Morgunblaðið - 11.02.1993, Blaðsíða 36

36
—
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR.il. FEBRÚAR J993
Védís Leifsdóttir
— Minningarorð
Fædd 2. júlí 1965
Dáin 29. janúar 1993
Hún var alltaf fullorðinsleg. Jafn-
vel lítil stúlka hafði hún svipmikið
andlit ungrar konu og gekk alltaf
svo bein og keik, eins og hún vissi
alveg hvert hún væri að fara. Eng-
inn gleymir henni sem sá hana.
Andlitið eins og útsprungið og
þrungið lífslyst, likaminn stæltur og
aldrei kyrr. Það er óþolandi að hugsa
til þess að nú skuli hann ekki hreyf-
ast framar og augun ekki blika hýr
og kersknisfull við heiminum.
„Opnaðu augun og horfðu með
ástríki í kringum þig — og sjá, þú
verður þú,“ skrifaði Védís sautján
ára. Hún var sjálf opin og gjöful,
elskaði lífið og naut þess af alefli,
alls sem það hefur að bjóða, bæði
hins góða og slæma. Hún lifði hratt,
eins og hún vissi að hún myndi ekki
lifa lengi — eða eins og henni lægi
á að lifa til enda.
Þegar hún nam staðar andartak
til að átta sig varð andartakið stund-
um að ljóði — enda voru fyrirmynd-
imar nærtækar. Fólkinu hennar var
tamt að vinna úr áhrifum og tilfínn-
ingum með listrænni sköpun. Fram-
an af orti hún fyrir stílabókina sína
og skúffuna eins og margir ungling-
ar, en vorið 1982 skrifaði hún eftir-
minnilega grein í Tímarit Máls og
menningar um reynslu sína af Ungl-
ingaheimilinu og ástæður þess að
hún var send þangað. Greinin er
fijálslega og fmmlega skrifuð, ein-
læg en þó með margræðum undir-
tóni.
Greinin vakti athygli, ekki síst
vegna ljóðanna sem fleyguðu hana,
og Védís var talin til yngsta skálda-
hópsins, aðeins sautján ára, kom
meðal annars fram á Hótel Borg
og fjöllistahátíðinni sem fékk nafnið
Gullströndin.
Frá upphafi lék dauðinn sitt stef
í þessum ljóðum. Nítján ára yrkir
hún:
Stundum finnst mér best að deyja
finnst ég hafa lifað
lífinu mínu til enda
hafi upplifað allar hliðar þess
gengið í gegnum allan sársauka þess
sé ekki fram á neitt annað
en endurtekna fortíð...
Védís hafði mikla og margvíslega
hæfileika. Hana langaði lengi mest
til að læra leiklist, en inntökuskil-
yrði í skóla taka ekki tillit til ein-
staklinga, til þess hvað árin segja
fátt til um raunverulegan aldur
Eríidrykkjur
kalíí-
lilaðlwrð tallegir
salir mjög
góð |)jómistíL
Upplýsingar
ísíniii22322
FLUGLEIDIR
HÍTIL LIFTLtllIt
fólks. Hún gat ekki beðið eftir að
verða nógu gömul til að fá að reyna
við leiklistarskólann í heimalandinu.
Hún hafði alltaf lifað á undan sér,
og var löngu orðin nógu gömul að
eigin mati. Þá fór hún til Spánar
og ætlaði að komast inn í skóla þar
með rýmri aldurstakmörk. Hvers
vegna gekk það ekki? „Að lifa er
svo tímafrekt," skrifaði hún líka í
greininni forðum. Hún mátti ekki
vera að því að læra listimar, hún
varð að lifa þær undir eins.
Védís varð dansari og brann upp
á hinu ljúfa lífi sem ekki er alltaf
svo ljúft. Hún hætti að rækta orðs-
ins list sem þó lá svo vel fyrir henni.
Æ færri andartök urðu að Ijóðum.
