Mánudagsblaðið - 24.06.1968, Blaðsíða 1

Y-
SlaS jyrir alla
20. árgangur.
Mánudagur 24. júní 1968.
17. tölublað.
Forsetakosningin
Forsetakosningar eru nú aöalumræðuefni manna í
millum og áhugi mjög mikill hvemig muni fara 30. júní
þegar íslendingar ganga að kjörborðinu. Mánudagsblað-
ið hefur í 20 ár snúið sér til AJAX og birt hina ágætu
kosningaspádóma hans, sem lengi hafa verið hið eftir-
sóttasta lesefni í sambandi við frambjóðendur og spá-
dóma í kosningum. Spádómar og skrif AJAX um for-
setakosningamar eru með nokkrum öðrum blæ en um
aðrar kosningar eins og greinin skýrir frá, en eflaust
mun mörgum þykja vænt um að fá umsögn AJAX í
þessu veigamikla og umdeilda máli.
Forsetaembættið á íslandi er
nú bráðum aldarfjórðungs gam-
alt. Tveir meran hafa gegifit em-
bættinu og’báðir raotið vinsælda
með þjóðinnii. Þnátt fyrir þetta
hafa að undanförrau heyrzt hér
nokkrar raddir um það, að lik-
lega vseri réttaát að laggja eimto-
ættið niður. Eru þá tilfærðar
sparmaðarástæður, þetta emibætti
sé óþarfa tildur og lúxus fyrir
smáþjóð. Ekki er alltaf Ijóst, hvað
þessir menn vilja fá í staðintn,
en tiillögurraar um það virðast þó
Ef fiokkuð sjfeiir aumingja-
skap svokallaðra hernámsand-
stæðinga, þá er það nýjasta
bragð þeirra að flytja erlenda
óhamingjumenn, kommúnista
og flóttamenn, hingað til
lands til að mótmæla NATO-
fundinum hér, en það mál er
erlendum fiækingum algjör-
lega óviðkomandi og koma
þeirra í þessum tilgangi stór-
kostleg móðgun við íslend-
ínga, jafnvel islenzka komm-
únista og andstæðinga varn-
arhersins og þátttöku okkar í
varnarbandalagi vestrænna
ríkja.
Eins og alþjóð er kunnugt
þá hafa Svíar haft sig að al-
heimsálfum í afskiptum sín-
um af málefnum annarra
þjóða, auk kynóranna, sem
þeir flytja út, og gert hefur
nafn sænska kvenfólksins að
einu allsherjar lauslætistákni.
Sænska þjóðin má nú, og þá
ekki sízt þeir óhamingjumenn
sem hingað seiiast í boði ís-
lenzkra kcmmúnista, muna há
tíð, er hún fylgdi Adolf Hitl-
er að málum, hafði stórvið-
skipti við Þýzkaland í stríð-
inu, ailt til hess, að s.iá mátti
að Þriðja ríkið var að líða
undir lok. Það þarf hvorki
smápilta úr sænskum æsku-
Ivðssamtökum og fákænsmá-
menni til að muna þessa tíð,
aðallega vera tvenns konar. Suim-
ir vilja, að þedr þrír háu menm,
sem eru hamdihafar fonsetavalds
í fórföllum forsetaj' era það eru
forsætisró ðherra, forseti Sameiin-
aðs Alþiragis forseti Hæsta-
réttar, fari að staðaildri mieð emto-
ættið. En þetta er frekar hæpin
ti'llaga. Övist er að nokkur sparn-
aður yrði að þessu. Hugsamilefet
er, að hver þessara þriggja manma
viildi fara að leika þjóðhöfðiinigja,
og þá væru menn litliu nær. Slík-
ir þreimenningar yrðu heldur
sem Svíar skulu aldrei af sér
skafa, þótt nú láti þeir hæst í
„jafnréttiskröfum“ og friðar-
hjali.
