Norðurslóð - 23.07.2003, Blaðsíða 3

Norðurslóð - 3
Jóhann Antonsson:
Drög að
flugsögu
Arngrímur Jóhannsson
flugmaður sem kenndur
er við Atlanta flugfélag-
ið sýndi listir sína á lítilli flugvél
hér á Dalvík eitt kvöldið í júní.
Arngrímur hafði ætlað að koma
á sjómannadaginn en af því gat
ekki orðið svo fyrsta tækifærið
var notað síðar. Arngrímur á
ættir að rekja í Svarfaðardal.
Faðir hans var Jóhann Sigurðs-
son frá Göngustöðum, bróðir
m.a. Jonna á Sigurhæðum og
Páls málara. Allmargt fólk fylgd-
ist með fluginu enda tilkomu-
mikið.
Arngrímur flaug einungis yfir
því nú er engin aðstaða lengur til
lendingar flugvéla. Áður voru
flugbrautir austur á sandi, aust-
an við áburðarskemmuna eða
núverandi fiskeldishús. Það voru
aldrei margar flugvélar sem
lentu hér, einungis nokkrar á
sumri. En hvenær var flugvöllur-
inn gerður? Ég ákvað að reyna
að draga upp mynd af því og
hafði samband við tvo menn
sem höfðu afnot af vellinum og
þekkja sögu hans betur en flest-
ir. Þetta eru þeir Jóhann
Tryggvason frá Þórshamri, flug-
maður hjá Flugleiðum og Jó-
hann Tryggvason, Ásvegi á Dal-
vík. I sameiningu rifjum við upp
sögu vallarins og flugsins hér á
Dalvík á árum áður.
í Dalvíkursögu kemur fram
að heimildir eru til um að sést
hafi til flugvélar í Svarfaðardal
25. október 1930 og virðist það
hafa verið í fyrsta sinn sem flug-
vél sást hér. Agnar Kofoed-
Hansen kom síðan hér 1938 og
reyndi lendingarstaði. Einnig
kom Agnar á sjóflugvél og lenti
hér.
Það virðist hafa verði Egill
Júlíusson útgerðarmaður sem þá
var formaður slysavarnadeildar-
innar sem barðist fyrir því að hér
yrði gerður sjúkraflugvöllur til
að lenda á. Sjúkraflug var þá
talsvert að ryðja sér til rúms og
þótti mikið öryggisatriði að hafa
flugvél og stað til að lenda henni
á. Á Akureyri var staðsett flug-
vél sem Jóhann Helgason rak og
notuð var til sjúkraflugs. Jóhann
hafði komið og lent í fjöruborð-
inu og tekið sjúkling og flutt til
Akureyrar. Það var svo líklega
árið 1958 að merkt var austur-
vestur braut til austurs frá
áburðargeymslunni. Á því sumri
og næsta unnu vörubílstjórar hér
á Dalvík í sjálfboðavinnu við að
keyra möl í brautina og með því
móti og ýtum og öðrum tækjum
tókst að búa út tvær flugbrautir,
450 metra austur-vesturbraut og
250 metra norður-suðurbraut
sem náði nánast fram í fjöru og
suður að ánni. Þar með var orð-
inn til flugvöllur sem flugmála-
stjórn samþykkti og settur var á
skrá yfir flugvelli hér á landi. Á
hverju vori þurfti að hreinsa rusl
af vellinum og merkja hann upp.
Vindpoki var við völlinn og þurfti
að halda honum við. í framhaldi
af hreinsun kom einhver frá
flugmálastjórn til að líta eftir.
Jóhann í Þórshamri byrjaði
sitt flugnám 1956 og var farinn
að fljúga talsvert þegar verið var
að útbúa völlinn. Jóhann lenti
talsvert á vellinum hér, sérstak-
lega þegar hann starfaði á Akur-
eyri á árunum 1961 til 1963.
Hann starfaði á þeim árum með-
al annars við síldarleit á flugvél.
Nafni hans í Ásveginum var
áhugamaður um flug og var tals-
vert tengdur vellinum og hafði
um tíma umsjón með brautinni.
Hann tók sólópróf á Akureyri á
þessum árum og flaug talsvert
undir umsjá nafna síns.
Ruslahaugar byggðarlagsins
voru þarna austur á sandi við
hliðina á brautinni og fauk oft
rusl og drasl upp á brautina frá
þeim. Auk þess komu brautirnar
misjafnlega undan vetri ef svo
má segja þannig að stundum
þurfti að flytja möl í þær á vorin.
Smátt og smátt hættu menn að
halda vellinum við og hann hvarf
af skrá yfir samþykkta flugvelli.
Blómaskeið vallarins stóð lík-
lega ekki nema svo sem í 5 ár,
um og upp úr 1960.
Eftir að völlurinn er tekinn af
skrá var þó áfram lent á honum
og voru slíkar lendingar skráðar
sem lendingar utan vallar. Þann-
ig var það þegar Jóhannes
Tryggvi, sonur Svanhvítar systur
Jóhanns í Ásveginum, var að
læra flug. Þá kom hann æði oft
hingað og lenti og tók frænda
sinn með sér í flugið. Þetta var á
árunum kringum 1970 og var þá
talsvert um lendingar hér. Jó-
hannes Tryggvi vann við flug-
kennslu en hann fórst í flugslysi
á Akrafjalli árið 1973 aðeins 24
ára gamall.