Þegar þau Bubbi Morthens hittust
af tilviljun á Kanaríeyjum í ársbyrj-
un 1990 var hún orðin útlend,
spænskan að verða munntamari en
íslenskan. Hann minntist Gull-
strandarinnar og bað hana að gera
það fyrir sig að byija aftur að skrifa
Ijóð. Hún gerði það — fyrst bæði á
íslensku og spænsku, svo fjölgaði
íslensku ljóðunum. Og smám saman
náði hún tóninum sem var svo sér-
kennilegur í æskuljóðunum.
Einnig í nýju ljóðunum kemur
dauðinn á vettvang um leið og opn-
að er fyrir honum:
Með mín tuttugu og fimm ár
nálgast ég
enda færibands lífsins.
Þó vissi hún ekki fyrr en ári
seinna að hún væri með alnæmi.
Nú er færibandið á enda runnið.
Haldreipið slitið — sem hún orti um
þegar hún var sextán ára:
Við leitum öll að reipi til að halda í
við þurfum öll reipi til að halda í
annars hröpum við
föllum hægt og svifandi
niðrí heldjúpt myrkrið
steypumst í ógæfuna.
En oft slitnar reipið
oft er skorið á reipið
og margir hrapa.
Vertu sæl Védís, og þakka þér
fyrir að þú varst þú.
Si\ja Aðalsteinsdóttir.
Ég minnist þín
Þegar augu þín opnast sé ég
ásýnd dauðans speglast þeim í.
Ég sá rauðan himin rifna í tvennt
og ryðgaðar hendur þungar sem blý.
Ég sá brimhvítan sársaukann svæfa þig,
soga þig út á djúpin blá,
ég sá skugga skríða yfir andlit þitt,
skilja augun ljósinu frá.
Menn segja minningar séu hjartans hilling,
handrit töpuð skrifuð upp á ný,
og árin renna með straumnum stríða,
stillur hugans sökkva svo í.
Ég sat við rúm þitt og þagði með þér,
þrúgaður af myndum í huga mér.
Þú sagðist trúa og trú þín var sterk.
Ég trúði aldrei á kraftaverk.
Kransar Krossar Kistuskreytingar
Opið alla daga frá kl. 9-22
Fákafeni 11
s. 68 91 20
LEGSTEIN Vetrartilboð % =#F ©PQffiöG s/ AR
í f ' HELLUHRAUNI 14 -220 HAFNARFIRÐI • SÍMI 652707
Þegar augu þín opnast sé ég
ævi þína renna þeim hjá.
Stundum finnst mér ég heyra hlátur
og hjarta mitt fyllist af ljúfsárri þrá.
Ég minnist þín -
ég minnist þín.
Bubbi Morthens.
Védís er dáin, hún hefur fengið
hvíld og frið eftir langa og stranga
baráttu fyrir lífinu.
Ég kynntist Védísi fyrir tveimur
árum, þegar hún kom aftur heim,
þá orðin sjúk af alnæmi, sem hafði
greinst hjá henni erlendis þar sem
hún bjó og starfaði. Hún vissi eigin-
lega ekki hvaðan á sig stóð veðrið,
því þetta hafði allt saman gerst svo
skyndilega. Fljótlega eftir að hún
hafði jafnað sig á sýkingunum, sem
hijáðu hana, og urðu til þess að
hún fluttist til íslands, hafði hún
samband við Jákvæða hópinn, sem
er sjálfstyrktarhópur HIV-
jákvæðra og fólks með alnæmi.
Henni fannst nauðsynlegt að geta
tjáð sig um líðan sína og sjúkdóm-
inn við aðra sem voru í sömu að-
stöðu, miðla af erfiðri reynslu sinni
og geta þannig ef til vill orðið ein-
hveijum að liði.