Grískir flóttamenn, alþjóð-
Iegir flækingar margir þar úr
Iandi, hafa notað sér ýms fá-
kunnandi lönd, og gert þau að
einskonar „útlagabækistöðv-
um“ og síðan fcngið heims-
nöfn eins og leikkonu kunna
og prófessor þekktan til aö
mjáima framan í alþjóðasam-
tök kommúnista um hina
hroðalegu mcðfcrð grískra
hershöfðingja á löndum þeirra.
Þetta kann að vcra satt, en ef
gríska þjóðin, þessi lýðræðis-
vagga, er ekki svo stcrk, að
hún geti sjálf hugað að heima-
málum sínum, þá er erfitt að
gera sér að góðu, að þar ríki
slík örbirgð og hörmungar.
Ekki cinn einasti maður hef-
ur orðið þess var að Grikkir
hafi risið upp gcgn okinu,
hvorki í smáhópum né al-
mennt, og ferðamenn þar í
Iandi sjá hvorki hungúrsvip né
þjáningar alþýðu þar. Þá
gugna nú flest lýðræðislönd-
in í mótmælum og aðgerðum
sínum, jafnvel Danir, sem svo
réttiiega mátu skoðanfrelsið,
að forsætisráðherra þeirra,
Krag, Ýarð að reka einn nán-
asta samstarfsmann sinn vegna
þess, að hann hafði skoðun,
aldrei neins konar saméirairagar-
tákin fyrir þjóéina. Hastt er ^rið,
að slík lausn mundi aðedns skapa
leiðinda lágkúru í samþamidi við
þjóðhöfðiogjavaldið, gefia okkur
þrjá forseta í staðdnn fyrir eimm.
Sameining
Hin uppásturagan er sú að sam-
eina * forsetaémtoættið eimlbætti
forsætisráðherra. Slíkur1 háttuir er
hafður á í Baradarikjunum, Sviss
og fleiri ríkjum. En.ednnig þessd
lausm hefur g^einilega annimarka
— með henn.i yrðd þjóðhöfðinigja-
emtoættið dregið ndður í hið póli-
tíska svað. Forsætisráðherra er
nær alltaf stjómimálaleiðtogii, og
um hann blása vindar úr öllum
áttum. í slifcum mianrai mundl
fólk ailtaf sjá stjkDmmálamainm-
inn, en ekki þjóðhöfðimgjamm.
Hann gæti aldreii orðið þjóðirani
sameiningartáikn á einneðaneinn
hátt ‘' '-ir hlutar þjóðarinnar
mut';. ltaf h'ta á hamn með
og bað þá fara variega.
Afstaða Svía í þessum efin-
um hefur ekkert breytzt. Sví-
ar eru samþykkir öllu lýð-
ræðisbrölti Afríkuríkja, hvort
lieldur það er með vopnavaldi
gert, eða almennum blóðsút-
hellingum og morðum. Telja
sænskir þetta allt gott og
blessað.
Og nú hafa þeir, sem aum-
astir eru allra og minnst skyn
bera á málin leitað aðstoðar
hjá grískum og sænskum
„flóttamönnum“ og boðið
þeim þátttöku í itnótmælum
gegn samvinnu okkar og vest-
rænna ríkja. Menn minnir,
að einu sinni þótti það ekki
heppilegt, að áðrar þjóðir eða
flokkar og liópar annarra hópa
hefðu afskipti af íslenzkum
stjórnmálum cða stjórnmálum
annarra þjóða þcim óviðkom-
andi. Ekki eru þetta ríkis-
borgarar heidur einskonar
málaliðar íslenzkra kommún-
ista, sem hingað ætla að
koma og hrópa niður fulltrúa
vinaþjóða okkar og bandalags-
þjóða. Eru íslenzk yfirvöld
orðin svo skyni skroppin að
þau þoli að þessi lýður, sem
hingað rekst í þessum ©rind-
um, skuli fá að hafa afskipti
af þjóðmálum okkar, gera
vinaþjóðum okkar óskundatil
þess að koma á framfæri
málcfnum, sem íslcnzka þjóð-
in — 90-96 prósent — er al-
gjörlcga andvíg? Vilja for-
ráðamenn þjóðarinnar, að er-
lendir ráðamenn, erlenda
pressan, frá virtustu blöðum
heims, álíti okkur þann skríl,
og þá aumingja, að við get-
um ekki komið okkar skoð-
unum á framfæri án liðstyrks
frá öðru eins pakki og þess-
' um sænska og gríska farand-
lýð?
