neitt. Konungur tók þá
til bragðs að fara aftur til Delfí
og leita ráða véfréttarinnar. Ók
hann í vagni og hafði með sér
nokkra fylgdarsveina.
Á leiðinni mætti Laíos hinum
unga Ödipúsi, sem reikaði um ráð-
villtur og stefnulaus. • Varð hann
heldur seinn að víkja úr vegi fyrir
konungsvagninum og einn af kon-
ungsþjónum ávarpaði hann hörðum
orðum og skipaði honum tál hliðar.
Fauk þá í Ödipús og sló í bardaga,
sem lauk svo að hann vó Laíos kon-
ung og fylgdarmenn hans alla, nema
einn, sem undan komst og sagði
hver tíðindi voru orðin. Þar með
hafði Ödipús drepið föður sinn og
fyrri hluti hinnar ógnþrungnu vé-
fréttar var kominn fram. En enga
hugmynd 'hafði þessi ógæfusami prins
um ódæði sitt, því að hann vissi
Frh. á bls. 2
N<
I okkru síðar varð Jókasta
drottning léttari og fæddi sveinbarn. . ... ,. .... , . n.. .
En svo sem aUt var í pottinn búið, Gnskl le,kannn Alex,s Mulot,s / hIutverkl Odipusar,
var fæðing sonarins til engrar gleði ©ftir að hann hefur svipt sig sjón.
iyrir konungshjónin, og ákváðu þau
Sagon um Ödipús
pús óx upp sem sonur konungshjón-
anna í Kórintu og fékk uppeldi og
aðbúnað, sem hæfði prinsi og ríkis-
erfingja. Hann hugði sem vonlegt
var, að konungshjónin í Kórintu
væru réttir foreldrar sínir og lengi
vel hafði hann engan grun um, að
það kynni að vera öðruvísi.
Dag einn, þegar Ödipús var orð-
inn allstálpaður og lék sér úti með
piltum á sínu reki, lenti hann í ill-
deilum við einn félaga sinna. í þess-
ari sennu sagði drengurinn, að Ödi-
púsi væri sæmst að hafa sig hæg-
an, þar sem hann væri enginn kon-
ungssonur, heldur umkomulaus
sveinsstauli, sem konungshjónin
hefðu tekið til fósturs. Ödipúsi varð
AF HINUM fjölmörgu og
stórfenglegu hetjusög-
um Hellena í fornöld mun sagan
um Ödipús einna þekktust. Frá
tíniuni hinna miklu grísku
harmleikahöfunda til vorra daga
hafa skáld og listamenn notað á
margan hátt uppistöðu þessarar
sögu í verkum sínum og hún
hefur meira að segja verið tek-
in upp sem skilgreinandi hugtak
í nútíma sálarfræði, hinn svo
nefndi Ödipúsarkomplex. Sál-
fræðingurinn mikli, Sigmund
Freud, er höfundur þessa hug-
taks og notaði það um það fyr-
irbæri, þegar ungur sonur, sakir
mikillar ástar á móður sinni, el-
ur í hrjósti óvild og afbrýði til
föður síns. En hér kemur sagan
um hinn ógæfusama Ödipús.
Einu sinni í fyrndinni voru kóng-
ur og drottning í ríki sínu. Konung-
urinn hét Laíos og drottning hans
Jókasta. Ríki þeirra hét Þeba og
var eitt af mörgum borgríkjum í
Hellas. Fátt skyggði á hamingju
þessara hjóna nema það, að þau
áttu engin börn. Lengi vel vonuðu
þau að úr mundi rætast, en árin
liðu hvert af öðru og ekkert fæddist
þeim barnið. Laíos konungur gerðist
þá áhyggjufullur, því að hann lang-
aði ákaft til að eignast son, sem
erfa mundi ríkið eftir hans dag.
Því var það einn góðan veðurdag,
að konungur bjóst að heiman og
hélt til Delfí, þar sem guðinn Apoll-
on átti fræga véfrétt. En svör þau,
sem hann fékk við spurningum sín-
um, urðu síður en svo til að gleðja
konunginn. Véfréttin sagði honum
að hann n.undi að vísu eignast son,
en fyrir þessum syni hans ætti að
liggja að verða sá ólánsmaður að
drepa föður sinn og ganga síðan að
eiga móður sína. Hraus konungi
hugur við þessum tíðindum og sneri
heim í þungum þönkum, því að hann
vissi að erfitt mundi að umflýjaþað,
sem örlaganornimar hefðu ákveðið,
hversu skelfilegt sem það kynni að
vera.
að bera hann út til að hinn ægilegi
spádómur gæti aldrei rætzt. Fætur
drengsins voru þvi næst gegnum-
stungnir og síðan var farið með
hann út í skóg, þar sem hann var
skilinn eftir sem bráð handa villi-
dýrum og ránfuglum.
Pólýbíos konungur í Kórimtúborg
hafði kýr sýnar á beit þarna í skógin-
um ekki langt frá. Hjarðmaður hans,
sem gætti kúnna, heyrði barnsgrát,
gekk á hljóðið og fann von bráðar
ósjálfbjarga hvítvoðunginn. Hann
tók barnið og fór með það heim
til borgarinnar. Konungshjónin í
Kórintu voru barnlaus. Þau tóku
við drengnum og ólu hann upp sem
sinn eigin son. Nefndu þau hann
Ödipús, sem merkir bólginn fótur,
og var nafnið dregið af því, hvern-
ig drengurinn var útleikinn, þegar
hann fannst. Svo liðu árin og Ödi-
mikið um þessi tíðindi og gekk
næsta dag á fund kóngs og drottn-
ingar og spurði þau, hvað hæft
væri í þessum söguburði. Þeim brá
illilega í brún við spumingar sveins-
ins, en fullvissuðu hann um að hann
væri sonur þeirra. Ödipús reyndi
að trúa staðhæfingum þeirra, en ef-
inn hafði tekið bústað í brjóstihans
og óvissan lét hann ekki í friði.
Honum fannst sem hann mundi
aldrei öðlast sálarró, fyrr en hann
hefði fengið örugga vitneskju um,
hver hann eiginlega væri.
Til að binda enda á þessa óvissu,
tók Ödipús sig upp og hélt til Delfí
eins og faðir hans hafði forðum
gert. En véfréttin sagði honum ekk-
ert um hið sanna ætterni, heldiur
endurtók aðeins hina grimmilegu
spá, sem Laíos hafði fengið að
heyra, um að hann ætti eftir að
■y