Tíminn - 07.07.1974, Blaðsíða 32

32
tíminn
Sunnudagur 7. júli 1974
AAyndlist —
Jónas
Guðmundsson:
Nína
Tryggvadóttir
(1913 - 1968)
Nlna Tryggvadóttir, listmálari
Yfirlitssýning í
Listasafni íslands
1 tilefni listahátiðar
heldur Listasafn Islands
yfirlitssýningu á verk-
um Ninu Tryggvadóttur,
en hún lézt i New York
18. júni 1968, aðeins 55
ára að aldri.
Nina Tryggvadóttir
var fædd á Seyðisfirði 1.
marz 1913 og fluttist ung
að árum til Reykjavikur
og gekk i Kvennaskól-
ann i Reykjavik og þar
hefst listferill hennar,
eða hún hefur listnám
hjá Ásgrimi Jónssyni og
i skóla Finns Jónssonar
og Jóhanns Briem.
Nina innritaðist i
Listaháskólann i Kaup-
mannahöfn árið 1935 og
stundaði þar nám til
ársins 1939. Siðan lagði
hún stund á nám i mynd-
list hjá frægum kennur-
um i Bandarikjunum og
einhvers staðar sá ég
þess getið, að hún hafi
verið nemandi i mynd-
list allt sitt lif, en það
átti að undirstrika við-
horf hennar til málverka
og myndlistar.
Nlna Tryggvadóttir er einn
frægasti myndlistarmaður
þjóðarinnar, mjög þekkt i útlönd-
um miðað við flesta aðra, að þvi
er forstjóri Listasafns Islands
sagði I sjónvarpsviðtali og hún
hefur haldið margar sýningar i
frægum erlendum sölum og verið
búsett erlendis um langt skeið.
Yfirlitssýningi 1963
Þetta er önnur yfirlitssýningin
á verkum Ninu Tryggvadóttur,
sem haldin er i Reykjavik. Félag
isl. myndlistarmanna hélt sýn-
ingu á verkum hennar i lista-
mannaskálanum gamla árið 1963
i tilefni af fimmtugsafmæli henn-
ar. Þótt aðeins séu liðin 11 ár sið-
an, er farið að fjúka i sporin. Dvöl
erlendis á sinn þátt i þvi. Maður
heyrir fleira af islenzkum málur-
um, sem búa á íslandi.
Það var vel til fundið hjá Lista-
safninu að velja sér þetta verk-
efni i tilefni Listahátiðar 74. Þessi
sýning er átak fyrir þá, sem söfn-
uðu henni saman og komu henni
fyrir, þvi að auðvitað á Listasafn
tslands ekki allar þessar myndir,
heldur alls konar fólk, sem verið
hefur svo elskulegt að sitja heima
með auða veggi, til þess að list-
ferill hennar mætti koma saman
fáeinar vikur i Listasafni íslands
á jónsmessunni 1974. Þakka ber
þvi ágæta fólki.
Það sem manni kemur ef til vill
mest á óvart er, hversu stór sýn-
ingin er. Lifsverkið er stórt. Nina
Tryggvadóttir hefur verið af-
kastamikil, og eljuverk hefur það
verið að safna þessu saman, þess-
um myndum, sem óhjákvæmi-
lega verða nú til þess að skipa
málaranum allt annan sess, en
hann hafði i viturid tslendinga,..
og svo vill svo skemmtilega til að
steindir gluggar i safninu sjálfu
eru hennar verk lika. Þessi sýn-
ing skipar Ninu Tryggvadóttur á
bekk með okkar beztu málurum.
Lifði umbrotatima
i myndlist
Nina Tryggvadóttir er einn
þeirra málara, sem lærðu og lifðu
umbrotatima á myndlist. Veður
voru válynd og erfitt fyrir lista-
menn að skipa sér i fylkingu.
Margar leiðir var um að velja,
fylgja tizkunnar slóð, eða mála að
öörum kosti með lokuð augun og
lesa Ljósberann. Margir málarar
áttu erfitt — og eiga að þessu
leyti, hætta ekki á að vera frjáls-
ir, heldur halda sér dauðahaldi i
eitthvað, sem þeir telja aö fljóti i
deiglunni miklu og muni bera þá
til strandar að lokum. Nina virð-
ist hafa látið þetta lönd og leið,
hún málar figúratfvt og abstrakt
jöfnum höndum — og kemst upp
með það. Ef til vill er still hennar
ekki eins persónulegur fyrir
bragðið, þar sem hún hefur ekki
slegið eign sinni á einhverja smá-
muni, sem væru eins og kjöt-
stimpill á hverju hennar verki, en
mig brestur hins vegar kjark til
þess að skilgreina, hvað er Nina
og ekki Nina I sumum þessum
myndum, þvi að þarna kemur
fram skyldleiki viða við aðra
starfandi listamenn islenzka, en
nær er mér að halda, að áhrif
hennar á islenzka list hafi verið
mikil og á einstaka listamenn ef
til vill fullmikil.
