Morgunblaðið - 04.05.1994, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKÚDAGUR 4. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Horfnir
svipir
SÝNINGAROPNUN er gleðistund.
Sköpun
listaverks
MYNPUST
Gallcríi Sævars
Karls
LEIR OG GIFS
Þórey Magnúsdóttir
Til 20. mai - Aðgangur ókeypis
MAÐURINN sjálfur í óendan-
legum fjölbreytileik sínum hefur
frá fyrstu tíð verið myndlistar-
mönnum drjúgt viðfangsefni.
Sjaldnast er það yfirborðið eins
og það birtist í andlitsfalli manna,
sem heillar eitt og sér; fremur
leita listamenn eftir því sem býr
að baki, þeirri hugsun, harmi og
gleði, sem skapar
þann persónuleika
og sál sem geislar
af einstaklingnum.
Orðstír ýmissa
listamanna byggist
öðru fremur á hæfi-
ieikum þeirra til að
nema það sem ekki
sést berum augum
utan á fólki, og
koma því á framfæri
í gegnum listmiðil-
inn; er þar skemmst
að minnast jafn
ólíkra verka sem
sjálfsmynda manna
eins og Rembrandts
og van Goghs, og
höggmynda Siguijóns Ólafsson-
ar. Allir þessir listamenn höfðu
til að bera einstaka hæfíleika á
þessu sviði.
Þetta viðfangsefni er alls ekki
horfið af vettvangi samtímalist-
ar, og enn er ungt fólk að leita
leiða til að takast á við það í
samhengi nýrra tíma. í Galleríi
Sævars Karls stendur nú yfír
fyrsta einkasýning Þóreyjar
Magnúsdóttur, en hún sýnir hér
verk unnin í leir og gifs, sem öll
(með einni mikilvægri undan-
tekningu) eiga það sameiginlegt
að bera með sér andlitssvipi, sem
listakonan hefur gripið á lofti,
og formað með fomlegum hætti,
þannig að minnir mest á dular-
fullar grímur.
Sýningu sína kallar Þórey
„Hrif“, og í lítilli sýningarskrá
segir hún m.a.: „Andlit streyma
fram hjá þér, í kringum þig,
gegnum þig í óendanlegu mann-
hafinu. ... Eitt lítið andartak,
svipur eða svipbrigði geymast í
leirnum." Út frá þessum grunni
hefur hún unnið þau andlit, sem
mynda hring í sýningarrýminu;
þar ganga fram bergrisar, prest-
ar, maddömur og bændur, sem
hver um sig ber persónulegan
svip og merki þess lífs, sem hrær-
ist að baki.
Verkin eru ýmist unnin með
grófu móti í leir eða gifs, flött
út eins og skildir eða
líkjast dauðagrímum;
ofan í þau eru bornir
jarðlitir, brúnir og
grænir, sem gefa
myndunum enn forn-
eskjulegri blæ en
ella. Þessar myndir
eru síðan festar með
járnteinum í stein-
blakkir eða rekavið-
ardrumba, þannig að
formfestan verður
mikilvægur þáttur
sýningarinnar; loks
kallast sambærileg
verk á og mynda fjöl-
breytt jafnvægi yfír
góifíð.
Þar er síðan staðsett eina verk-
ið sem er annars eðlis — og er
um leið kunnuglegt tákn, eða
eins o g listakonan segir í skránni:
„Hringurinn lokast. Dýrið bítur
í sjálft sig, eins og lífið. Ekkert
upphaf — enginn endir.“
Þóreyju tekst vel upp með
þessari fyrstu einkasýningu
sinni, og kemur ágætlega til skila
þeim mismunandi manngerðum,
sem hún stefnir að. Yfirskrift
sýningarinnar á einnig vel við,
enda verður kynning okkar af
einstaklingum í mannhafinu
sjaldnast meira en andartakshrif,
sem birtast — og hverfa aftur á
næsta augnabliki.
MYNDLIST
Kjarvalsstaðir
HÖGGMYNDIR
Ólafur Sveinn Gíslason
Til 8. maí - 300 kr.
Sýningarskrá 900 kr.
