Morgunblaðið - 23.04.1978, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. APRÍL 1978
Riss frá
Rómaborg
Skandinavíski félagsskap-
urinn í Rómaborg „Circolo
Scandinavo", á sér langa
sögu, enda ekki nema eðli-
legt, að slíkir héldu hópinn í
borginni eilífu, en formlega
mun félagið ekki hafa verið
stofnað, fyrr en um þær
mundir er það komst í eigið
húsnæði árið 1860. — Allar
leiðir norrænna myndlistar-
manna lágu til Rómar allt frá
byrjun 19. aldar og var
ótrúlegt, hvað sumir lögðu á
sig til að komast þangað og
dvelja þar, — þeir áttu sér
þar yndislega nýlendu mett-
aða rómantík og svipmikilli
sögu fortíðarinnar allt um
kring. Lengi nutu þeir góðs af
orðstír Thorvaldsens, einnig
löngu eftir að hann var
fluttur til Danmerkur (1838)
— en allt slíkt er þó furðu-
fljótt að gleymast.
Þeir Skandinavar er dvöldu
í Róm voru stórum fleiri er
lítið varð úr, — átu e.t.v. yfir
sig af rómantíkinni. En það
var skiljanlega ekkert vega-
bréf á eilífðina að hafa
dvalist í „borginni eilífu", en
myndir, er gerðar voru á
þessum árum í Róm, sýna, að
líf þeirra hefur verið gætt
miklum hátíð- og virðuleika-
brag. Auðvitað gerðu mynd-
listarmenn tækifærisriss
hver af öðrum og hefur
varðveitzt mikið safn slíkra
mynda.
í FÍM-salnum að Laugar-
nesvegi 112 stendur nú
einmitt yfir sýning á all-
mörgum slíkum teikningum,
og mun þetta vera hluti af
stærri farandsýningu,-er
gengið hefur um Norðurlönd.
Auk þess eru sýndar ljós-
myndir frá húsakynnum
„Circolo Scandinavo" á Via
Condotti í Róm, og af ýmsu
þekktu fólki, er komið hefur
við sögu, einkum fyrr á árum,
ásamt bókum, skjölum og
handritum.
— Ég álít, að þótt fróðir
menn hafi ánægju af sýning-
unni og einnig undirritaður
sem er þessu allkunnugur,
eigi hún lítið erindi hingað í t
þessu formi — og verra er þó,
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
að bókstaflega ekkert hefur
verið gert til að gera hana
forvitnilegri fyrir almenning.
Kringum þessa sýningu ríkir
slík svefnganga, að til ólík-
inda telst, enda mun aðsókn-
in svo gott sem engin. Til
úrbóta hefði hér verið að
bæta við ljósmyndum af
málverkum, er Skandinavar
gerðu á þessum tímum, sem
mörg eru bráðskemmtileg, og
t.d. af vinnustofu Thorvalds-
ens — flétta einhverju inn í
hana, sem okkur kemur við
og gerði hana forvitnilegri. í
formi sínu er hún einungis
fyrir innanfélagsmenn til
kynningar á starfsemi
Skandinaviska félagsins auk
nokkurra áhugamanna — en
sem slík ætti hún frekar
heima í Bogasal innan um
aðra forngripi. Sízt vil ég þó
letja einn eða neinn til að
Smámunir
Magnúsar
Tómassonar
í glerskápum, er afmarka
veitingastofuna að
Kjarvalsstöðum, hafa að
undanförnu verið til sýnis
margvíslega formaðir smá-
hlutir eða „objects", eins og
það heitir á alþjóðamáli, eftir
Magnús Tómasson
myndlistarmann.
Það er vel til fallið hjá
aðstandendum Kjarvalsstaða
að kynna ýmsa hluti, er vel
teljast gerðir í list- og
listiðnaði í nefndum gler-
skápum og minnist ég þar
margra skemmtilegra smá-
sýninga. Eftirminnileg var
kynningarsýning á grafísk-
um bókum, er þar stóð á
undan núverandi sýningu og
hefði verðskuldað, að henni
væru gerð rækileg skil hér í
blaðinu, því að ekki er til
hliðstæða slíkrar starfsemi
meðal bókaþjóðarinnar.
Rekja má sögu þessa til-
tækis að tengja hluti ýmsum
óvæntum hugdettum til „Da-
da-ista“, en þeir voru upp-
hafsmenn fjölmargs, er mjög
hefur sótt á myndlistarmenn
um árabil, en hefur þróast og
aðgreinst í ótal ólíkar lista-
stefnur. Margt óvænt hefur
séð dagsins ljós við þessar
endurvöktu tilraunir, en
miklu oftar eru þetta endur-
tekningar, sem komast í tízku
og fara sem eldur í sinu til
ólíkustu landshorna. Grannt
skoðað þá munu Dadaistarnir
naumast hafa verið fyrstir til
að tengja hluti „absúrd“-hug-
myndum, — kúvenda upp-
runalegri hugmynd, — neyða
skoðandann til að uppgötva
hlutinn sem form, en ekki
horfa eiriungis á hann og
hugsa um hann útfrá nota-
gildi hans. En þeir voru
fyrstir til að byggja þetta
upp sem gilda íistastefnu og
helga líf sitt nýjum upp-
götvunum á því sviði.
Þegar Marchel Duchamp
sneri við ýmsum hlutum með
ákveðið notagildi gerði hann
það í andfagurfræðilegum
tilgangi og mun honum sjálf-
um aldrei hafa dottið í hug,
að þetta ætti einhvern tíma
eftir að teljast gild list- og
það með drjúgu fagurfræði-
legu gildi! Duchamp, sem var
frábær málari, var eiginlega
að hafa endaskipti á hlutun-
um — tilbúnum hlutum og
þar með svipta vanahulunni
af þeim. — Hann var ekki að
reyna að búa til frumlega
hluti né finna upp eitthvað
nýtt. — Sjálfur meistarinn
tók afstöðu á móti spor-
göngumönnum sínum og
hugsunarhætti þeirra, um
leið og hann sagði: „Þegar ég
uppgötvaði „Ready Made“,
hugðist ég gera uppreisn
gegn fagurfræðilegu skrani. í
„neo-dada“ hins vegar nota
þeir „Ready Made“ til að
uppgötva fagurfræðileg gildi.
Ég henti flöskuþurrkaranum
og klósettskálinni í andlit
fagurfræðinni, en nú dást
menn að þessu sem fagur-
fræðilegri listsköpun." Hér
hitti hann naglann á höfuðið,
því að í dag rambast menn
líkt og rjúpa við staur við að
sanna, að hin fáránlegustu
uppátæki séu gild list og að
hlutir, sem eiga ekkert skylt
við myndlist, en allt, er áður
hefur verið skapað, tómur
misskilningur. Meistari
Matisse sagði eitt sinn, að ef
til væri vottur af frumleika í
manni, kæmi hann fyrr eða
síðar fram — óþarfi væri að
hafa áhuggjur af því —
einungis yinna og vinna.
Ný kynslóð með „nýlist"
hefur haft endaskipti á
þessum orðum meistarans og
auk þess tekist að komast
eins langt í burt frá
hugsunarhætti frumkvöðl-
anna (Duchamps og félaga)
og hugsast getur, og í sumum
tilvikum er það einmitt það,