Fyrir tæpu ári fór henni að hraka
verulega, og hún missti sjónina og
varð blind. Við sem vorum með
henni í hópnum höfðum rætt saman
um þennan vírus sem getur valdið
blindu hjá alnæmissjúklingum. Þeg-
ar það svo kom fyrir hana, þá hafði
hún orð á því hvað hún væri þakk-
lát fyrir að hafa fengið að vita á
hveiju hún gæti hugsanlega átt von
og því undirbúið sig. En Védís brást
við af hugrekki og var brátt komin
á stjá, og nú með hvíta stafinn sér
til aðstoðar. Ég minnist þess að
einn góðan veðurdag í vor sá ég
hana út um gluggann hjá mér við
Laugaveginn, þar sem hún var að
æfa sig að fara ein í bæinn. Hún
var með hvíta stafinn og talstöð
að vopni og fékk leiðbeiningar frá
vini sínum sem gekk á eftir henni.
Nei, Védís var ekki á því að gefast
upp, hún ætlaði að beijast og njóta
hverrar stundar þótt undan hallaði.
Við félagar hennar í Jákvæða hópn-
um dáðumst að dugnaði hennar og
hörku.
Síðastliðið sumar barst jákvæða
hópnum boð um að senda tvo full-
trúa sína á Evrópuráðstefnu HIV-
jákvæðra í Þýskalandi. Undirritaður
var annar umsækjandinn og Védís
hinn. í fyrstu fannst mér það óhugs-
andi að hún gæti þetta, hún var
blind og auk þes í mjög erfíðri lyfja-
meðferð, en Védís var ákveðin, hún
ætlaði að fara. Hún sagðist mundu
taka augun sín með sér, og þá
væri þetta ekkert mál. Og við lögð-
um þijú í þetta ferðalag,-ég, Védís
og augun hennar og aðstoðarmaður
í öllu, Stefán Karlsson. Eftir ráð-
stefnuna héldu þau Stebbi í frí til
Hollands þar sem þau dvöldust hjá
ættingjum Védísar.
í vetur hefur Védís þurft að vera
langdvölum á sjúkrahúsi og heyja
harða baráttu, ekki einungis við
sýkingar og sjúkdóma, heldur lagði
hún þung lóð á vogarskálar í barátt-
unni við fordóma og þögnina sem
umlykur alnæmi og það fólk sem
sýkst hefur af því. Hún ákvað að
ganga fram fyrir skjöldu. Viðtöl
birtust við hana í útvarpi og tíma-
riti. 1. desember er alþjóðlegur bar-
áttudagur gegn alnæmi, í tilefni af
því ákvað Védís að halda tónleika
til styrktar sjálfri sér og til að stuðla
að umræðu og meðvitund samborg-
ara sinna um vandann. Hún fékk
til liðs við sig tónlistarmenn og
skáld, og allt var sett á fulla ferð
í undirbúning, prentað auglýsinga-
veggspjald, miðar, hús fengið, við-
töl, símtöl og æfingar skipulagðar
undir hennar verkstjórn, með að-
stoð vina, úr sjúkrastofu hennar á
A-ll á Landspítalanum. Tónleik-
amir voru haldnir, eins og til stóð,
hinn 6. desember. Húsfyllir var og
ERFIDRYKKJUR
*Verð frá kr. 850-
P E R l A n sími 620200
tókust tónleikarnir vel. í lok þessar-
ar uppákomu sté Védís sinn síðasta
dans hér á jörð. Þetta var falleg
stund og lýsir manneskjunni, bar-
áttuvilja hennar og þreki vel.
Alt er lífs, því líf er hreyfing,
Eins ljóðsins blær og krystals-steinn,
- Líf er sambönd, sundurdreifing -.
Sjálfur dauðinn þáttur einn.
(Stephan G. Stephanson, Líf, 1908)
Ég votta ástvinum Védísar og
fjölskyldu samúð mína. Elsku vina,
minningin lifir.
Björgvin Gíslason.