Það voru auðvitað ekki til
neinar upplýsingar um hve mik-
ið flugvöllurinn var notaður og
hvenær síðast var lent á honum
en ég man eftir því að 1975 kom
Kjartan Jóhannsson í Asíufélag-
inu, eða Kjartan á Jaðri eins og
margir hér um slóðir þekkja
hann, með rækjukaupendur
hingað í leiguflugi og lenti vélin
hér á vellinum. Sú lending hefur
vafalaust talist lending utan vall-
ar.
Nú er fátt sem minnir á að
flugvöllur hafi verið á þessu
svæði og ekki vitað til að mikið
sé af myndum af flugvélum hér.
Við birtum hér myndir sem eru
til í fórum Jóhanns í Ásveginum
en gaman væri ef fleiri eiga slík-
ar myndir að fá þær til birtingar.
Hrísey:
Syðstabæjarhúsið verður hákarlasafn
Um síðustu helgi var mikil hátíð
í Hrísey. Ibúatala eyjarinnar
margfaldaðist og þar var margt
til gamans gert. Lýst hafði verið
ytir sjálfstæði eyjarinnar þessa
helgi og lýðveldi stofnað þannig
að það þurfti vegabréf og vega-
bréfsáritun til að komast þar í
land.
Eitt af því sem vakti athygli
var að Syðstabæjarhúsið var op-
ið fyrir gesti og gangandi. Á
föstudagskvöldið kom fólk sam-
an í húsinu til einskonar opnun-
arhátíðar og gæddi sér meðal
annars á hákarlaafurðum og við-
eigandi veigum. Það var vel við
hæfi að bjóða upp á hákarl í hús-
inu því þarna er að verða til há-
karlasafn. Hákarla-Jörundur
reisti húsið og hóf byggingu þess
1884 og lauk 1886. Saga húsins
er hin merkasta og byggingar-
sagan allra merkilegust. Húsið
var byggt úr timbri sem fengið
var úr norskri skonnortu sem
strandaði á eyjunni og Jörundur
keypti og lét rífa skipskrokkinn
planka fyrir planka.
Haustið 1884, nánar til tekið
11. september, gerði afspyrnurok
af suðvestri og fórust þá yfir
þrjátíu skip hér á Eyjafirði. Þar af
rak 19 skip upp í Hrísey. Flest
skipanna voru norsk sfldveiði-
skip. Þetta áhlaup hefur verið
kallað Gjörningaveður eða
Norðmannabylurinn og voru
ýmsir, þar á meðal margir Norð-
mennirnir, sem vildu kenna
Galdra-Villa um veðurhaminn
en Villi þessi hafði átt í útistöðum
við Norðmennina. Þegar lægði og
menn sáu afleiðingarnar vildu
Norðmennirnir ná á Villa og láta
hann standa ábyrgan fyrir
gerðum sínum. Hríseyingar földu
Villa og réru síðan með hann í
skjóli nætur upp á Böggvisstaða-
sand þar sem Svarfdælir tók við
honum. Seinna gerðist Galdra-
Villi bóndi á Bakka í Svarfaðar-
dal þar sem afkomendur hans
búa enn.
Hákarla-Jörundur fékk timb-
ur í húsið sitt og það ekki af verri
endanum enda ber húsið þess
merki enn og er þvísjálft merkar
sögulegar minjar. Árið 1917 var
byggt steinhús í Syðstabæ. Þá
var húsið sem Jörundur byggði
tekið af grunni og það flutt niður
Hús Hákarla-
Jörundar
hefur sett svip
ainn á þorpið
í Hrísey um
laitgan aldur
og ná fœr það
að njóta sín
sem safn um
sögu há-
karlaveiða
hér við land.
brekkuna sem það stóð upp á og
á þann stað sem það stendur nú.
Vakti þessi flutningur athygli og
þótti afrek. Húsið var síðan föl-
býlishús og bjuggu þar margar
fjölskyldur. Einnig var verslun í
húsinu og var Páll Bergsson
fyrsti verslunareigandinn. Síðar
eignaðist KEA húsið og var þar
með verslun og vörugeymslu.
Árið 1994 afhenti Kaupfélag
Eyfirðinga heimamönnum húsið
en þeir höfðu stofnað áhuga-
mannafélagið Hákarla-Jörund
sem staðið hefur að gagngerum
viðgerðum á húsinu um leið og
það hefur verið fært í uppruna-
lega mynd. Þessum endurbótum
miðar vel þó ýmislegt sé eftir.
Húsið mun þjóna íbúum og gest-
um Hríseyjar í framtíðinni sem
mennningarmiðstöð og mun
Minjasafnið á Akureyri setja
upp sýningar um sögu hússins og
eyjarinnar, sérstaklega um há-
karlaveiðar og sögu þeirra. Það
er Ásgeir Halldórsson sem
manna mest hefur unnið að
framgangi málsins og er manna
fróðastur um sögu hússins og
hákarlaveiði hér um slóðir.
JA