AF ALKUNNU hæglæti sínu
má segja að Marcel Duchamp hafi
varpað einni skemmtilegustu
sprengju aldarinnar inn á listasviðið
árið 1917, þegar hann sendi pissu-
skál sem framlag sitt (undir dul-
nefni) á samsýningu, þar sem sýn-
ingamefnd hafði ákveðið að allir
skyldu fá að sýna það sem þeir
vildu. Skálinni var hafnað þrátt
fyrir áður auglýst frelsi listamanna,
en spumingin lifir síðan: Af hvetju
markast listaverk?
Hið hefðbundna svar hefur
lengst af verið að listaverk sé það
sem listamaður skapar með eigin
hendi, helst af nokkurri tæknilegri
getu; Duchamp hélt því fram að
með því að einu að velja væri lista-
maður að skapa listaverk. Enn rót-
tækari kenning frá þessari öld er
sú að hugmyndin sé það sem mark-
ar listaverkið; útfærsla hennar geti
þess vegna verið í höndum annarra.
Loks má nefna þá listmenn, sem
varla skilja eftir sig nein listaverk,
eins og t.d. Christo, sem þrátt fyrir
það hefur unnið mörg eftirminnileg-
ustu verk aldarinnar í myndlistinni
með því að tjalda fyrir dali, pakka
inn strandlengjum og stórhýsum
(næsta verkefni: Þinghúsið í Berlín)
og umgirða eyjar; hvert tilvik fyrir
sig hefur verið þaulskipulagt ferli
frá upphafi til enda, allt frá mæling-
um, aðdrætti efna, uppsetningu,
niðurrifí, frágangi og hreinsun. Hið
eina sem til er um þau verkefni sem
eru að baki eru heimildir í formi
uppdrátta, teikninga, ljósmynda —
engin listaverk í hefðbundnum
skilningi þess orðs.
Þessi vandkvæði með skilgrein-
ingu listaverks koma strax upp í
hugann þegar litið er til sýningar
Ólafs Sveins Gíslasonar í miðrými
Kjarvalsstaða. Sýningin er síðasti
þáttur af þremur í samvirku ferli,
sem hófst með sýningu í Norrænu
listamiðstöðinni í Sveaborg við
Helsinki á síðasta ári og var fram
haldið í Kaupmannahöfn, en lýkur
hér. Þessi samvirkni kemur best í
ljós með sýningarskrá, sem nýlega
er komin út, og hefur að geyma
myndir frá opnun sýningarinnar á
Kjarvalsstöðum jafnt sem hinum
stöðunum, og er þannig endanleg
heimild um alla þætti sýningarinn-
ar.
Sýningin ber yfírskrifina „Vem-
issage" sem er nafnorð úr frönsku
og er haft um eins konar forsýn-
ingu, þar sem vinir og útvaldir fé-
lagar listamannsins fá að skoða
verkin áður en endanlega er gengið
frá þeim; þá gefst síðasta tækifæri
til viðbóta og breytinga áður en
lakkað („ferniserað") er yfír, og
listaverkin verða lokuð og endan-
leg.
Eins og flestir þekkja eru opn-
anir sýninga fyrst og fremst félags-
legar samkomur, þar sem listin er
í aukahlutverki, en listafólk og
gestir í aðalhlutverki. Ólafur hefur
nýtt sér þetta félagslega gildi og
sett hina þijá aðskildu þætti í mark-
visst samhengi, að hluta til með
því að virkja gestina við opnun sýn-
inganna. I Sveaborg voru aðeins
stallarnir frá hans hendi, en gest-
irnir breyttu heildarmyndinni (tóku
vitandi eða óafvitandi þátt í sköpun-
inni) með því að leggja vínglös og
rusl frá sér á stallana. í Kaup-
mannahöfn voru stallar sýndir með
glösunum frá Sveaborg í þeirri upp-
röðun, sem varð til þar; gestirnir í
Kaupmannahöfn gátu bætt við og
breytt því sem listamaðurinn setti
fyrir þá, í anda yfírskriftar sýning-
arinnar. Á Kjarval.sstöðum standa
gestir loks frammi fyrir orðnum
hlut, „fait accompli"; stallamir með
vínglösunum standa undir háum
hlífum úr plexígleri, og engu verður
breytt. Það er búið að lakka yfir,
verkin eru lokuð og endanleg.