Yndisleg systurdóttir og frænka
hefur kvatt þetta líf eftir mjög
harða baráttu við skæðasta sjúk-
dóm okkar tíma.
Védís var sérstæður persónu-
leiki. Svo margt var henni gefið.
Listfengi, ótrúlegur kraftur og inn-
sæi endurspeglaðist í öllu hennar
lífi.
Védís fór ótroðnar slóðir. Hún
gekk oft grýttan veginn, en alltaf
kom hún auga á ljós í myrkrinu.
í þau skipti sem ég, Anna, heim-
sótti Védísi er mér ógleymanlegt
hversu gott var að koma til henn-
ar. Alltaf gaf hún sér tíma fyrir
mig. Tíma til að setjast niður, ræða
heima og geima, deila sorgum og
gleði. Ávallt átti hún ráð og sá sí-
fellt nýjar leiðir.
Védís barðist hetjulega við þenn-
an erfiða sjúkdóm. Ekki aðeins
sjúkdómsins vegna, heldur og ekki
hvað síst vegna þeirra miklu for-
dóma sem okkur mönnunum er svo
tamt að láta glepjast af, fordóma
sem stafa af þekkingarleysi.
Það er erfítt að horfast í augu
við dauðann og fá engu þar um
breytt. í blóma lífsins, fullur af
von, kærleika og bjartsýni til fram-
tíðar, með góðar fyrirætlanir og
áform um betra líf.
Védís vissi sem var, að þetta var
aðeins upphaf að löngu þroskaferli.
Með þessum örfáu línum viljum
við minnast hennar. Minningin um
hana varðveitist í hjörtum okkar
um alla tíð.
Guð blessi og styrki ástkæra
systur og frænku, Guðrúnu Svövu,
og frænda okkar, Egil.
Megi Védís okkar hvíla í friði.
Edda Sigurðardóttir og Anna
Þorsteinsdóttir.
Það var 6. desember og tónleik-
amir hennar orðnir að vemleika.
Fullt hús af fólki sem vildi sýna
henni stuðning í baráttunni við al-
næmið, hlusta með henni á tónlist
og ljóð, m.a. ljóð sem hún valdi
eftir nýrómantísku meistarana frá
síðustu aldamótum. David Greenall
úr íslenska dansflokknum dansaði
sólódans og allt í einu hljóp hann
fram sviðið og náði í Védísi. Þau
dönsuðu saman vals og að lokum
gaf hann henni rós. Hún stóð með
rósina, hneigði sig og áhorfendur
klöppuðu. Hún var svolítið óstyrk á
fótum, blind en brosandi og það var
reisn yfír sviðsframkomunni.
Þegar ég hugsa um hana í gula
kjólnum sínum með rósina, á svið-
inu í síðsta sinn, kemur sálmurinn
Allt eins og blómstrið eina upp í
hugann. Sálmurinn sem hefur í
margar aldir tjáð tilfinningar ís-
lendinga til dauðans, hverfulleik-
ans, til blómanna sem á örskammri
stundu leggja niður blöð sín og
deyja.
Énn einu sinni verðum við að
horfast í augu við að dauðinn hefur
haft betur í glimunni. Óhrædd gekk
hún á hólm við hann og við geymum
í minni okkar myndirnar af Védísi
í þeirri glímu. Myndir af kjarki
hennar og baráttugleði, reisn henn-
ar og styrk. Hún lét drauminn um
að kveðja vini sína á sérstakan
hátt á tónleikunum á Tveimur vin-
um verða að veruleika. Og hún
gekk frá því að ljóðin hennar yrðu
gefin út á bók. Tónleikamir voru
teknir upp á myndband og verða
minnisvarði um það skref sem hún
steig út úr þögninni sem ríkir í
garð alnæmis. í desember steig ís-
lenski dansflokkurinn líka ákveðið
skref þegar meðlimir hans dönsuðu
með rauða borðann, alþjóðlegt tákn
um stuðning við alnæmissjúka. Þá
sat Védís á fremsta bekk, hlustaði
á tónlistina og reyndi að gera sér
í hugarlund hvernig dansaramir
liðu um sviðið.