Persónulegastar virðast
mannamyndir hennar og myndir
af húsum i sólskini. Þar kemur
yfirlitssýningin til hjálpar. Við-
vaningslegar, dimmgráar húsa-
myndir gerir hún á skólaárunum,
eða i æsku. Teikningin i þessum
mótivum breytist ekki svo mikið,
en það gerir liturinn hins vegar
siðar, en ef til vill liggur styrk-
leiki hennar i litnum, fyrst og
fremst.
Bárujárnsöldin
og manneskjan
Skjótast skuggar, manneskjur
á leið sinni yfir landið og þú
hverfur með málaranum yfir i
hina bárujárnsklæddu borg æsk-
unnar. Breiðholtsjökull með sin-
um vitfirrtu tæknimönnum varð
ekki yrkisefnið, heldur fyrst og
fremst hljóðlátt fólk i lágreistum
húsum.
Mannamyndirnar eru liklega
mikilsverðasti hlutinn af list Ninu
Tryggvadóttur. Hér skeður það i
málverki, með litum á striga,
sem Sigurjóni Ólafssyni tekst svo
vel i grjótinu. Hann meitlar dr.
Sigurð Nordal og Asgrim Jónsson
i grátt grjótið og til verður lista-
verk, með sterkum persónutöfr-
um, en steinninn heldur samt
áfram að vera steinn, þótt andlit
séu hlaupin i hann.
Nina málaði oft menn, sem við
þekkjum, en myndirnar eru fyrst
.og fremst málverk, sem þú skoð-
ar sem slik, en ekki myndir af
einhverju fólki.
Nina er að visu ekki eini málar-
inn, sem hefur reynt þetta, en hún
er ein af þeim fáu, sem tekst
þetta.
Það sem veldur, er háleitt
markmið, tækni og hið sterka afl,
liturinn. Þaðsama skeður einnig i
abstrakt verkum hennar, oft
bjargast allt vegna litaskynsins.
Þetta er stærsti hluti sýningar-
innar, stórar þúngbúnar myndir
og glaðar myndir skiptast á, og
smámunir ekki litils virði koma
inn á milli. Ófullgerð alþingis-
mynd passar illa innanum þær
myndir, sem þar eru hengdar i
kring, þvi myndin er greinilega á
frumstigi og eftir var að blása
eldinn.
Hverjir eiga
myndir Ninu
Alls munu vera 223 verk á þess-
ari sýningu. Þar af meginhlutinn
sóttur upp á vegg hjá alls konar
fólki.
Ef maður les i sýningarskránni
hverjir eiga þessar myndir, þá
minna nöfnin á konungsveislu,
æðstu menn þjóðarinnar hafa
sótzt eftir myndum hennar, skáld
og listamenn, fólk, sem þó er flest
orðað við andans mál, og við
fagrar listir. Hún hefur þvi verið
mikils metin sem málari hér á
landi. Ef til vill segir það litið, þvi
að það er þó myndin, sem lifir, —
ekki ber ég það sem hesturinn
ber. Samt segir það okkur dálitið
um stöðu hennar i samtiðinni, þvi
segðu mér hverja hann um-
gengst, þá skal ég segja þér hver
hann er.
Listasafnið og
Listahátið ’74
Það er ekki oft, sem maður
finnur hjá sér hvöt til þess að
þakka Listasafni tslands alveg
sérstaklega fyrir eitthvað. Svo
háleit eru markmið þess, að
kröfurnar eru ávallt ivið meiri en
efndirnar. En Listasafnið á heið-
ur skilið fyrir þetta framlag sitt
til Listahátiðar ’74.
í sýningarskrá segir forstjóri
safnsins á þessa leið:
„Ætlunin með sýningu þessari
er að sýna listakonunni Ninu
Tryggvadóttur verðugan sóma og
leitast við að draga fram ein-
kennin i myndlist hennar. Um leið
koma að sjálfsögðu i ljós viss sér-
kenni listakonunnar sjálfrar. Slik
afhjúpun persónuleikans verður
ekki umflúin á sýningu sem þess-
ari.” jg