Þannig verður að skoða þessar
þijár sýningar (þessa þijá þætti) I
rökréttu samhengi við yfirskriftina.
Enn situr þó eftir spurningin: Hef-
ur/hafa listaverk orðið til, og ef svo
er, hvenær gerðist það á þessu ferli?
Því verður hver að svara fyrir sig,
en Ólafur hefur með höndlun sinni
á þessu viðfangsefni sýnt enn á ný
að hann hefur gott auga fyrir því
á hvern hátt má gera hið einfalda
flókið, en um leið áhugavert og vel
til þess fallið að vekja nokkra um-
ræðu um skilgreiningar, sem listin
verður sífellt að vefengja.
í heild sinni lýkur þessu rann-
sóknarverkefni Ölafs raunar ekki
fyrr en eftir lokun sýningarinnar á
Kjarvalsstöðum. Þá fyrst kemur
fram svar við spurningunni um
hvort listaverk hafí orðið til eður
ei; ef reynt verður að varðveita í
núverandi formi einhverja þá upp-
setningu, sem getur að líta í mið-
rými Kjarvalsstaða, hafa þeir sem
það gera helgað þann stall sem
listaverk; verði hins vegar allt tekið
niður — stallamir settir í geymslu,
glösin þrifín og sett upp í skáp —
er ferlinu þar með endanlega lokið,
líkt og hinum fjölbreyttu verkefnum
Christo i gegnum tíðina.
Eiríkur Þorláksson
Þórey
Magnúsdóttir
- kjarni málsins!
Morgunblaðið/Diðrik Jóhannsson
Minningartónleikar
í Borgameskirkju
Á TÓNLEIKUM í Borgarneskirkju fyrsta sumardag, sem tileink-
aðir voru minningu Björns Jakobssonar frá Varmalæk, söng
m.a. um 80 manna blandaður kór úr Freyjukórnum, kirkjukórum
Hvanneyrar- og Stafholtssókna, Kveldúifskórnum og Karlakórn-
um Söngbræðrum. Stjórnandi var Hannes Baldursson. Á milli
atriða las Jón Þórisson minningar sínar um Björn, Pétur Jóns-
son lék á orgel og Ingibjörg á píanó eftir Björn. Dagný Signrðar-
dóttir og Gunnar Örn Guðmundsson sungii einsöng. Karlakórinn
Söngbræður og Freyjukórinn sungu lög eftir Björn. Hann hefði
orðið 100 ára 5. júní næstkomandi.
Þrjú hefti eftir
verlaunahöfunda
Sögur handa
unglingum
ÁRIÐ 1992 efndi Námsgagnastofnun í samvinnu
við Samtök móðurmálskennara til samkeppni um
stuttar sögur handa unglingum. Þijár sögur voru
verðlaunaðar en mælt var með nokkrum sögum til
viðbótar til útgáfu. Verðlaunahöfundar voru þau
Guðrún Kristín Magnúsdóttir og Þórður Helgason.
Nú eru komin út þijú hefti með sögum úr sam-
keppninni eftir verðlaunahöfundana og tvo að auki,
þau Andrés Indriðason og Herdísi Húbner. Heftin
sem fylgja hér með eru; Sál bróðurins fjórar smásög-
ur eftir Guðrúnu Kristínu Magnúsdóttur. Mynd-
skreytingar önnuðust Guðrún Kristín Magnúsdóttir,
Halldór Baldursson og Jakob Jóhannsson. Og enginn
sagði neitt, tvær smásögur eftir Þórð Helgason og
ein eftir Herdísi Húbner. Teikningar eru eftir Hall-
dór Baldursson. Bara okkar á milli, saga eftir Andr-
és Indriðason. Teikningar eru eftir Jakob Jóhanns-
son.
Allar fjalla sögurnar um efni sem höfðar til
unglinga á aldrinum tólv til fimmtán ára. Sögunum
fylgja skýringar og ábendingar um umhugsunar-,
umræðu- og ritgerðarefni.
Guðrún Kristín
Magnúsdóttir
Þórður
Helgason
Andrés
Indriðason