Sjálf hafði hún næma tilfinningu
fyrir dansi. Hún vann sem dansari
í mörg ár eftir að hún fór ung út
í heim til að lifa lífijiess heimsborg-
ara sem hún var. Á Spáni og Kan-
aríeyjum naut hún þess að dansa
og lifa í sólinni, eins og hún hafði
gert hér heima. Dans Védísar við
lífið var áræðinn, hún vildi láta
vinda blása um hár sitt og taka á.
Snemma fór hún sínar eigin leið-
ir. Þegar hún var á bamaheimilinu
Laufásborg var hún stundum látin
segja hinum börnunum sögur því
ófeimin var hún og sérlega skýrt
barn. Ég minnist hennar fyrst þeg-
ar hún var tíu ára og bjó á Baldurs-
götunni. Hún var ein af þessum
börnum sem kotroskin koma að
máli við gesti foreldra sinna, forvit-
in um lífið og tilveruna. Þannig var
hún líka þegar fjölskyldan dvaldi í
tvö sumur í sumarbústað vestur á
ísafirði og Védís naut þess frelsis
sem það umhverfi býður upp á. Þá
komu þau norður á Hornbjargsvita,
þar sem ég dvaldi það sumar og
enn flaug hugur Védísar víða þegar
hún kemst í tæri við ósnortna nátt-
úru norður við ysta haf.
Eins og blómstrið eina lauk hún
lífi sínu heima hjá sér á Hverfis-
götu, í nálægð við gamla heimilið
frá unglingsárunum. Á þeim árum
setti hún svip á umhverfið eins og
hún gerði alltaf, hvar sem hún fór.
Og nú er hún horfin inn í annað
umhverfi. Við trúum því að hún sé
farin að sjá aftur og að máttur sé
kominn í fæturna svo hún geti dans-
að á ný. Á þeim vegum bið ég henni
Guðs blessunar og votta aðstand-
endum öllum innilega samúð.
Elísabet Þorgeirsdóttir.
Tilveran er margslungin, ljót og
fögur, grimm og góð og venjulegum
auðmjúkum manni óskiljanleg.
Frá fyrstu tíð hafa allir hugsandi
menn velt lífsgátunni fyrir sér,
reynt að ráða í rúnir „tilgangsins"
án verulegs árangurs. Trúin hefur
bjargað mörgum leitandi manns-
andanum úr kröppum leiðangri við
læstar dyr, opnað, sýnt honum og
leiðbeint í heim heilagrar ritningar.
Heimur vina mina smáu og fögru
sem á vængjum þöndum hamast
við að halda lífi í kaldri og miskunn-
arlausri veröld er mér sýnilegur út
um suðurgluggann. Vorleikir, list-
flug og samsöngur þeirra hrífa
miðaldra mannssál en slys, ófyrir-
sjáanlegir atburðir og barátta á
hjarni í frosti og stórbyl vekja hjá
manni ugg, vorkunnsemi en jafn-
framt aðdáun.
Fleygur er fuglinn fijáls, óháður
foreldrum sínum og telst hæfur að
skapa sér tilveru og framtíð, ábyrg-
ur eigin gerða og sáttur við guð
sinn. Tekur æðrulaus öllum áföllum
og nýfleygur, helsærðúr er hann
hugrakkur og þakklátur skapara
sínum fyrir næringu, grasbala,
móa, tré og víðáttu himinhvelsins.
Er hægt að ætlast meira af einni
sál? Hrærist víðar göfugra hjarta,
hjarta í veru sem veit daga sína
alla? Mér er spurn!
Þessi langi aðdragandi átti sér
samlíkingu á meðan elskuleg ung
frænka mín lifði. Hún vann sitt
sálar-stríð, var sannkölluð hetja til