ÖII okkar viðskipti viðSvía
hafa verið byggð 4 því, að
kala eða andúð. Bf þetta yrðd
ofan á hragsa ég, að verr væri
farið en heima setið. Að ölln
athuguðu er semmálega beztaleið-
in sú að halda forsetaemtoætitinu
f svipuðu forimi og það hefur
verið.
Kosningar og áróður
Forsetaikjör með. þjóðaratikvasði
hefur aðeiins eirau sinmá farið
fraim á Islandi, árið 1952. Voru
þá í kjöri þrir þjóðkunnirmenra,
stjómmálaimeinn og ’emtoættismað-
ur. Stjórramálaflókkanniir blönd-
uðu sér í þessa kosmiragu og bedttu
blöðum siirauim óspart. En útkom-
an varð sú, að þessi afskipti
urðu þeiim til lítiHar gleði. Fjöidi
fóllks í landinu leit svo á, að
embætti þjóðhöfðingja ætti að
vera hafið yfir hið pólitíska dæg-
urþras, og nú er eins og flokfc-
arrair hafi lært eitthvað af þess-
ari reynslu. Engiinin flókikur hefur
tekið afsitöðu með eða móti fram-
bjóðeinidunium. í þessum kosrairag-
um og fiokksbloðin eru róleg,
kurteis og hluitilaus. Þetta er
vissuilega stór framför, enda væri
aranað varla sæmandi. Hitt er
sivo önnur saga, að aMs konar fár-
ánlegar stlúðursögur um fram-
bjóðendurna gairaga meðail al-
menndngs, þó að mairgir vísi þeim
á bug með fyrirlitniinigiu. Að þessu
leyti Mkjast forsetakoisraingaiinar
meir presitkosnimgum en alþdrag-
iskosningiuim. í sambaradi við aí-
þingiskosirai'ragar, gastir persórau-
legs ró'gs ektei svo mdteið núorð-
ið, en því meir í þrestekosning-
um, þar opnast allar flóðgétbir.
Það er kómiran tírnd tH að birada
eradi á það viðbjóðsiega sjóraar-
spii, sem presitskosningar eru
orðnar, að mimmsta kosti í Beykja-
vík.
Frambjóðendurnir
Margir hafa sagt, að það sé
mikilll vandi að velja í þessum
forsetaikosniragum, frambjóðemd-
urnir séu báðir ágætir og mjög
vel til emtoættisins haafir.' Og
þetta er hverju orði samnara.
Báðir hafa þeir flesta þá bosti,
som eiran fonseta mega prýða.
Báðiir eru gáfaðir menn og há-
menintaðir, báðir hafla þeir hlot-
ið hina æðstu virðiinigartitla. Báð-
ir eru veil máli famnir og góðir
tunigumálamenin, báðiir kunnavel
að uimgamigast jafrat höfðimgja
sem alþýðu. Báðir eru mjög vin-
sælir af ?eim, sem þekkja þá
porsónulega. Báðir eiga vinsælar
og myndarilegair eiginkonur, sem
miundu sóma sér vei sem hús-
mæður á Bessastöðum. Bmtoættið
verður í góðum höndum, hvor
sem kosimm verður. Þietta er
auðvitað ágætt, en það eykur á
vanda kjósandaras að velja. Og
vailið verður trúlega erfiðara
þqkn, sem þefckja meranina báða.
A * Framhald á 5. síðu.
Svívirðilegt hneyksii
Svo hefur svívirðilega tekizt' til í íslenzkum stjórnmál-
um, að andstæðingar þátttöku íslands í NATO-vamar-
bandalaginu, hafa snúið sér til einhverra flóttamanna
grískra, sænskra ofstopamanna og beðið þá grátandi að
leggja sér lið í fáránlegri „demostration“ gegn NATO-
fimdinum hér í Reykjavík. Alþingi samþykkti inngöngu
okkar í NATO, og lang stærstur hluti þjóöarinnar hefur
lagt ‘blessun sína yfir þessa ákvöröun. íslenzka ríkis-
stjórnin ætti, nú þegar, að vísa flóttalýð þessum úr landi,
því okkur nægja alveg mótmæli þessara fáu íslenzku
ríkisborgara, þótt ekki sé hleypt inn í landið æfintýra-
lýð, sem flækist milli landa og efnir til óeirða.
Leikfélagi MánudagsblaSsins no. 13
— skoðar mjólkurpening
Sveitamaður nokkur kom til Parísar. Þegar hann kom heim aftur,
kallaði hann á vini sína, og sýndt þeim stoltur ýmsar myndir,
sem hann hafði náð í París. Vinir hans allir urðu mjög hrifnir og
skoðuðu myndimar með áfergju. Aðeins einn ungur maður, sem
sat út af fyrir sig, var sá eini sem engan áhuga hafði og sagði
ekkert. Parisarfarinn vildi gjarna að hann hefði eitthvað hrif-
næmt um myndirnar að segja og spurði, hví hann legði ekki eitt-
hvað til málanna. — Ungi maðurinn svaraði strax: — „Nei — þarf
þess ekki, — ég er ennþá í fullum gangi“ —
Sviptivindar í
viðskiptalífinu
Eigendaskipti að Nýja bíói — Húsakaup í Austur-
stræti — Gömul verzlun hættir— Styrkþegaaðallinn.
Ýmsar sviptingar eru nú í viðskiptaheiminum, þótt
engin séu illindin og umsvifamenn hafa látið tals-
vert til sín taka undanfarið.
Fullyrt er, að Albert Guðmundsson, stórkaupmaður
og konsúll, sem rekið hefur umfangsmikil viðskipti um
árabil, hafi hug á að kaupa Nýa bíó h.f. af erfingjum
þeirra Guðmundar Jenssonar, forstjóra, og Bjarna
Jónssonar í Galtafelli, sem fyrirtækinu stýrðu frá upp-
h'afi. Hafa óvænt dauðsföll tafið fyrir formlegum urn-
mælúm um kaup þessi. V/.. J
Þá hefur Ketill Axelsson, stórkaupmaður í London
með meiru, fest kaup, að sögn, á fyrirtækinu Júlíus
Björnsson, í Austurstræti en eignir beggja liggja sam-
an. Ekki er vitað enn um framtíðarskipulag þar.
Gísli í Raforku hefur nú, að almennri sögn, teklð
á leigu eða fengið yfirráð yfir Eros-hú.snæðinu, einnig
í Austurstræti, og sýnir glöggt, að ekki tapa allir, þótt
útgerðarmenn og bændur berjist í bökkum.
Eitt merkt einkafyrirtæki ku nú v^ra að hætta við-
skiptum, en það er Geir Zoega neðst á Vesturgötunni',
en þessi verzlun hefur verið í áratugi eitt þekktasta
og bezta fyrirtæki höfuðstaðarins. Engum getum er
leitt að því hversvegna þetta gamla góða fyrirtæki
hættir nú að fullu og öllu.
Er sannarlega gott til þess að vita, að ekki er tóm-
ur harmagrátur og gnístran tanna í viðskiptalífinu og
enn eru.til menn, sem hafa kjark til að ryðja sér braut
meðan styrkþegaaðallinn grætur og veinar um eftir-
gjöf, aukna styrki og allskyns fþðindi . . . ella þeir fari
í fýlu og hætta.